"in een uur hadden we de stad volgeplakt"
SCHOLIER BEKENT
AANPLAKKEN
I
Veel overlast,
van jongelui
Herman Elseman en Fons Broekhoven, rebellen van de jaren zestig
Van onze correspondent»
van ome correapondel-
orprvN OP ZOOM. De zeven-
BERGEN ut- scherpenisse, een
wrfflai een ulo-school in Bergen
in de nacht van zaterdag P en
ten geplakt. voor derge-
v »i« Tbq|«fcQo* w* «ra»»*
Trix Broekmans
Het heeft niet veel gescheeld of Bergen op
Zoom was geruisloos aan de roemruchte jaren
zestig ontsnapt. In Amsterdam had je Provo, in
Parijs de studentenrevolte, in Amerika stond
het popfestival van Woodstock in het teken
van love, peace en verzet tegen de Vietnam-
oorlog. En toen, op de valreep, op 1 april 1969,
had Bergen op Zoom ook eindelijk een eigen
'verzetje': de stad bleek in één nacht volgeplakt
te zijn met de leus Johnson Moordenaar. Dit
protest tegen de Vietnam-politiek van de
Amerikaanse president was uitgevoerd door
een kleine groep jeugdige Bergenaren - in
de lokale pers voor het gemak aangeduid
met de term Tangharigen'. Tot de harde kern
daarvan behoorden Herman Elseman en Fons
Broekhoven.
Ze zijn hun lange haren allang kwijt, maar
kijken nog steeds met veel genegenheid en
genoegen op die tijd terug.
Hermans maatschappijkritische instelling
werd van huis uit gevoed door zijn ouders:
een vrijzinnige dominee en een actieve
linkse politica. Hij was bovendien lid van de
Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie,
waarbinnen een socialistische wind woei.
Herman: "Daar zaten pacifistische trekjes in, van
Ban de Bom, én wij hadden een verschrikkelijke
hekel aan de padvinderij, wat nu scouting heet,
want dat was rechts. Wij waren thuis lid van de
VPRO, we hadden Het Vrije Volk en de NRC en
tot zijn dood had mijn vader een abonnement op
Vrij Nederland. De Groene Amsterdammer had hij
opgezegd, maar die kocht hij dan toch weer los
in de kiosk bij het station."
Herman was in de vierde klas van het
gymnasium op het Mollerlyceum naar de Rijks
HBS verkast - een schoolcarrière die voor veel
scholieren in Bergen op Zoom gebruikelijk was.
"Ik spijbelde ontzettend veel. Dan zat ik vaak in
de stationsrestauratie en daar kwam ik andere
spijbelaars tegen, zoals Fons."
Fons Broekhoven had een heel ander
soort jeugd. Hij groeide op in een Rooms-
Katholiek gezin in een dito buurt in Bergen-
Oost. Fons: "Mijn houding van verzet is
daaruit voortgekomen, tegen het autoritaire
schoolsysteem en de kerk. Je had niet alleen de
Heilig Hartkerk, maar ook de Heilig Hartschool.
Op zeker moment wilde ik niet meer naar de
kerk, zeker niet in de Vastenperiode, want dan
moest je elke dag. Dat gaf gedonder op school
en vandaar werd dat weer doorgebrieft naar mijn
ouders. Ik voelde me compleet klem zitten in die
driehoek van ouders, school, kerk. Een manier
om daaraan te ontkomen was spijbelen. Ik heb
veel gespijbeld. En dan kwam ik heel
andere mensen tegen, niet-katholieken.
Dat was een taboe in die tijd, omgaan
met Nederlands Hervormden
bijvoorbeeld."
Herman: "Er was méér dan alleen dat
spijbelen dat ons bond. We hadden ook
dezelfde smaken en voorkeuren. Neem
de muziek. We hielden van Woody
Guthrie, het grote voorbeeld van Bob
Dylan. En Dylan zelf natuurlijk. Ik heb
zelfs nog een paar liederen van hem
op mijn eindexamenlijst Engels mogen
zetten."
Fons: "Ik zat in een skiffle-bandje.
Daar hebben we heel snel de overstap van
Lonnie Donegan naar Bob Dylan gemaakt."
Herman: "We zaten ook regelmatig in de Zwarte
Kat, een café dat in die tijd de hoogste bieromzet
van Nederland haalde. Daar verkochten wij het
blad van Provo, nummer 1 en 2. Die werden
gewoon uit onze handen gerukt. De lezers waren
scholieren en arbeidersjeugd, en daaruit is
uiteindelijk het meer politieke verzet ontstaan."
Fons: "Rond 1966 verplaatste hetgeen je 'het
Verzet' zou kunnen noemen, zich naar het Wa
pen van Engeland, een café aan de Lievevrou
westraat. En daar kreeg je toen pas echt een
zichtbare scene (spreek uit sien, TB) rondom
popcultuur, marihuana, alles wat maar alterna
tief was kwam daar bijeen. En daar hebben we
onze eerste grote actie bedacht, dat volplakken
van de stad met Johnson Moordenaar.'"
Herman: "In een uurtje hadden we de hele stad
volgeplakt en ondergekalkt. G.B.J. Hiltermann
heeft er nog schande over gesproken op de
radio. Hij zei toen iets in de sfeer van: "zélfs
in Bergen op Zoom zijn anti-Amerikaanse
actievoerders bezig geweest." Haha. We waren
met een man of vijftien en gingen in groepjes
van twee of drie op pad. Twee leuzenplakkers
werden aangehouden. Dat kwam zo: eentje had
de naam Johnson verkeerd gespeld, die moest
dus terug om het te corrigeren. En toen werd-ie
gepakt.
Het Ravelijn hebben we trouwens niet met kalk
bewerkt. Dat wilden we niet beschadigen."
Fons: "Daar zijn we met een rubberbootje
overgevaren en hebben daar een spandoek
opgehangen. Toen we weer aan de kant waren
Lievevrouwestraat kluunt:
stond de politie ons op te wachten. Moesten we
weer terugvaren om dat doek weg te halen."
Herman: "De politie gaf ons een compliment
dat wij de boel niet hadden beschadigd. Het
ging hier helemaal niet hard tegen hard. Er
zat destijds ook een heel sociaal voelende
rechercheur bij de politie, Belaart."
Voor Herman Elseman was dat niet de eerste
aanvaring met het wettige gezag. Precies een
jaar eerder werd hij opgepakt, volgens de
kranten wegens "agentje pesten'": een groepje
"lastige langharige jongens" werd opgepakt
omdat ze, met een glaasje te veel op, volgens
de krant teveel lawaai hadden gemaakt en zich
vervolgens hadden verzet tegen het ingrijpen
van de politie. Elseman kreeg 75 gulden boete
waarvan 45 gulden voorwaardelijk.
Ook het Wapen van Engeland haalde de krant,
omdat voor de deur groepen jongeren met of
zonder brommer op de stoep rondhingen, tot
ergernis van bewoners en winkelend publiek.
Maar intussen werd in dat café wél de basis
gelegd voor het cultureel/maatschappelijk
jeugd- en jongerenwerk zoals dat in het huidige
Bergen op Zoom nog steeds bestaat. Elseman,
Broekhoven en gelijkgestemden richtten
namelijk het Revolutionair Cultureel Centrum
op, even later ludiek omgedoopt tot de 'Royal
Clown Company'.
De Waterschans 4 - 2008
74
Buurtbewoners in de Lievevrouwestraat ergerden zich aan de
jongelui die Het Wapen van Engeland bezochten. "Ze blokkeren
zo nu en dan het hele troittoir met hun bromfietsen.
75
40 jaar 1968 - 2008
