Cort Heijligers Gijsbertus Martinus Cort Heijligers Generaal der Infanterie 1770 - 1849 De Waterschans 26e jaargang nr 3. okt. 1996 85 De Waterschans nr. 3 1996 FAUSTO NUMINE BERGA VICTRIX ISSN: 0926-3918 De Geschiedkundige Kring van stad en land van Bergen op Zoom erevoorzitter: dr. E. Hartel ereleden: br. Alberik (P.van Rijckevorsel) J. van Gastel, drs. W.A. van Ham Bestuur voorzitter: drs. J. Zwagemakers sekretaris: mevr. J Kock-Asselbergs P.Turcqstraat 17 4611 EA Bergen op Zoom tel. 0164-233811 penningmeester: F. van de Putte Stelleweg 37 4617 LV Bergen op Zoom tel. 0164-241669 postrekening 24 05 922 en bankrekening 52 50 45 244 ten name van: penningmeester Geschiedkundige Kring van Stad en Land van Bergen op Zoom Contributie: ƒ42,50 (minimaal) per jaar Ledenadministrateur: J. van Loon Hippocrateslaan 17 4624 VE Bergen op Zoom tel. 243222 overige leden: G.C. van Broekhoven W. van Riemsdijk M. van Tilborg PUBLICATIES STUDIES UIT BERGEN OP ZOOM Redaktie-adres: C. Vanwesenbeeck postbus 35 4600 AA Bergen op Zoom tel. 0164-241930 DE WATERSCHANS redaktieleden: R. van den Bergh drs. B. Daeter (hoofdredakteur) drs. N. Grosfeld drs. G. Huijbregts drs. J. Zwagemakers Redaktie-sekretariaat: drs. B. Daeter Oudland 8 4617 ME Bergen op Zoom Tel. 0164-210209 Toezicht distributie De Waterschans: Hanneke Kock-Asselbergs P.Turcqstr. 17, 4611 EA Bergen op Zoom, tel 0164-233811 vormgeving: uitgeverij Daeter druk: Vis Alphen a/d Rijn Ter inleiding In 1996 kwam officieel een einde aan een eeuwenlange geschiedenis van Bergen op Zoom als militaire stad. Een open dag op de enig overgebleven kazerne, een bijeen komst met hoge militairen in het Markiezenhof en het aanbieden van een boekwerk over de militaire historie waren de laatste wapenfei ten. Hoewel de Cort Heijligerska- zeme nog wel enige tijd Roosen- daalse commando-troepen zal her bergen, hun kazerne ondergaat een grondige verbouwing, is het Bergse militaire hoofdstuk afgesloten en zelf geschiedenis geworden. En geschiedenis is nu juist datgene waar onze Kring zich mee bezig houdt, waar U en ik zich voor inte resseren. Daarom is het sluiten van de laatste kazerne voor de Kring eigenlijk een soort buitenkansje: een actuele zaak die geschiedenis oplevert. Deze aflevering van de Waterschans is daar een voorbeeld van. Zij is helemaal gewijd aan de naamgever van de kazerne: Cort Heijligers. Deze naam, in goudkleu rige letters boven de hoofdingang aangebracht, kent iedere Bergenaar maar wie de drager ervan was is slechts een enkeling bekend en dat is al bijna 60 jaar zo. Het is dus alleszins verantwoord een onder zoek te doen naar de persoon achter de naam hoewel die tijdens zijn leven slechts terloops met onze stad te maken heeft gehad. Dat deze historische zoektocht dan ook nog ondernomen wordt door een van de voormalige kazernecommandanten luitenant-kolonel b.d. W. Van Riemsdijk maakt deze Waterschans extra interessant. De heer Van Riemsdijk heeft met zijn studie naar de persoon van Cort Heijligers een waar huzarenstuk geleverd: relatief onbekend met het métier van histo risch bronnenonderzoek heeft hij een aantal interessante archiefvond sten gedaan. Deze dragen ertoe bij dat Cort Heijligers echt tot leven komt: van een twijfelende jongeling die zoekt naar een militaire functie bij de juiste partij tot een vooraan staand