De Waterschans nr. 3 2003
AJb.9. Isaac Koek, baron Van
Cronström (1661-1751). Hij was
generaal in Staatse dienst en
onderscheidde zich onder meer in de
veldslagen van de Oostenrijkse
Succesieoorlog. Hij had het opperbevel
in Bergen op Zoom tijdens de
belegering en de inname van de stad
in 1747.
een aanval. De Geallieerden lie
ten toen het initiatief over aan de
Fransen. Ze spreidden hun troe
pen zodanig dat zowel Bergen op
Zoom als Maastricht en Breda be
schermd waren. Generaal Ludwig
van Saksen-Hildburghausen kreeg
het bevel over de troepen die van
uit hun kamp bij Roosendaal Ber
gen op Zoom bewaakten.
Maurits van Saksen besloot Maas
tricht in te sluiten, maar de Geal
lieerden versperden hem de weg.
Op 2 juli botsten de legers bij het
dorp Lafelt in Belgisch Limburg,
iets ten noordwesten van Maast
richt, op elkaar. Weer was het
Maurits van Saksen die zege
vierde, zij het met forse verliezen.
Bovendien zagen de Pragmatie-
ken kans ondanks de nederlaag
om in goede orde terug te trekken
naar Maastricht. De Franse op
perbevelhebber besloot daarom
van een belegering van de Maas
stad even af te zien. Eerst zou
toch minstens een gedeelte van
het Pragmatieke leger uit Maast
richt en omgeving weg moeten.
Zou dat niet te bereiken zijn met
een schijnaanval op Bergen op
Zoom? Hij gaf daarom generaal
van Löwenthal bevel om naar Ber
gen op Zoom te trekken, niet met
het idee om de stad in te nemen -
dat zou immers heel moeilijk, zo
niet onmogelijk zijn - maar om de
vijand op een dwaalspoor te bren
gen. Het zou heel anders uitpak
ken.
6. Bergen op Zoom
belegerd 1747
Op 12 juli marcheerde Löwenthal
met meer dan 20.000 soldaten
naar Bergen op Zoom en begon
direct met het aanleggen van loop
graven van de Zoom tot de Kraai-
enberg. Een afdeling van 1200
man bezette Wouw om de Geal
lieerden te beletten vanuit die
plaats een tegenaanval te onder
nemen. Generaal Ludwig van
Saksen-Hildburghausen bezette
met zijn infanterie en cavalerie de
linie Bergen op Zoom-Steenber-
gen, om een algehele insluiting
van de stad te beletten.
Het was op dezelfde dag dat stad
houder Willem IV generaal Isaac
Koek baron van Cronström (1661-
1751) benoemde tot opperbevel-
BBRGBNOP ZOOM <747
ATTAQUE EN BEIT GLRLNG DER S
Ajb. 10. Gedeelte van een kaart met de belegering van Bergen op Zoom in 1747, getekend door ir. Le Rouge en in particulier
bezit. (Ontleend aan Korneel Slootmans: Bergen op Zoom een stad als een huis. Zaltbommel 1977, p.63.
r±fftr
94
De Waterschans nr. 3 2003
Afb. 11. Het Hoge Front van de vesting. A=bastion William; B=bastion Pucelle,
C=bastion Coehoorn; a=ravelijn Wouw, b=ravelijn Wassenaar; c=ravelijn Dedem; aa
en bb zijn caponnières (een caponnière is een aarden uitbouw in een vestinggracht).
Deze kaart, getekend door Han Bos, is ontleend aan Merck toch hoe sterek,
geschreven door WA. van Ham, Bergen op Zoom 1982, p. 123.
hebber van Bergen op Zoom. De
man had zich reeds onderschei
den in de Negenjarige Oorlog, de
Spaanse Successieoorlog en in de
slag van Fontenoy. Een nadeel was
dat hij sukkelde, niet zo vreemd
voor een man van 86 jaar. Hij liep
moeilijk vanwege de podagra en
was erg doof. Zijn aanstelling viel
slecht bij de gouverneur van de
stad, de 67-jarige luitenant-gene
raal Van Hessen-Phillipsthal. Tot
12 juli was deze man als gouver
neur de hoogste militair in de ves
ting, maar Cronström stond nu
boven hem. Laatstgenoemde wist
dat evenwel tactvol op te vangen.
