Deze Waterschans: Kroonleden ifi alfaat jffigfig De Waterschans De Waeerschans nr. 2 2002 Lakenhal Vroeger schijnt de uit 1314 date rende Lakenhal aan de Grote Markt niet alleen gebruikt te zijn voor handelsdoeleinden, maar ook als onderkomen voor het stadsbe stuur. In de loop der tijd heeft de hal diverse bestemmingen gehad. Zo werd hij ook wel eens als paar denstal, behuizing voor de hoofd wacht en ook als winkelvoorzie ning gebruikt. Het gebouw is niet gespaard gebleven voor brand, be schadigingen en onzorgvuldige ver bouwingen. Ingenieur J. Weyts pleit er voor de 'wond' in de Grote Markt te herstellen en te komen tot een zo getrouw mogelijke recon structie van deze Hal. Geschiedenis van Bergen op Zoom In deze 13de aflevering van de chronologische geschiedenis van Bergen op Zoom vraagt drs. G. Huijbregts aandacht voor de pe riode 1577-1588. De stad viel toen onder het gezag van Maria van Me- rode en Jan van Wittem. Meesle pend is het verhaal over de 'dub bele beeldenstonn': Het was voor het stadsbestuur een hele opgave om geld bijeen te krijgen voor het onderhoud van het garnizoen. Men kreeg te maken met muitzieke sol daten. Uitgerekend op 15 augustus, de feestdag van Maria Tenhemel opneming, barstte de bom. leder jaar vierde de stad het Mariafeest op grootse wijze. Het rijke Lieve- vrouwegilde maakte er iets moois van en van heinde en verre kwa men de gelovigen naar Bergen op Zoom. Allemaal afgoderij in de ogen van de gereformeerden. Op de 15de augustus van het jaar 1580 drongen soldaten van het garni zoen de gebouwen van de paters Franciscanen in de Minderbroe dersstraat binnen. Ze verdreven de paters uit het klooster en de stad en roofden alles van waarde uit hun kerk en woning. Zelfs het lood op de daken werd afgerukt. Al gauw sloten sympathisanten uit de stad zich bij de plunderaars aan. Op straat begon een handel in ge roofde goederen. Wat er overbleef na deze beeldenstonn was een zwaar beschadigd complex. Het stadsbestuur liet wel een onder zoek instellen, maar durfde niet te gen de stormers op te treden. Dat droeg er wellicht toe bij dat de vol gende uitbarsting niet lang op zich liet wachten. Op 8 november brak de tweede beeldenstorm uit. Toen moest vooral de Grote Kerk het ontgelden. Weer waren het de sol- De uitgaven van de Geschiedkundige Kring kunnen mede tot stand komen dankzij het speciale lidmaatschap van de volgende bedrijven: ABN-AMRO DARVI BV GOLDEN TULIP Bergen op Zoom HDW Kantoormachines P. JANSEN Installatie Techniek BV Taxi- en toeringcarbedrijf DE KOCK Natuurstccnbedrijf DE KORT Boekhandel VAN DER KREEK BV Tapperij DE KROON VAN LOON SMITS Installatiebedrijf BV Hotel MERCURE DE DRAAK RABO BANK Bergen op Zoom GEBR VOETS Weg - en Waterbouw BV, Rosmalen Woningstichting SOOMLAND Woningstichting SPECTRUM De Waterschans nr. 2 2002 daten van het garnizoen die begon nen. Beelden en andere kunstwer ken werden vernield, liturgisch vaatwerk, fraaie koorboeken en overige kostbaarheden namen de plunderaars mee. Zelfs de graven van de markiezen werden niet ont zien. De kapel van Petrus en Paulus in de Hoogstraat, het Margrieten klooster, het begijnhof en het huis van de cellezusters in de Huijbergs- estraat kregen eveneens bezoek van de losgeslagen menigte. Wat ze achterlieten waren leeggeroofde, geruïneerde panden. De Grote Kerk was tien jaar lang onbruikbaar voor diensten. Een merkwaardige brief uit 1747 We schreven het reeds eerder Ber gen op Zoom heeft iets met Zuid- Afrika. Mevrouw van Loon is op het spoor gekomen van nog een andere gouverneur dan Ryk Tul- bagh, namelijk Maurice Pasques de Chavonnes. Deze gouverneur, die lange tijd in Bergen op Zoom ge woond heeft, bestuurde de Kaap kolonie van 1714 tot 1724 en zal in een volgende aflevering van De Waterschans nader beschreven worden. Dit keer vestigt mevrouw van Loon aandacht op een gevon den biografie over Ryk Tulbagh, met daarin een wat merkwaardige brief. Twee onbekende kaarten van Ber gen op Zoom Door archiefonderzoek te Londen kwam