Boekbespreking
De Waterschans nr. 3 2000
molen in beheer.
Wat de voedselvoorziening betreft,
stelt dat natuurlijk niet zo veel voor.
In 1987 werd in de molen 815 kg.
gemengd paardenvoer gemalen en
in 1988 225 kg. mais. Maar in 1990
kwam er weer broodgraan tussen de
stenen en kon men bij de warme
bakkers weer molenbrood krijgen.
Molenaar
Een molen restaureren is een hele
opgave, maar een gerestaureerde
molen bemannen is evenmin een
voudig. Molenaars zijn zeldzaam ge
worden.
Van oudsher werd het beroep van
molenaar overgedragen van vader
op zoon. Het is altijd een gesloten
beroep geweest en gebleven. Mole
naarskinderen trouwden onder el
kaar en een geslacht kon vaak zeer
lang op een molen zitten. Dit kwam
waarschijnlijk ook doordat het be
roep veel te maken had met de
landbouw en met het dagelijks
brood en doordat molenaars in de
regel tot de beter gesitueerden be
hoorden.
Die overwegingen tellen nu uiter
aard niet meer mee. Broodgraan
wordt nauwelijks nog op windmo
lens gemalen. Dat komt tegenwoor
dig van gigantische meelfabrieken.
Loslopende of werkloze windmole
naars zijn er dus niet of in elk geval
te weinig. En als er dan door bij
voorbeeld een restauratie een mole
naar nodig is, dan zal hij gezocht of
opgeleid moeten worden. Als men
dat nalaat kan men net zo goed de
hele restauratie opgeven, want een
graanmolen zonder deskundig toe
zicht zal in de kortste keren op
nieuw in een puinhoop veranderen.
'De Twee Vrienden' van Borgvliet
heeft destijds eigenlijk aardig geboft.
In het gezichtsveld van de molen
romp woonde Abraham Pleging
(voor zijn vrienden Bram), die met
een warmhartig gevoel de restaura
tiepogingen bewonderde.
Rond 1980 had hij weliswaar nog
nooit iets met molens te maken ge
had. maar hij was wel zeer geïnte
resseerd in alles wat met hout te
maken had. De molen stond onge
veer 50 meter van zijn tuin en hij
had daarom de restauratiewerk
zaamheden van nabij kunnen vol
gen. En de molen had toch ook veel
met hout te maken. Hij meldde zich
aan als lid van het Gilde van Vrij
willige Molenaars en ging de ver
eiste opleiding volgen.
Gilde van vrijwillige molenaars
In 1925 werd de vereniging 'De Hol
landse Molen' opgericht met het al
gemene doel het nationale molen-
bezit te beschermen, te herstellen
en zo mogelijk uit te breiden. Be-
schennheer van deze vereniging is
momenteel Prins Claus. Een van de
initiatieven van deze vereniging was
het oprichten van het Gilde van
Vrijwillige Molenaars, waannee be
oogd werd een deskundige bezet
ting van de beschikbare molens op
basis van liefhebberij. Vooral bij
graanmolens kan dit van groot be
lang zijn, omdat die gauw te lijden
kunnen hebben van ongedierte dat
op de resten tussen de molenstenen
afkomt en van gistingsstoffen in die
resten.
De opleiding is erop gericht dat vrij
willige molenaars op een verant
woorde wijze met molens draaien.
Een molen heeft niet alleen als mo
nument een grote waarde, vaak
overschrijdt de herbouwwaarde al
het bedrag van één miljoen gulden!
Daarom wordt tijdens de opleiding
veel waarde gehecht aan het op
doen van praktijkervaring op ver
schillende molens en onder ver
schillende (weers-)omstandigheden.
De praktijk wordt door middel van
theorielessen op de molen, of op
speciaal georganiseerde avonden,
ondersteund. De opleiding, die ge
middeld twee jaar duurt, wordt afge
sloten met een examen, afgenomen
door De Hollandsche Molen.
Molenaar Bram Pleging
Pleging moest dus op zoek naar een
leermeester en vond die na veel zoe
ken en omzwerven in Waarde in
Zeeland bij Jaap Wagenaar. De kos
ten van de opleiding betaalde hij
150
De Waterschans nr. 3 2000
zelf. De totale opleiding duurt twee
jaar en kost het eerste jaar f 200,00
en het tweede jaar f 100,00.
Het examen wordt gehouden onder
auspiciën van 'De Hollandse Mo
len'. In 1982 behaalde hij het di
ploma molenaar. Pleging kreeg in
1983 een aanstelling als molenaar
en is vrijwel elke zaterdag en op af
spraak steeds beschikbaar voor
rondleidingen.
