De Waterschans
DE GESCHIEDKUNDIGE
KRING VAN STAD EN
LAND VAN BERGEN OP
ZOOM
PUBLICATIES
STUDIES UIT BERGEN OP
ZOOM
DE WATERSCHANS
Het Lincoln
and
Welland Regiment
77
FAUSTO NUMINE
BERGA VICTRIX
24e jaargang nr 3. okt. 1994
ISSN: 0926-3918
erevoorzitter:
dr. E. Hartel
ereleden:
br. Alberik (P.van Rijckevorsel)
J. van Gastel
Bestuur
voorzitter:
drs. N. Grosfeld
sekretaris:
mevr. J Kock-Asselbergs
Olympialaan 15
4624 AA Bergen op Zoom
tel. 01640-56383
penningmeester/
F. van de Putte
Noordsingel 184
4611 SK Bergen op Zoom
tel. 01640-41669
postrekening 24 05 922 en
bankrekening 52 50 45 244
ten name van
penningmeester Geschiedkundige Kring
van Stad en Land van Bergen op Zoom
Ledenadministrateur:
J. van Loon
Hippocrateslaan 17
4624 VE Bergen op Zoom tel. 43222
bestuursleden:
G.C. van Broekhoven
J. van Loon
W. van Riemsdijk
M. van Tilborg
Redaktie-adres:
C. Vanwesenbeeck
postbus 35
4600 AA Bergen op Zoom
tel. 01640-41930
redaktieleden:
drs. G. van Aubel
R. van den Bergh
drs. B. Daeter (hoofdredakteur)
drs. N. Grosfeld
drs. J. Zwagemakers
Redaktie-sekretariaat:
drs. B. Daeter
Hofstraat 8
4611 TJ Bergen op Zoom
Tel. 01640-57339
b.g.g. 040-443258
vormgeving: uitgeverij Daeter
druk: Vis Alphen a/d Rijn
De Waterschans nr. 3 1994
Verantwoording
Bij het herdenken van de bevrijding
lijkt de neiging om de eigen situatie
en ervaringen van toen een hoofdrol
te laten spelen het sterkst te zijn.
Begrijpelijk, na vijftig jaar die tijd
in herinnering roepen biedt nu nog
de mogelijkheid om de mensen in
te schakelen die het allemaal be
wust hebben meegemaakt. In bijna
ieder dorp en iedere stad in ons
land zette men zich aan het organi
seren van tentoonstellingen, werden
lezingen gepland en bereidde men
zich voor op, misschien wel de
laatste, feestelijke ontvangst van de
bevrijders. Auteurs bogen zich over
de feiten, uitgaven voor stad en
provincie verschenen of zullen dat
weldra doen. De Geschiedkundige
Kring van Stad en Land van Bergen
op Zoom wilde natuurlijk ook haar
steentje bijdragen. Onder haar vleu
gels was in het verleden al heel wat
verschenen met de Tweede Wereld
oorlog als achtergrond. We herinne
ren u aan de studies: 'Een Bergse in
oorlogstijd' en Hartels 'Vijf dolle
dagen.... in mei 1940'. In 1989
verscheen Waterschans nr. 3 als
themanummer 'Bevrijding', van drs.
P.Winters. Daarvoor had Hartel in
de 2e jaargang van dit tijdschrift al
bijgedragen aan onze kennis over
de oorlogstijd onder de titel: 'Ber
gen op Zoom, een historische
verkenning van een stad in oorlogs
tijd' (1969-2, 93-99).
Buiten de Geschiedkundige Kring
verscheen in 1990 'Jeeps en
Klaprozen' van P.Hoedelmans, een
relaas over de periode '44 '45 in
Bergen op Zoom en omgeving.
Tegen deze achtergrond bracht
voorzitter Grosfeld de gedachte in,
nu eens niet te trachten in het
plaatselijke oorlogsverleden inspira
tie tot een publicatie te zoeken. Zijn
voorstel om aan onze bevrijders
aandacht te schenken kreeg de
breedst denkbare steun. Toen bo
vendien de BRTO bereid bleek
hieraan mee te werken kon aan de
uitwerking van het plan begonnen
worden. Dat hield in, de vervaardi
ging van een videofilm over de
tocht van het LINCOLN AND
WELLAND REGIMENT van
Normandië tot Bergen op Zoom,
om daarmee speciaal de jeugd van
nu een indruk te kunnen geven van
wat 'het bevrijden', van West-Euro
pa en ons eigen Bergen op Zoom
aan inzet, moed en offers van
Canadese jongens en mannen heeft
gevraagd. De reakties van de kant
van de Canadese oud-strijders
waren een hele steun. Speciaal het
contact met de president van de
'Lincoln and Welland Regiment
Association', Mr. Roy Adams, le
verde inspiratie en bruikbaar mate
riaal op. Dat laatste vooral werd
namelijk een probleem, toen bleek
dat de Nationale Archieven van
Canada niet over de mankracht
beschikten om ons aan bronnenma
teriaal uit de eerste hand te helpen.