generaal in het Nederlandse leger. Daarbij schetst de heer Van Riemsdijk op basis van literatuur studie een historische achtergrond zodat de geïnteresseerde lezer een goed beeld krijgt van de roerige politieke en militaire situatie aan het einde van de 18e en het begin van de 19e eeuw. Kortom: een Waterschans die niet ongelezen mag blijven! Ik wens U veel leesplezier toe. Drs. J. Zwagemakers voorzitter. Gijsb. Cort-Heijligers. Gesneden camee in bezit van de familie. De Waterschans nr. 3 1996 door: W. van Riemsdijk Inleiding. In de officiersmess van de Cort Heijligerskazerne heeft de originele oorkonde gehangen die in de eerste helft van 1939 door de toenmalige minister van Defensie, J.J.C. van Dijk, is uitgereikt toen de kazerne deze naam kreeg (afb.l). De lezer zal het beamen: deze in kleur uitge voerde oorkonde op perkament was een fraaie aanwinst voor het kazer ne-interieur. We mogen ons geluk kig prijzen dat souvenirjagers onder de bezetters (èn de bevrijders) dit ornament niet is opgevallen. Na de opheffing van de kazernefunktie van dit gebouwencomplex heeft de thans nog wel bestaande Stichting 'Cort Heijligers' dit stuk opgeno men bij haar andere bezittingen om ook deze herinnering voor het nage slacht te bewaren. De summiere maar gloedvolle wijze waarop de daden van deze militair in de tekst van de oorkonde worden beschre ven nodigen als het ware uit tot een nader onderzoek naar zijn persoon. Tijdens mijn aktieve dienst is het evenwel gebleven bij een bestude ring van zijn staat van dienst, die ik toevallig vond tussen de papieren van mijn voorganger; een gortdroge opsomming van data, doorlopen rangen, funkties, krijgsverrichtin gen, verwondingen, onderscheidin gen, etc. Mijn dagelijkse werkzaam heden in de periode als kazerne commandant deden daarna mijn aandacht voor het leven en werken van deze al lange tijd geleden overleden generaal verflauwen. Slechts af en toe kwam ik nog wel eens een flard uit zijn leven tegen in een boek of tijdschrift. Nu de periode van mijn aktieve dienst al weer geruime tijd achter mij ligt, werd mijn nieuwsgierigheid naar hem en de tijd waarin hij heeft geleefd toch weer opnieuw gewekt door de aankondiging van de slui ting van de kazerne. Wellicht verd wijnt dit complex in de toekomst zelfs helemaal uit het Bergse stads beeld. Kortom, redenen genoeg om weer eens in het verleden te duiken om te proberen het leven en werken van de naamgever van de kazerne eens te gaan achterhalen en op schrift te stellen. De gang naar de Sectie Militaire Geschiedenis van de Landmachtstaf in den Haag was de eerste stap: een tabkaartje met wat titels van boeken en tijd schriftartikelen alsmede zijn staat van dienst; (1) wat magertjes dus, maar ik begon nog maar net. Het door mij gekozen onderzoeksterrein bleek in ieder geval nog niet door anderen te zijn ontgonnen. Die staat van dienst was natuurlijk zeer geschikt als leidraad voor een verhaal. De volgende vraag die ik mezelf stelde: Uit welk nest zou deze tot de hoogste militaire rang opgeklommen Cort Heijligers ei genlijk stammen Wat genealogi sche gegevens zouden dienstig kunnen zijn. Ik ontdekte het bestaan van het Centraal Register van Particuliere Archieven in Den Haag. Een behulpzame mevrouw drs. G. Ruitenberg, aldaar werkzaam, stuur-

Periodieken

De Waterschans | 1996 | | pagina 1