Het wapen naast de monnik
Het schild naast de monnik helt naar rechts en
omdat de medaillons met de vereerde heiligen
zich in de Boom van Isaï in de kolom ernaast
bevinden, is de leeuw gespiegeld voorgesteld.
Hiermee gehoorzaamde de tekenaar aan het
heraldische gebruik van 'hoofsheid' (courtoi
sie).27 Iedere wapenkundige zal in dit wapen
het kenteken van de hertogen van Brabant her
kennen: op een zwart schild een gele leeuw.
De leeuw heeft een rode tong, maar de kleur
van zijn nagels is niet ingevuld. Afstamming
uit bastaardij maakte men vaak op het wapen
zichtbaar door een smalle streep van linksbo
ven naar rechts beneden. Op de bewaard geble
ven zegels van de heren van Glymes tot aan
Jan II is de bastaardstreep wél te vinden, ook
op het linkerdeel van het wapen dat Johanna
van Boutersem in haar zojuist genoemde zegel
voerde.
In het wapenschild naast de monnik ontbreekt
juist dit belangrijke detail. De afstammelin
gen uit de andere tak van Glymes bleven de
Brabantse leeuw voeren, maar soms ook zon
der die bastaardstreep.28
Op de borst van het wapendier is een kleiner
wapenschild te zien (afb. 8). Het schildje is
blauw, bestrooid met een aantal gouden (hier
wit gelaten) blokjes; over alles heen gaat van
linksboven naar rechtsonder een witte schuin-
balk. Dit is het wapen van de familie Glymes-
Geldenaken (Glymes de Jodoigne), die na een
opstand tegen de hertog haar bezit in en rond
het dorp Glimes had verloren (afb. 9).
Afb. 8 Wapen van de familie Glymes-Brabant. Tekening
door broeder Paul van Mansfeld t
Afb. 10: Zegel van Jan I van Glymes, heer van Bergen op
Zoom, 1422
Afb.9: Wapen van de familie
Glymes-Geldenaken. Tekening
door broeder Paul van
Mansfeld t
Vervolgens was dit
toegevallen aan leden
van de familie Glymes-
Brabant, die geen fami
lie van de oorspron
kelijke heren waren.
De toevoeging van het schildje door de nieuwe
heren moet een uitdaging zijn geweest voor de
vroegere eigenaars. Het lijkt logisch dat het
wapen naast de monnik dat van Boudewijn I van
Glymes-Brabant is, de vader van de vicaris. De
identificatie van de kloosterling met vicaris Jan
van Glymes lijkt naadloos te sluiten.
Een nieuw raadsel
Bij nader onderzoek blijkt het toch weer anders
te liggen, als wij het wapen naast de mon
nik vergelijken met een afdruk van het zegel
van vicaris Jan van Glymes uit september
14-81. Hoewel het beschadigd is, zijn de figuren
gedeeltelijk nog te zien (afb. 10).29 Het rand
schrift van het zegel (in het Latijn) noemt uiter
aard de naam van de zegelaar, Jan van Glymes,
en verder alleen diens academische titel: doc
tor in de beide rechten, dat wil zeggen in het
Romeinse en in het kerkelijke recht. De rang
van Jan van Glymes als vicaris komt wel voor in
de tekst van de akte.30 Als schildhouder zien we
De Waterschans 2 - 2013
60
Afb.ll: Zegel van Jan van Glymes, vicaris van het bisdom
Ka me rijk, 1481
rechts een eenhoorn. Dat is een fabelbeest, een
merkwaardig samengesteld dier.
Het heeft het lijf van een paard, een geitenbaard,
gespleten hoeven en een leeuwenstaart (afb. 11).
Eenhoorns golden als wild en ontembaar.
Omdat het dier hier in verbinding staat met het
wapen van een geestelijke lijkt een verwijzing
naar de deugd van kuisheid niet ongepast. De
eenhoorn symboli
seert dan de woeste
wellust, waarvoor hij
bekend stond, die vol
gens de legende werd
overwonnen door een
maagd, bij wie hij let
terlijk het hoofd in de
schoot legde.31 Het
wapenschild hangt aan
een lint dat wat losjes
om de hoorn van het
dier is geslagen. In het
schild is een dwars
balk te zien die aan de
onderzijde licht is gebogen. In het wapenschild
zijn boven en onder de balk drie aanziende
ossenkoppen afgebeeld; van de twee erboven
is de linkse bedekt door een vrijkwartier met
een leeuw, net als in het blazoen van Jan met-
Afb.12: Wapen van de familie
Van Osjsch], naar F. Goole
ten Lippen. In de hoek rechts beneden is nog
een rest van een schuinstreep te zien, zoals in
het hierboven beschreven wapen van Glymes-
Brabant. De figuren in het wapenschild zelf
komen verrassenderwijze overeen met dat van
de familie Van Os(sch), (afb. 12) een aanzienlijk
geslacht met in de vijftiende eeuw nog actieve
takken in en rond de steden 's-Hertogenbosch
en Brussel.32
Het archief van de reeds genoemde broeder
schap bevat een wapenboek, dat pas in de
achttiende eeuw door de tekenaar Job Martin
de Lange (1652-1732) werd samengesteld, aan
de hand van oudere voorbeelden.33 Volgens
dit wapenboek was het wapen van vicaris Jan
van Glymes hetzelfde als dat van de familie
Glymes-Geldenaken (afb.13). Boven het schild
zweeft een groene prelatenhoed met aan
10
Afb.13: apen van vicaris Jan van Glymes-Brabant. Tekening
doorJ.M. de Lange, 18e eeuw
weerszijden afhangende koorden, waaraan tel
kens zes kwasten.34 Hiermee hebben we drie
wapens voor één persoon bijeengebracht. Het is
wel wat veel van het goede. Is de vicaris soms
tweemaal van wapen veranderd?
Samenvatting
De bijbel die in deze bijdrage besproken is,
moet eertijds door een lid van de familie
Glymes aan een klooster in of in de buurt van
Brabant zijn geschonken, mogelijk in kerkelijke
kringen rond de Kamerijkse bisschop Hendrik
van Glymes-Bergen of zijn vicaris Jan van
Glymes-Brabant.
Zonder het meermalen genoemde artikel van
61
De Waterschans 2 - 2013
FAUSTO NUMINE
BERQA VICTRIX
