Presented by Whitstable Round Table to
Bergen Op Zoom RoundTable as a souvenir
of their visit May 1975
Bergen op Zoom buiten de Heerlijkheid II
48
49
De Waterschans nr. 2 1995
door: Jos van Loon
Noten:
(I) Mr. N.de Roever en dr.A. Bredius,
Oud-Holland (1888), 81, 86.(2) Jeroen Giltaij
en Guido Jansen, Perspectiven: Saenredam en de
architectuurschilders van de 17e eeuw (1991),
18.(3) Giltaij en Jansen, 169. (4) Giltaij en
Jansen, 16. (5) Giltaij en Jansen, 17. (6)
Bredius, 84; Giltaij en Jansen, 81. (7) Giltaij en
Jansen, 169. (8) Not. Arch. Den Haag, nr. 7,
fol. 150, 22 mei 1626, notaris J.A. van
Warmenhuijsen. (9) Bredius, 84. (10) G.A.
Delft, not. Gerret van der Wel, no. 2932/2933.
(II) Met vriendeliike dank aan de heer J. de
Jonge voor het beschikbaar stellen van deze en
de in noot 8 en 10 vermelde gegevens. (12)
Gemeentearchief Bergen op Zoom (hierna
afgekort als GAB), SA 5343, protocol van
testamenten. (13) Bredius, 84. (14) J.M. Blok,
Nieuw Nederlands Biografisch Woordenboek
(1921), 389. (15) Bredius, 85. (16) 27 mei 1651,
Giltaij en Jansen, 163. (17) GAB, Notarieel
Archief (hierna afgekort als NA) 78, 4 dec.
1654. (18) Giltaij en Jansen, 163. (19) 'Present
Gerard Houckgeest, burger woonachtig
alhier, als getuigen', GAB, NA 103. (20) GAB,
NA 135, 11 febr. 1654. (21) GAB, NA 135, 20
febr. 1654. Houckgeest woonde mogelijk in
het huis de Drie Eekhoorntjes (nr.22) waarvan
de ligging op 11 mei 1657 als volgt werd
omschreven: west sheeren strate, zuijden
thuijs vande weduwe van sal. Cornelis Valcke
(de St.Jacobsstaf, nr. 20: zie SA 5065, fol. 246)
ende noorden het ander huijs vande Drij
Eeckhorentiens aencommende de weduwe van
wijlen Theodorus Ralle (nr. 24); de resp.
huerlingen van dit voors. huijs sullen hare
huere gebruijcken volgens hare huercele het
huis werd dus in 1657 (en vermoedelijk ook in
1653/1654) door de eigenaren verhuurd (SA
5064, fol. 238). (22) GAB, SA 5064, fol. 60.
(23) GAB, SA 5064, fol. 204. (24) Het
eerstgenoemde schilderij bevindt zich in het
Statens Museum for Kunst te Kopenhagen; het
tweede in het St.Michielscollege in Kaapstad,
Zuid-Afrika. (25) GAB, NA 84, 25 juni 1660.
(26) GAB, NA 111, 24 juni 1661. (27) GAB,
SA 5343, 27 mei 1660; Bartha Elisabeth van
Cromstrijen was niet de schoonmoeder van
Gerard Houckgeest (Giltaij en Jansen, 163),
maar een schoonzuster. (28) GAB, NA 195, 16
oct. 1664. (29) GAB, NA 251, 12 aug. 1667.
(30) GAB en RAZE Goes, DTB-registers. (31)
GAB, NA 251. (32) GAB, NA 117, 16 nov.
1667. (33) GAB, NA 249, 20 juni 1672: 'betaelt
Johan van Heijs 9 gld. 12 st. over leveringe
van flambouwen als het lichaem van sal. jouffr.
van Cromstrijen bij avonden is begraven'. (34)
GAB, SA 42, 19 nov. 1654; Archief
Ned.Herv.Gem., inv.nr. 1: Notulen 1630-1663,
18 en 22 nov. 1654. (35) GAB, NA 249
item brenght den rendant hier voor wtgeeff de
somme van 236 gld. 17 st. tgene den selven met
gemeen consent vande erffgenamen heeft
gegeven aen pater Cornelis van Reijnegom, soo
over een rouwkleet als eenich contant geit.'(36)
GAB, Register Overlijden. (37) GAB, NA 88,
29 oct. 1665; Helena signeerde als: 'Helena van
Cromstrien'. (38) GAB, NA 253, 28 febr. en 1
maart 1669. (39) GAB, NA 249. (40) GAB,
NA 509, 2 mei 1728. (41) GAB, NA 249. (42)
GAB, NA 201, 5 jan. 1672. (43) GAB, SA
5072, fol. 15v, 23 jan. 1699. (44) GAB, NA
249. (45) Kees Booij en Willem van Ham,
Grafmonumenten in de Grote of Sint-Gertru-
diskerk te Bergen op Zoom (1993), 15.
Alvorens ons aan een verdere
verkenning over het voorkomen van
de naam Bergen op Zoom te
wagen, is een kleine correctie op
zijn plaats. Het betreft de omvang
van de Engelse troepen tijdens de
gevechtshandelingen in Bergen op
Zoom in maart 1814, waarnaar de
naam Berg op Zoom op de Are de
Triomphe in Parijs verwijst. Toen
de Fransen de Engelsen die
gevangen genomen waren, in de
St.Gertrudiskerk hadden opgesloten,
bleek hun aantal even groot als de
gehele Franse bezetting. Enkele
weken later, op 23 april 1814,
volgde de definitieve overgave van
de vesting (1).
