De Roovere compleet-
Een Hollands Cullo-
den
36
H32
37
De Waterschans nr. 2 1995
gehele provincie. Enkele program
ma's: Yeserke en de visserij; het
landschap van Zwin en Wie-
lingen;dorpen als monumenten;
landschap en historie van Tholen;
Zeeuwse nachtegalen; Zeeland in de
17e eeuw: Zeeland en de strijd met
het water. Nadere informatie: Stich
ting Educatief Toerisme Zee-land
Oranjezon. Schoolstraat 4. 4356 BX
Oostkapelle. tel. 01188-1507.
Oproep
De Gemeentelijke Archiefdienst is
gestart met twee projecten om de
toegankelijkheid van beschikbare
gegevens te vergroten. In het eerste
project worden de doop-, trouw- en
begraafboeken geïndiceerd, in het
tweede project de notariële akten.
In dit kader is er dringend behoefte
aan vrijwiligers die gegevens in
willen voeren in de computer. Voor
het eerste project is bekendheid met
oud schrift welkom, voor de
verwerking van de gegevens uit de
notariële akten is gevoel voor de
Nederlandse taal of affiniteit met
geschiedenis voldoende.
Wie hiervoor belangstelling heeft,
kan na 3 juli contact opnemen met
drs.Puck Meijer, tel. 01640-41930.
Verslag van de werkgroep genea
logie over het seizoen 1994-1995
Het seizoen 1994-1995 was het
eerste in het bestaan van onze
werkgroep genealogie. Na een
eerste aankondiging in het mede
delingenblad van oktober 1994 en
De Waterschans, nummer 4 van
1994, werden de eerste aktiviteiten
georganiseerd. Ondanks de late start
heeft de stuurgroep toch kans
gezien een redelijk compleet jaar
programma te organiseren.
Allereerst werden er 2 sprekers uit
genodigd. Deze hebben op 2 avon
den interessante lezingen gegeven
over onderwerpen, die voor de
genealogie van belang zijn. De
eerste spreker, Olav Dierckxssens,
vertelde ons op de oprichtingsavond
zeer boeiend over het ontstaan van
het notariaat in Nederland en
daarbuiten. Bovendien ging hij in
op de mogelijkheden, die het
notariaat biedt voor historisch en
genealogisch onderzoek. In maart
hield Johanna Jacobs, conservatrice
van het Markiezenhof, een eveneens
zeer interessante lezing over het
ontstaan en de verschijningsvormen
van het devotieprentje.
Devotieën/of bidprentjes vormen
immers een rijke genealogische
bron voor het gedachtegoed en de
sociale achtergrond van onze
voorouders.
Verder werd er gedurende dit sei
zoen ook twee keer een genea
logisch café georganiseerd. Hierin
krijgen de leden van de werkgroep
de kans om in een informele sfeer
met elkaar over stambomen en
families te praten en gegevens uit te
wisselen. De aandacht in het Bra
bants Nieuwsblad laat zien dat
hiervoor in Bergen op Zoom dui
delijk belangstelling bestaat.
Het opstarten van de werkgroep
heeft er ook toe geleid dat op dit
moment enige projectgroepen met
hun werkzaamheden begonnen zijn.
Er zijn op dit moment 3 project
groepen: de groepen Volkstellingen,
Kwartierstatenboek en Bidprentjes.
Iedere projectgroep heeft zijn eigen
taak, doel en werkwijze. De pro
jectgroep Volkstellingen houdt zich
bezig met het in de computer
brengen van 18e eeuwse volks
tellingen, wijklijsten en belasting-
lijsten om op die manier een beter
inzicht te krijgen in de opbouw van
de Bergse bevolking in die periode.
Als tweede projectgroep is het
Bergs Kwartierstatenboek van start
gegaan. Deze groep heeft tot doel
uiteindelijk te komen tot de
uitgaven van een Bergs Kwartier
statenboek. Het doel van de laatste
projectgroep, Bidprentjes, is het
verzamelen en inventariseren van
zoveel mogelijke oude, maar ook
nieuwe, genealogisch belangrijke
bidprentjes. Hieruit blijkt dat, ook
gezien het aantal van circa 50
belangstellenden, de werkgroep
genealogie een goede start heeft
gemaakt in dit seizoen. Ook in het
seizoen 1995-1996 hoopt de
werkgroep deze lijn door te zetten.
Wederom zal getracht worden
tweemaal een genealogisch café te
organiseren. Daarnaast zullen ook 2
lezingen worden gepland, in het
najaar 1995 en in het voorjaar
1996. Op deze manier hoopt de
werkgroep een bijdrage te leveren
aan het groeien en bloeien van de
Geschiedkundige Kring.
door J.Sinke
Het wordt steeds duidelijker uit de
projectnota's van Rijkswaterstaat en
de reacties daarop, dat de his
torische waarde van onze West-
Brabrantse waterlinie door die amb
telijke wereld onderschat wordt.
