De Waterschans nr. 3 1998
Afb.5. Deze foto is genomen vóór het landhuis Mattenburgh. In het midden Piet Wit
hagen. Als jongen van 14 jaar maakte hij van nabij de bevrijding mee, want evenals
de familie Roosenboom woonde hij dicht bij de frontlijn van De Zoom. Hier staat hij
bij vier Duitsers, parachutisten van het Zesde Regiment. Rechts achter hem staat
Gtinter Volmer en daarnaast, uiterst rechts, Carl Heinz Holst (fotocollectie Leon
Roosenboom).
leen van Duitse zijde, maar ook zo
veel mogelijk van de tegenpartij.
Vandaar zijn streven om kennis te
maken met bijvoorbeeld Canadese,
Engelse en Amerikaanse oudstrij
ders en met archieven van de plaat
sen, waar zijn regiment gevochten
had. Hij publiceerde ook een oor
logsdagboek van het Zesde Regi
ment Parachutisten van 3 septem
ber 1944 tot 4 november 1944, de
tijd dat de para's actief waren in
België en Midden- en West-Bra
bant.
In 1981 kwam Holst in aanraking
met Sjaak Roosenboom, een ont
moeting die uitgroeide tot een
hechte vriendschap en leidde tot
een drukke briefwisseling. Zo kreeg
Holst contact met archivaris Sloot-
mans en met P. Hoedelmans, de
auteur van enkele publicaties over
de bevrijding van Bergen op Zoom.
Holst zocht ook naar informatie
vanuit het andere kamp en pro
beerde daarom bij te houden wat
er in Engeland, Canada en de USA
verscheen over de gevechten waar
bij zijn regiment betrokken was. Zo
kende hij het boek van vader en
zoon Whitaken De strijd om de
Schelde (Baarn 1986), het werk van
J.L. Moulton: De slag om Antwerpen
en de Schelde (Baarn 1979) en dat
van RW. Thompson: De 85 dagen:
de slag om de Schelde. (Horn 1960).
Van zijn hand verscheen o.a.: Fall-
schirm-Regiment 6. Kriegstagebuch
vom 6.9 bis 5.11.44 (z.p. 1986). In
1995 bood Pim Asselbergs spon
taan aan dit boek in het Neder
lands te vertalen. Hij deed dit voor
Leon Roosenboom, een broer van
de inmiddels overleden organisator
van de ontmoeting. Op 7 juli kon
hij het manuscript overhandigen
met de mededeling dat hij een na
zaat was van de wasserij-generatie
en ook daarom geïnteresseerd in
de 'history'. Amper twee maanden
later overleed Pim geheel onver
wacht, slechts 51 jaar oud.
Charles Kipp
Andere voor ons verhaal belang
rijke correspondenten waren de
Canadezen Charles Kipp en Cliff
Brown. Charles Kipp was in 1944
sergeant van het achtste peloton
van het Lincoln and Welland Regi
ment uit Niagara Falls in Ontario.
Volgens zijn eigen getuigenis was
hij de eerste man van zijn peloton,
dit in afwijking van de regel dat een
Canadees peloton werd aange
voerd door een luitenant. In oor
logstijd sneuvelen ook officieren
en dan neemt de tweede man, in
dien nog aanwezig, de lege plaats
in. Op 20 oktober 1944 klom Cliff
zelfs op tot tweede man van de A-
Compagnie van zijn regiment.
Toen dit regiment op 24 juli 1944
in Normandië aan land ging, telde
de A-Compagnie 847 manschap
pen, waaronder 37 officieren. Er
waren zes compagnieën in het regi
ment, aangeduid met de letters A
tot en met E Hun tocht eindigde
op 5 mei 1945 in Oldenburg. On
derweg had het regiment 1548 man
verloren, namelijk 345 gesneuvel
den, 1076 gewonden, 67 krijgsge
vangenen en 60 manschappen
door ziekte of iets dergelijks. Bij
Bergen op Zoom had Cliff in zijn
peloton nog 30 man over van de 99.
In 1984 maakte Cliff deel uit van
de groep Canadezen die door de
stad waren uitgenodigd om het 40-
jarig jubileum van de bevrijding
mee te vieren. Bij die gelegenheid
maakte hij kennis met Sjaak
Roosenboom en daarmee was de
eerste stap voor een samenkomst
van vriend en vijand gezet. Holst
schreef naar Kipp en die bracht op
zijn beurt de tegenstander van wel
eer weer in contact met Cliff
Brown. Eind januari 1986 liet hij
Holst weten dat hij aanwezig zou
zijn bij de voorgenomen ontmoe
ting, samen met zijn broer en met
Cliff Brown. Hij vond het jammer
dat er zo weinig waren, maar van
zijn eigen mensen leefde er nog
maar één en die was ernstig ziek.