2. Engeland
In 1975 bood de Whitstable Round
Table als dankbetuiging voor haar
bezoek aan Bergen op Zoom de
Round Table van Bergen op Zoom
een fotografische afdruk van een
gedenksteen aan die zich bevindt in
de kathedraal van Canterbury ter
nagedachtenis aan een gesneuvelde
kapitein met daarop de plaatsnaam -
Bergen op Zoom (2).
De gewonde kapitein is waarschijn
lijk vanuit het kampement bij
Bergen op Zoom overgebracht naar
Roosendaal, en daar mogelijk door
een chirurgijn behandeld. Waar de
kapitein destijds begraven is, valt
niet meer te achterhalen. Het
kerkhof achter de St. Jan aan de
Markt werd tussen 1835 en 1840
opgeheven en verplaatst naar de
Bredaseweg. In de gemeentelijke
archieven is over deze persoon niets
terug te vinden.
3. Australië
In 1960 vertelde oud-Bergenaar
Dominicus Mol, zelf inmiddels tot
Australiër genaturaliseerd (3),
aan archivaris Slootmans, dat zijn
kleindochter tijdens een vakantiereis
in het binnenland van Australië in
het district New South Wales,
ongeveer 800 km van Sydney, bij
het oversteken van een kreek een
bord ontdekte met het opschrift:
Bergen op Zoom Creek (4). Een
kleinzoon, werkzaam als tekenaar
op het Land's Department, bezorgde
zijn grootvader een kadasterkaart,
waarop The Parish (parochie) van
Bergen op Zoom stond afgebeeld
(5).
Volgens de eigenaresse Mrs. Ruth
Wangh, verwierf John McLean het
Australische Bergen op Zoom in
1834. Deze zou het gebied deze
naam hebben gegeven ter nage
dachtenis aan zijn voorvaderen die
hielpen bij de verdediging van
Bergen op Zoom in 1747, bij het
beleg der Fransen tijdens de
Oostenrijkse Successie-oorlog. Toen
de stad was ingesloten en verder
verzet als hopeloos werd be
schouwd, baanden twee jonge
officieren, Francis en Allan
McClean, zich aan het hoofd van
hun brigade een weg door de
Franse linies en brachten de vijand
zware verliezen toe. De McCleans
werden gevangengenomen door de
Ter nagedachtenis
aan kapitein JOHN PURVIS, van het eerste of Koninklijk Schots Regiment,
die dodelijk gewond werd in de avond van de 8e maart, 1814,
toen hij onverschrokken een afdeling van dat dappere regiment
de aanval leidde bij het beleg van Bergen op Zoom.
Hij genoot de grootste achting
van zijn mede-officieren en stierf, diep betreurd,
op de 16e van dezelfde maand, te Roosendaal,
waar zijn stoffelijk overschot ter aarde werd besteld.
Aldus op 44-jarige leeftijd
De Waterschans nr. 2 1995
Afb. 1. Gedenksteen in de kathedraal van Canterbury.
Fransen, maar vanwege hun
dapperheid weer vrijgelaten (6).
Dominicus de Mol zelf verhaalt
over het gebied: 'Toen John Mc
Clean zich in 1835 in Australia
vestigde en hij land opnam in het
New England district, was dit nog
helemaal wild en in het bezit van
de aboriginals, van wie waar hij
veel last ondervond, daar hij hun
land afnam: ongeveer 40.000 hecta
ren, wat op zich niet extreem groot
is, daar er nu boerderijen bestaan
met een omvang van twee a
drieduizend vierkante mijlen' (7).
SACRF.I) TO THE MKMORV
OF APTAKV JOHN PU RVI S, OF THE FIRST, OR ROYAL SCOTS TtJ1C.IM I: NT,
"HO WAS MORTALLY VÏOVMDED ON THE NIGHT OF THE s"oF MARCH, 1811,
WHILST GALLANTLY LEADING A DWISION OF THAT BRAVE REGIMENT
TO THE CHARGE. AT THE SBIGE OF BEROEM OP ZOOM.
HE DESERVEDLY POSSESSED THE REGARD AMD ESTEEM OF
HIS BROTHER OFFICERS,AND DIED,MUCH LAMENTED,
ON THE 1(5!'DAW OF THE SAME "MONTH,AT ROSENDAAl.;
ID IE RE HIS REMAINS WERE INTERRED.
THUS IN THE +4-. YEAR OF HIS AGE,
AFTER A SERVICE OF YEARS, IN DEFENCE OF HIS COUNTRY,
PELL ARRAVE MAN, A SINCERE FRIE ND, AND A MOJ? T AFFECTIONATE HUSBAND-
WHOSE GREATEST PRIDE WAS TO EMULATE OTHERS,BY THE HONORABLE
AND ZEALOUS DISCHARGE OF HIS DUTY.
THIS HUMBLE TRIBUTE OF RESPECT TO HTS RELOV ED ME MOOT
IS ERECTED BY TVff ALDERMAN BROWNE,BROTHER TO IDS AFFLICTED WIDOW
WHOSE LOSS IS THE MORE SEVERE,
FROM THE RECOLLECTION OF
sffs
