TV/EE MARKIBZAATSDGRPEN JUBILEERDEN.
De afgelopen maanden verschenen regelmatig in onze kran
ten berichten over de jubilea, die zowel Oud- en Nieuw-
Gastel als Oudenbosch vierden: allebei hun 500-jarig
bestaan. De betrekkelijke waarde van zo'n eeuwfeest werd
voor iedere nadenkende duidelyk: het zou een goddelijk
ingrijpen zyn geweest, wanneer zo bij toverslag ineens
twee dorpen uit inze magere zandbodem zouden zijn opge
rezen.
Konfrontatie met de archiefstukken werkt al even ont
nuchterend. Alles hangt af van een oorkonde van decem
ber 1275» waarbij Arnold van Leuven en Elisabeth van
Breda de novale tiende van de parochie Gastel en het
"bos genaamd Baarlebos aan het klooster Sint Bernaards
aan de Schelde te Hemiksem (België) schonken. Deze ak
te is te Bergen op Zoom afgegeven, reden temeer er
enige aandacht aan te besteden.
Hoe moeten we dit uitleggen? De novale tienden zyn de
tienden op nieuw ontgonnen land; er waren dus ook oude
tienden, zodat de ontwikkeling van het dorp Gastel al
11.
(veel) eerder moet zyn gestart; er was al een parochie.
Gastel was dus op een niet nader te bepalen datum ont
gonnen en bewoond; de reden voor het feest ligt dus in
de oudste vermelding; iets wat ook elders wel aanlei
ding tot jubelen heeft gegeven.
Nog hachelijker is het met Gudenbosch gesteld. In 1275
was het nog duidelijk een bos. Laten we vooral niet meer
achter de akte zoeken dan er in staat. Pas een twintig
tal jaren later blijkt het gebied bewoond en is er een
eigen parochie gesticht. Oudenbosch is dus als bewoon
de gemeenschap jonger dan 1275Er was daar weinig re
den om te feesten; in feite kan men dit slechts uitleg
gen, als een kohkurrentie op dorpsniveau van twee naast
elkaar liggende gemeenten. De buurman kan het zelden
goed doen. Uiteraard viel de nadruk vooral te Ouden
bosch op het aandeel van de paters van Hemiksem in de
ontwikkeling van de plaats. Dat vooral de heren en
markiezen van Bergen op Zoom, Oudenbosch een bevoor
rechte plaats gaven en het dorp tot bestuurscentrum
(zetel van drossaard en rentmeester) maakten, kwam
minder uit de verf. Van historisch denken zijn we in
onze streek toch nog ver verwijderd. Ook hier ligt een
voorlichtende taak (opvoedend zou men vroeger zeggen,
maar dat is bevoogdend) voor de geschiedschrijving.
Bergen op Zoom, by de archieven van het markiezaat.
W.A. van Ham.