dr. F Westra voor hem twee onbekende kaarten van Bergen op Zoom tegen. Hij publiceerde zijn bevindingen in het tijdschrift Caert- Thresoor. De redactie van De Wa terschans vroeg toestemming om het artikel te mogen overnemen, juist omdat het om een Bergse zaak gaat. De besproken kaarten geven een mooi inzicht in een tus senstand van het kartografisch ge schiedbeeld van de verandering van een ouderwetse Nederlandse vestingstad tijdens het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Bergen op Zoom ziet er op de kaarten van Ja cob van Deventer en Braun en Ho- genberg nog uit als de traditioneel ommuurde Middeleeuwse stad waar zich aan de westzijde bij de haven een voorstad ontwikkeld heeft. De kaart van Johan van Rijs- wijck uit 1586 is de eerste, waarop moderne forten en ravelijnen wor den weergegeven en waarmee door weergave van geologische factoren de strategische positie wordt ver kend en geanalyseerd. Op de schetskaart uit het Engelse leger wordt de opdrachtgever duidelijk gemaakt hoe met de aanleg van nog vier nieuwe bolwerken de stad beter verdedigbaar wordt gemaakt. Door de rol die de Engelsen heb ben gespeeld in de verdediging van de Nederlanden tijdens de Tachtig jarige Oorlog, zijn de beide hier be sproken kaarten overgeleverd in Engelse archiefcollecties en kun nen zij nu nog bijdragen tot een beter inzicht in de historische gebeurtenissen uit deze periode. Een opzienbarende vondst De heer J. Sinke blijft onvermoei baar speuren naar gegevens over de waterlinie en fort De Roovere. Dit keer maakt hij ons deelgenoot van verrassend nieuws van de vroegste geschiedenis van de West-Bra bantse Waterlinie. Amper een jaar na het bericht over de inspectietocht van Frederik Hendrik in 1628 nu opnieuw goed nieuws voor 'de Vrienden van fort De Roovere'. De architect van de li nie blijkt toch een Bergenaar te zijn. En fort De Roovere krijgt hier door weer meer glans. Een nog nimmer geopende map met ingekomen stukken geeft na vier eeuwen haar geheimen prijs. Brieven en kaarten met betrekking tot de vroegste geschiedenis van de linie en de bouw van de forten be richten over de aard en de voort gang van de werkzaamheden. Een schets hoe het worden gaat en vra gen ten aanzien van de financiën voor verdere verbeteringen en aan vullingen zijn gegevens, die tot nu toe ontbraken. Een verder uw aandacht voor: Mededelingen Boekbespreking Leesportefeuille In deze aflevering van De Water schans vragen we aandacht voor di verse vondsten uit de geschiedenis van Bergen op Zoom. Sommige za ken verrijken onze kennis van de stad, andere vragen bovendien om een reconstmctie om een stukje verleden weer zichtbaar te maken. Ben Daeter, hoofdredacteur 71 FAUSTO NU MINE BERGA VICTRIX 32ste jaargang nr. 2, Juni 2002 ISSN 0926-3918 Verschijnt viermaal per jaar De Geschiedkundige Kring van Stad en Land van Bergen op Zoom Postbus 2B0 4600 AG Bergen op Zoom Erevoorzitter: Dr. E.G.H. Hartel Ereleden: J.W.A. van Gastel Dr. W.A. van Eiam Bestuur Voorzitter: Drs. Johanna Jacobs Secretaris: F. Wakkee Halsterseweg 256 4613 BD Bergen op Zoom Tel. 0164-237901 Penningmeester: L.JA Vriends Ariëlstraat 13 4624 VN Bergen op Zoom Tel. 236663 Postrekening 24 05 922 en Bankrekening 52 50 45 244 Ten name van: Penningmeester Geschiedkundige Kring Van Stad en Land van Bergen op Zoom Contributie 22 euro (minimaal) per jaar. Ledenadministratie B. Mast Tel. 0164-244291 e-mail BM.Mast@home.nl Overige bestuursleden: J. Backx A. Evers B. Grosfeld-Asselbergs B. Schot Tijdschrift van de Kring De Waterschans Redactieleden: drs. J. Backx R. van den Bergh drs. B. Daeter (hoofdredacteur) drs. N. Grosfeld drs. G. Huijbregts Redactie-secretariaat: drs. B. Daeter Oudland 8 4617 ME Bergen op Zoom. Tel. 0164-210209 Fax. 0164-210922 e-mail: bda@home.nl Toezicht distributie: drs. J. Backx Schiethoek 5 4614 CT Bergen op Zoom Tel. 0164-240614 Vormgeving en druk Drukkerij Vis Offset Alphen aan den Rijn Omslag: P. Versijp

Periodieken

De Waterschans | 2002 | | pagina 1