Cliff Brown
Cliff Brown was sergeant van het
7de peloton van het Lincoln and
Welland Regiment. Op weg naar
Bergen op Zoom raakte hij ernstig
gewond bij Wouwse Plantage. Een
kogel trof hem in zijn schouder. De
legerarts keek zeer bedenkelijk toen
hij werd weggedragen. Hij kwam in
Engeland terecht en moest 15
maanden lang een gipsharnas dra
gen. Zijn rechter schouder was weg
geschoten en zijn rechterarm gro
tendeels verlamd. Toch lukte het
hem om zijn conditie zodanig te
herstellen dat hij veertig jaar als
ambtenaar kon werken. Hij trouw
de na de oorlog met een Canadees
meisje, kreeg vier dochters en had
in 1986 vijf kleinkinderen. Bergen
op Zoom zag hij pas in september
1984 terug.
Kipp als eerste in Bergen op Zoom?
Het is moeilijk om het gevecht in
de nacht van 27-28 oktober 1944
precies te reconstrueren. We heb-
92
De Waterschans nr. 3 1998
Ajb.6. Zo zag de wasserij De Zoom eruit na de gevechten van eind oktober 1944
(foto: GAB).
ben in de brieven van Holst en
Kipp twee verslagen van ooggetui
gen. Zij vertellen ook iets over bij
zonderheden die ze van hun strijd
makkers hebben gehoord. Hun re
laas geven we hier kort weer in de
veronderstelling daarmee iets toe te
voegen aan hetgeen reeds over de
strijd om en in Bergen op Zoom is
geschreven. We beperken ons gro
tendeels tot de poging van de Ca
nadezen om in de nacht van 27 op
28 oktober een bres te slaan in de
door de Duitsers gevormde frontli
nie (Hauptkampflinie of HKL), na
dat deze zich uit Woensdrecht en
omgeving hadden teruggetrokken.
Ze moesten het opnemen tegen de
tiende compagnie van het zesde re
giment parachutisten, taaie tegen
standers zoals de Canadezen tot
hun schade reeds op de route naar
Bergen op Zoom hadden onder
vonden.
Uit een brief van Charles Kipp van
27 augustus 1985 aan Holst maken
we op dat hij 22 oktober 1944 fy
siek instortte, nadat hij meer dan
drie maanden onafgebroken in ac
tie was geweest. Op de achterbank
van een jeep reed men hem be
wusteloos weg van het front. Drie
dagen later kwam hij bij en meldde
hij zich bij zijn chef. De gevechten
op weg naar Bergen op Zoom had
hij gemist. Op 26 oktober naderde
de voorhoede de stad langs de Ant
werpsestraatweg. In de nacht die
volgde sloop Kipp met zijn com
mandant de stad in. Ze hadden een
radiozendertje bij zich. Dat lieten
ze achter in een verlaten gebouw
dat dienst had gedaan als gevange
nis. Ze bereikten de Grote Markt,
sneden daar telefoondraden door
en maakten enkele door de Duit
sers achtergelaten fietsen onbruik
baar. Terug bij hun radiozender
brachten ze verslag uit aan de le
gerleiding en wachtten toen de
ochtend af. Het regende die nacht.
Omstreeks 22.00 uur rolden de
pantservoertuigen van het South
Alberta Regiment nog wat dichter
naar de stad.
De volgende dag, 27 oktober, kon
den de Canadezen vrijwel ongehin
derd Bergen op Zoom binnenrij
den, althans tot de Zoom, want
daar lag de nieuwe linie van de te
genstander.
De hete nacht van 27-28 oktober
1944
De Canadezen wilden meteen pro
beren aan de overzijde van de
Zoom een soort bruggenhoofd te
vestigen. De keuze viel op de was
serij, likeurstokerij en ijzergieterij
aan het begin van de Moerstraatse-
baan, thans Buitenvest geheten.
Met de uitvoering van het plan
werd onder meer het Lincoln and
Welland Regiment belast. De D-
compagnie zou een schijnaanval
op het centrum van de wasserij
doen, terwijl de B-compagnie als
reserve achter de hand werd ge
houden voor het geval de Duitsers
zouden overgaan tot een tegenaan
val. De A- en de C-Compagnie kre
gen bevel de Zoom over te steken
om de likeurfabriek en de ijzergie
terij in te nemen. Om een uur 's
nachts, het was intussen zondag
geworden, trok Kipp met zijn man
nen over de spoorrails richting was
serij. De tegenstander was waak
zaam en drie machinegeweren na
men de naderende soldaten onder
vuur. Ze mikten iets te hoog, een
geluk voor de voorsten, maar niet
voor de kameraden achter hen.
Dertien 'Lines' staken de Zoom
over en drongen de stokerij en de
gieterij binnen. De C-compagnie
die volgde, kreeg het te hard te ver
duren en moest zich terugtrekken,
ook al doordat ze door de eigen ar
tillerie werd beschoten.
Op zeker moment stonden Kipp
en Holst op enkele meters van el
kaar. Holst schoot met zijn 42-MG
(een bepaald type machinegeweer)
een makker van Kipp dood. Kipp
kon niet meteen terugschieten, ver
blind als hij was door de lichtflits
93