Ook adressen van nabestaanden
werden op grond van privacywetten
niet ter beschikking gesteld. Het
moest dus gedrukt bronnenmateriaal
worden en dat bood de ons toege
zonden 'History of the Lincoln and
Welland Regiment' van maj.R.
L.Rogers (Ottawa, 1954) te over.
Daarbij kregen we de volledige
beschikking over de inhoud van
'The Lines: a History of the Lin
coln and Welland Regiment at
War', van Geoffrey Hayes (Strat
ford, 1986). Dhr.S.Lakeman stelde
ons bovendien twee delen van de
Maple Leaf Route, 'Caen' en 'Fa-
laise' van Terry Copp en Robert
Vogel (Alma, 1983) ter raadpleging
ter beschikking. De achtergrondin
formatie was toen verzekerd, het
ontbrekende en onduidelijke zou
moeten worden aangevuld uit hier
beschikbaar materiaal. Een route
werd met bovengenoemd materiaal
uitgestippeld, tweemaal trok een
ploeg naar Normandië om sporen te
zoeken en hun indrukken onderweg
en hierheen vast te leggen. Het
resultaat treft u in deze Water
schans, waarvan de inhoud ook
diende als basis voor het draaiboek
en script, waarmee de BRTO het
werk voor de videofilm in een
onwaarschijnlijk korte tijd voltooi
de. Verwijzingen naar het voor de
tekst gebruikte materiaal zijn door
de auteurs niet opgenomen. De
doelgroep, de jeugd van het voort
gezet onderwijs, kan, met voldoen
de kennis van de Engelse taal, de
chronologische loop der gebeurte
nissen eenvoudig in de tekst van
beide eerstgenoemde werken na
gaan. Het mag worden veronder-
De Waterschans nr. 3 1994
Op het Canadees kerkhof, kort na de oorlog. Zal het zó blijven gaan, na 50
jaar herdenken?
steld dat de deskundigheid van de
beide auteurs, docent geschiedenis
en overste b.d. van het wapen der
Cavalerie, voor het waarheidsgehal
te van hun werk instaat. De dank
van het bestuur gaat uit naar de
auteurs, drs .N.Grosfeld en dhr.
W.van Riemsdijk; naar dhr.J.J.
Hoek, óók voor zijn betrouwbaar
transport over zoveel kilometers;
naar dhr. P. van Linden en Chr.
Beniers, voor de foto- en video
opnamen en het verwerken van alle
materiaal tot een boeiend beeld-
verslag over de ervaringen van
'onze bevrijders', het LINCOLN
AND WELLAND REGIMENT.
Het bestuur
Normandië juli 1944
Bergen op Zoom okt. 1944
door: drs. N.Grosfeld
Inleiding
Op het stille Canadese kerkhof aan
de Ruytershoveweg, ten oosten van
Bergen op Zoom, valt veel te over
peinzen én te leren. Zoals op alle
kerkhoven van het Gemenebest, in
deze eeuw betrokken in twee
wereldoorlogen, wordt de bezoeker
getroffen door de indeling: zonder
onderscheid naar rang of stand
liggen ze daar, in de dood gelijk, in
strakke gelederen.
Bij de ingang is een metalen pla
quette aangebracht, waarop het
verloop van de strijd van de bond
genoten voor de bevrijding van
Europa na 6 juni 1944 in hoofdlij
nen is aangegeven.
Vanaf de stranden van Normandië
en 6 juni 1944 tot het moment van
de Duitse capitulatie op 8 mei
1945. Daarnaast, in het kleine
poortgebouwtje, vindt de bezoeker
het register met de namen van
degenen, die op het kerkhof begra
ven liggen.
Blader je dat register door, dan
roepen die honderden namen het
beeld op van het offer dat voor de
bevrijding van het bezette Europa
gebracht werd.
Voor Bergen op Zoom is 27 okto
ber 1944 de dag van de bevrijding
geworden. Vijftig jaren later raakt
een bezoeker nog onder de indruk
van het aantal Canadezen dat daar
bij omkwam. Honderd vijf en zestig
mannen. Daartoe behoren ook 27
slachtoffers van het regiment, dat
de eer verdiende op die dag onze
stad te hebben bevrijd. Op die
koude en natte herfstmiddag waren
het mannen van het LINCOLN
AND WELLAND REGIMENT die
Bergen op Zoom als eersten bin
nentrokken, gezeten op het staal
van de tanks van het SOUTH
ALBERTA REGIMENT.
Op hun weg was onze stad er een
van de vele. Een vrije stad, al was
de ellende van de oorlog er nog
enkele dagen tastbaar.
Om die herwonnen vrijheid heerste
er toen grote vreugde. In de stilte
op dat kerkhof aan de Ruytershove
weg is het toch ook goed aan de
offers voor die vrijheid te denken.
Rondwandelend langs de rijen lees
je op de steen van sergeant Robert
Pearce zijn leeftijd van 27 jaren en
vertelt de steen van soldaat William
Martin Roscoe, dat hij sneuvelde