In Cronström kreeg de stad wel
een commandant die bereid was
tot het uiterste de vesting te ver
dedigen. Dat klinkt moedig, maar
of de poorters daar goed mee wa
ren, is een tweede. De Fransen
hadden vanaf 1744 achtereenvol
gens alle vestingsteden van België
veroverd, maar geen enkele com
mandant in Staatse dienst had het
op een bestorming laten aanko
men. Zodra de situatie geen uit
zicht meer bood, was er appèl ge
slagen, een trommelsignaal waar
mee een der partijen te kennen
gaf, dat men wilde onderhande
len. De Fransen deden dan in de
regel niet moeilijk. In ruil voor de
sleutels van de stad gaven ze het
garnizoen verlof om 'met vlie
gende vaandels en slaande trom'
met wapens en al te vertrekken.
Voor de burgers had een derge
lijke capitulatie het grote voor
deel, dat de overwinnaars de stad
niet plunderden en de bewoners
ontzagen. De Fransen spaarden
op deze wijze hun manschappen,
boekten tijdwinst en maakten een
goede indruk op de burgers.
Op 14 juli kwam Cronström in
Bergen op Zoom aan en consta
teerde dat er nog van alles ont
brak. Gelukkig bleef de haven
open en kon de stad gedurende
het hele beleg versterkt en bevoor
raad worden. Aan voedsel dus
geen gebrek. Er is zelfs sprake van
overvloed van eten en drinken.
De Fransen pakten de zaken ste
vig aan. Op 15 juli lag er al een
loopgraaf op ongeveer 300 meter
van het ravelijn Dedem. Met on
verhoedse uitvallen en beschietin
gen trachtten de verdedigers de
vijand te verdrijven, soms met suc
ces. Zo lukte het de artillerie op 18
juli om twee Franse batterijen uit
te schakelen: één van negen stuk
ken geschut en één van zeven. Dat
belette de belegeraars niet om op
22 juli aan de vierde parallel te
beginnen, nog wat dichter bij de
bedekte weg. Die weg was vanuit
de stad gezien de buitenste verde-
digingsring. Hij lag beschut op
een aarden wal en was zo hoog
dat de vijand zijn kanonnen niet
recht op de hoofdwal kon afvuren,
dit om het bresschieten zo lang
mogelijk te beletten. Het was de
eerste hindernis die de aanvallers
zouden moeten nemen. Achter de
bedekte weg lag de gracht. Het ge
deelte van de gracht waar de Fran
sen hun aanval op richtten, het
Hoge Front, stond droog. Alleen
in het midden was een geul met
water. Als men de gracht vol zou
laten stromen, kwamen de onder
ste kazematten van de bedekte
weg en van de kanonkelders in de
lunetten en ravelijnen onderwater
te staan. Die ravelijnen en lunet
ten beschermden de hoofdwal
met zijn bastions. De Fransen kre
gen vooral te maken met de rave
lijnen Dedem en Antwerpen en
de lunetten Holland, Zeeland,
Utrecht en Vriesland.
9 5
GEDEELTE DER FOJCTTFfG-VT1E VAN DERC^VOP^ OOM
JJ tyor/Jfo dcso/tir/êVn órftèfr, Vyo/cr/t/c-r-
Re
AzU/ttA*,
8
D 1 ,/7 ryji.
F
0 1
Hh
1 1
E
D. JftU -
M
W V- .'.Vr"
O Ziz
q,
R /mjrpvn
e nvoy gSS£
TTTT
~7~ ~&>J-
Sr'l
7i SÉZiarvtr
DE Stad.t B EIïGEN
Op z oom
Wouwse poort A