De 'Kroniek van de Roovere', die
amper anderhalf jaar geleden ver
scheen, signaleerde al het ontbreken
van voldoende detailkennis en als
triest gevolg daarvan het uitblijven
van de interesse in gedegen on
derzoek. Zo'n onderzoek zou tot
meer ambtelijke waardering kunnen
leiden en daardoor tot voorstellen
voor een volledig(er) onderhoud en
behoud. Maar net als in de jaren
vijftig, toen de laatste resten van de
verbindingswal tussen de Roovere
en Pinsen werden geruimd en ver
droging en vervuiling van de
grachten werden gedoogd, zo
bedreigt de 'projectnota A4 van
Rijkswaterstaat nu opnieuw het ge
heel van wat ons nog van de
waterlinie rest. In de plannen wor
den het hoofdfort de Roovere, in
oorsprong daterend uit de Spaanse
tijd, en de inmiddels droogvallende
grachten uit 1785 plus de voor
schansen met omzichtigheid be
handeld. Ze hebben dan ook de
status van Rijksmonument!
Zinsneden als: 'Gezien de kwets
baarheid van inundatiegebied en
fortenstructuur is tracering op deze
plek niet ideaal'; '...doorsnijdt zowel
het inundatiegebied en biedt boven
dien nauwelijks mogelijkheden voor
inpassing', of: 'het negatieve effect
is als groot, respectievelijk zeer
groot te beschouwen' kan men nog
beschouwen als een ambtelijk me
dedogen met het beschermde deel
van de linie èn een waarschuwing
aan de democratische besluit
vormers. Minder begrip blijkt dan
uit het tracé H32A. Waarschijnlijk
omdat er bij de plannenmakers niets
bekend was van wat zich hier,
tijdens de gevechten in 1747, heeft
afgespeeld. Toch zou enig onder-
De Waterschans nr. 2 1995
Afb.l. De aanval op de Roovere, 25 juli-16 september 1747. De vesting met
de gebouwen op de terre (het kasteelplein), zoals aangegeven op de, door de
Franse Genie na de inname gemaakte, plattegrond. Aan de voorzijde links
ziet men het grote hoornwerk, rechts de kleine schans, die volgens het
verslag bijzonder effectief was. Op de hoge zandrug (de huidige bossen van
Buitenlust) het door de Franse sappeurs aangebrachte loopgravenstelsel.
Impressie door Jean-Denis Lepage. Groningen. 1993.
zoek in de bestaande literatuur
hebben geleerd dat ook deze schan
sen en loopgraven een wezenlijk
onderdeel vormen van wat in de
titel De Roovere Compleet wordt
genoemd. Mr.J.Belonje spreekt hier
over een 'contre-garde' en een 'tot
lunet vergraven tenaille'. Korneel
Slootmans en W.A.van Ham noe
men een hier aanwezig 'hoornwerk'
en Van Eggers, de Franse ge
nie-officier, geeft er de naam 'L'E-
toile de Ster, aan. Mr. S.H.Pop-
pema noemt in zijn recensie van de
'Kroniek van de Roovere' de daarin
ook door mij gebruikte termen
'hoornwerk' en 'tenaille' niet opti
maal. In het periodiek van de Stich
ting Menno van Coehoorn om
schrijft hij het geheel als een gebas-
tioneerd stelsel eerst in de vorm van
een halve ster, oneigenlijk aange
duid als 'hoornwerk', later met een
lijn voor het meest geëxponeerde
gebastioneerde front.
Ondanks schade, die tracé H32a
zou toebrengen aan een al deels
vergraven kleine schans en aan het
loopgravenstelsel, zou men met dit
tracé vrede kunnen hebben. Het zou
voorzichtige inpassing en aanvul
lende compenserende maatregelen
vragen, maar vooral: het toekennen
van de status van monument aan 'de
Roovere compleet' met inbegrip van
het front van fort Pinsen.
Terwijl Bergen op Zoom en Halste
ren voor dit tracé kozen, baarde
Rijksswaterstaat een nieuw tracé:
H32. Directer, een tuinbouwgebied
sparend, snijdt dit tracé het bosge
bied van Brabants Landschap volle
dig middendoor. Daarmee dus ook
de Roovere incompleet makend
want het vernietigt de relatie tussen
wat verdedigers en aanvallers in
1747 hadden opgebouwd. Uit woor
den als: 'een bosgebied van geringe
cultuurhistorische waarde' en 'het
bosgebied omvat enkele langgerekte
open ruimten, het tracé is zoveel
mogelijk langs de rand van de open
ruimte geprojecteerd. Met beplan
ting is inpassing in het bosgebied,
ondanks het aanwezige reliëf, goed
te realiseren' blijkt men niet door
kennis te worden gehinderd en
dreigt, ongewild, heel veel verloren
te gaan.
een vergelijking
Wanneer het maken van een verge
lijking kan helpen om de Roovere
compleet te houden, moet eerst toch
worden gezegd, dat wat meer aan
dacht voor het terrein van de Linie
veel had kunnen voorkomen.
West-Brabantse schrijvers bena
drukten het unieke van de fortenli
nie zélf niet in de laatste halve
eeuw. Het lijkt onwaarschijnlijk dat
Afb.l. Kaart bij de trajectnota
A4/A16. 1 januari 1995. Rijkswater
staat Noord-Brabant.
