6
VERSLAG VAN DE TWEE LAATSTGEHOUDEN LEZINGEN
Aspecten uit de Geschiedenis van
de huidige Gemeente Woensdrecht
Op maandag 1? juni hield Mr. J.M. de Leeuw, burgemees
ter van de gemeente Woensdrecht in de Meizaal van. ho
tel "De Draak", voor een publiek van 28 personen, een
lezing over "zijn" stukje Zuid-WestBrabant. De geschie
denis ervan is alleen maar in handschrift aanwezig,
vertoont veel hiaten en is historisch niet al te be
trouwbaar
De gemeente bestaat uit twee delen:
het aloude Woensdrecht en het dorp Hoogerheide, dat
pas in de vorige eeuw tot ontwikkeling kwam.
Van het oude Woensdrecht weten we, dat de Antwerpse
Sint- Michielsabdij in 1250 haar rechten overdroeg aan
de Heer van Breda en dat bij de scheiding van het Bre
dase land in een ocsterlijk en westelijk gedeelte, die
rechten aan de heer Bergen op Zoom kwamen.
De Bergse heer was echter gedurende lange tijd niet de
enige machthebber over Woensdrecht, want die van Krui-
ningen beheerde de Zeeuwse delen ervan. Maar in 1492
stond ook hij zijn "heerlijkheid" af aan de Bergse Heer.
Hoogerheide daarentegen maakte vanouds deel uit van de
heerlijkheid van Bergen op Zoom. In 1553 werd het min
of meer onafhankelijk onder een eigen "Heer van Kooger
heide", een situatie, die tot 1761 heeft geduurd.
Tot voorbij de eerste helft van de 16de eeuw kende het
gebied ten Zuiden van Bergen op Zoom een betrekkelijke
welvaart. Al voor 1400 waren er grote delen van de
schorren ingepolderd (de Polder van Hildemisse» de
Noordpolder en de Zuidpolder.
Daardoor waren er over goede landbouw- en weidegronden
In die polders werd meekrap verboxiwd en in de "stoven"
7.
werd daarvan een rode verfstof gemaakt, tot het moment
dat de goede stad Bergen deze industrie aan zich trok.
Met de steden was het gebied verbonden door een zomer-
baan (een weg in de laagte, langs duinen en schorren),
en een winterbaan over de hoge gronden, de Postbaan.
Maar meer dan de landwegen gebruikte men de waterwegen:
de Agger met zijn levendige scheepvaart en de Ooster-
schelde.
De groeiende welvaart weerspiegelde zich in een groei
end aantal inwoners. Telde het hele gebied (Woensdrecht,
Hoogerheide, Zuidgeest en Hildemisse) in 1472: 815 in
woners, in 1526 waren dat er 1530.
De tweede helft van de l6de eeuw geeft in snel tempo
de neergang te zien van de hele streek. Grote dijkdoor
braken doen de polders verdwijnen en na 1580 worden door
de Spaanse troepen vanuit Antwerpen en de Staatse troe
pen vanuit Bergen op Zoom de dorpen gebrandschat.
Het hele gebied ontvolkt: een apocalytische ramp. Pas
in de 19de eeuw zal de welvaart zich er enigermate
kunnen herstellen.
Een merkwaardige geschiedenis is die van het "Schisma
van Woensdrecht". Al vanaf 1260 bezat Woensdrecht een
eigen kerk.
(Ze kwam in 1570 aan de Hervormden; deze verlieten haar
in 1809; cLe kerk verviel, alleen de toren bleef tot
1945 staan.) Maar Hoogerheide had tot 1502 geen kerk
gehad en pas toen werd er daar een kapelletje gebouwd.
Ook dat kwam in 1647 aan de Hervormden, maar die van
Hoogerheide bouwden al gauw een schuurkerkje, eerst op
"Het Calfsven" (het heette "Het Kanneken") en later op
de Kouwenberg, tot ze in 1769 een stenen kerk met een
rieten dak bouwden op de plaats waar nu de huidige staat.
In 1853 werd deze kerk vernieuwd; in 1883 wou men ze
opnieuw vergroten en men deed ook een beroep op de men
sen van Woensdrecht, die erin kerkten.