Bram heeft gedurende zijn mole
naarsschap diverse leerling-mole
naars met succes opgeleid voor het
vrijwillig molenaarsdiploma. Uitein
delijk is zijn laatste leerling, Leo van
Pul, ook zijn opvolger geworden en
dat heeft het bestuur de inspanning
bespaard om te zoeken naar een an
dere vrijwillige molenaar die de mo
len draaiende zou kunnen houden.
Diverse leerlingen bevestigen dat
Bram een strenge (in de zin van
acuraat en veiligheid voorop), doch
een goede en rechtvaardige leraar
was.
1990: viering van het eeuwfeest
En zo kon vrij zorgeloos het eerste
eeuwfeest van de molen worden
gevierd. Dat gebeurde op 17 juni
1990 op het molenterrein met de
uitvoering van het speciaal voor
deze gelegenheid geschreven to
neelspel 'De bedrieger bedrogen'
van Jan Naaykens door de toneel
groep 'Merijntje Gijzen', waarna
een versierde fietswedstrijd werd
gehouden. Op woensdag 20 juni
waren er voor de jeugd in Borgvliet
volksspelen.
2000: bijzondere verjaardag en een
afscheid
In november dit jaar zal er van
Bram Pleging afscheid worden ge
nomen, juist op het moment dat
deze bergkorenmolen 110 jaar be
staat. Gelukkig is zijn opvolger dus
al bekend en kan de trots van Ber
gen op Zoom blijven draaien.
Noten
drs. GA. Huijbregts
WA van Ham: Macht en gezag in het Markiezaat. Een politiek-institutionele studie
over stad en land van Bergen op Zoom (1477-1583).Hilversum 2000.
ISBN 90-6550-081-2
Een dissertatie over de geschiedeois
van Bergen op Zoom
Er is goed nieuws voor allen die
belangstelling hebben voor het ver
leden van Bergen op Zoom, want
de historiografie van stad en mar
kiezaat is wederom verrijkt met een
waardevolle dissertatie. WA. van
Ham, oud-archivaris van Bergen op
Zoom, behaalde met het hierboven
genoemde proefschrift op woens
dag 14 juni jl. aan de universiteit
van Nijmegen de doctorstitel. Zijn
promotor was prof. dr. H. de Schep
per.
De niet meer zo jonge promoven
dus - Willem A van Ham werd te
Fijnaart geboren in 1937 - heeft
met dit boek een fraaie kroon gezet
op zijn vruchtbare leven als archi
varis en geschiedschrijver. Vele pu
blicaties, vooral over het vroegste
verleden van de stad en omgeving,
zijn deze promotie voorafgegaan
en vormden waardevolle bouwste
nen voor dit werk.
Macht en gezag
j? in het Markiezaat
Na zijn pensionering kreeg de au
teur de handen vrij om zijn vele ar
tikelen te gaan ordenen, hiaten aan
te vullen, vragen die waren blijven
liggen waar mogelijk op te lossen
en het geheel uit te bouwen tot een
studie van formaat. Dat is hem ge
lukt dankzij zijn grote werklust en
niet te verzadigen kennisdrang. Er
waren meerdere jaren van intensief
lezen en vlijtig opsporen, ontcijfe
ren en duiden van bronnen voor
nodig. En het resultaat? Een eerste
kennismaking wekt direct de in
druk dat het om een prestatie gaat
die respect afdwingt. Het is geen
lichte kost. daar leent een politiek-
institutioneel proefschrift zich niet
zo gemakkelijk toe. Van de lezer
wordt dus enig doorzettingsvermo
gen gevraagd, ook al is het betoog
van de promovendus helder, duide
lijk en goed leesbaar. Ontwikkelin
gen in bestuurs- en rechtsinstellin
gen boeien door hun meer abs
tracte inhoud nu eenmaal minder
dan de belevenissen en gedragin
gen van concrete personen. De au
teur heeft zich overigens wel dege-
151
Afh.4. De Korenmolen De Twee Vrienden, met een vlucht van 25.50 m.
(1) Ham van W en C. Vanwesenbeeck. Gids
voor Oud Bergen op Zoom. Antwerpen, zj. pg.
242-243; (2) Brabants Nieuwsblad 1966; (3)
Brabants Nieuwsblad 1966; (4) Brief secreta
riaat 28-6-1979; (5) Voor dit verslag konden
we vooral putten uit het rapport dat op 10
april 1979 door de Stichting tot Behoud en
Herstel van de molen 'De Twee Vrienden' te
Nieuw Borgvliet aan haar leden werd uitge
bracht; (6) Brief secretariaat 4-4-1979.
Illustratieverantwoording: Archief De Twee
Vrienden; afb. 1 en 3; Stichting Molen De
Twee Vrienden: 4; GAB: 2.
Afb.l. Omslag van het proefschrift.