Ligt of lag misschien in of bij die contreien het Bergen op Zoom dat in „De Dry Herderkens' zijn rol speelt In de studie „Waarheid en legende van de Striene" merkt streekarchivaris A. De- lahaye 12) op, dat de naam „Bergen" enorm verbreid is en dat zelfs de naam „Bergen op Zoom" niet zo uniek is als men wel zou denken. Hij somt op In Noord-Frankrijk lag onder de gemeente Coulogne (Dep. Pas de Calais) een leengoed met de naam „Berg-op Zoom". Als toponiem is de naam „Berg-op Zoom" bekend in de gemeente Avesnes-le- Comte, eveneens in de Pas de Calais. In België was „Berghen an den Zoem" een baljuwschap van Mude, terwijl in dat land Onder Torhout een wijk „Berg-op-Zoom" te vinden is. BRUGGE ANTWERPEN ROE5ELARE X""\ MENEffU AS5EL it CAESTRE 9 HAZEBROUCt /bmlleul doornik AVE5NE5 LECOMTE i.o.ZOOM AR.RA5 De oude walenweg Brugge-Menen die tussen 1751 en 1754 vervangen werd we ra Zijn er verbindingen te leggen tussen ons West-Brabants Bergen en deze vier? Laten we allereerst onze blik richten op het tegenwoordig departement Pas de Calais in Noord-Frankrijk. Het standaardwerk van M. Gysseling, Toponymisch woordenboek, o.a. van Noord-Frankrijk vóór 1228, 2 dln. Antwerpen 1960, helpt ons niet verder. De heren, sinds 1533 markiezen, van Bergen op Zoom in West-Brabant, waren op velerlei manieren intensief gekoppeld aan het huidige Frans-Vlaanderen. Uit een enorme hoeveelheid gegevens zullen wij er slecnts enkele opduiken. Onze bron nen zijn C. J. F. Slootmans, Jan metten Lippen, Antwerpen-Rotterdam 1945 en W. A. van Ham, Het Doorluchtig Huis van Bergen op Zoom, Zaltbommel 1969. Het vierde kind van Jan metten Lippen, Hendrik van Bergen (1449-1502), tijdelijk broodheer van Erasmus, werd 1 oktober 1480 te Brussel geconsacreerd tot bis schop van Kamerijk13). 206 Antonius (1455-1531), zevende kind van Jan meiten Lippen, broer van Hendrik, werd 1493 ingehuldigd als abt van de abdij St. Bertin te Sint Omaars14). Jan III van Glymes (1452-1532) o.m. heer van Escaudoeuvre 15a), huwde Adrianavan Brirneu 1-'b). Hun zoon Antonius (1500-1541), de eerste markies, was gehuwd met Jacoba van Croy. Het geslacht de Croy, een van de eerste Zuid-Nederlandse fami lies, stamde uit Picardië en bezat talrijke onderhorigheden in Noord-Frankrijk. De grens met Frankrijk liep toen langs de Somme. De meeste steden en dorpen zijn eerst bij de Vrede van Nijmegen, 1678, Frans geworden. Robert van Glymes (1529-1565), de latere bisschop van Luik, zoon van Antonius en Adriana, werd 12 febr. 1542 proost van de proostdij van Kassei18). Jan IV van Glymes (1528-1567), de laatste markies uit het huis Glymes, was o.m. stadhouder van Henegouwen"), dat toentertijd zich eveneens dieper in he1 huidig Frankrijk boorde gouverneur van Valenciennes18), gouverneur van Kamerijk13). Hij huwde Maria van Lannoy, die o.m. de titel: Vrouwe van Solra- le-Chauteau 19) voerde. Ook de Lannoy's stammen uit Frans-Vlaanaeren. (Lannoy- Du-Nord, VI Lanno in het dep. Nord). Het geslacht kende 16 ridders van het Gul den Vlies. Het huidige stadje dateert uit 1458. Het is het kleinste uit het departe ment. Maria overleed 14 mei 1580 in haar kasteel te Solre-le-Chateau, dat na haar dood verviel aan de familie de Croy. Tot zover Glymes en Frans-Vlaanderen. Deze enkele, vrij willekeurig bijeengehaal- de, gegevens maken overduidelijk hoe de naam Bergen op Zoom in Noord- Frankrijk toponymisch en historisch te verklaren is. Een uitgebreid onderzoek ter plaatse zal nadere gegevens kunnen opleveren. Gaan we nu eens in belgië kijken. Daarbij kunnen we twee toponymische werken hanteren, nl. Karei de Flou, Woordenboek der Toponymie van Westelijk-Vlaande- ren, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Bou logne en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, 18 dln, 1914-1931. In dl. I, kol. 806-807 deelt de Flou o.m. mede dat B.o.Z. is „eene wijk en herberg te fiiouroui Ons tweede werk is dat van A. Houet Dictionnaire moderne des Communes beiges, Brussel 1960. Op pag. 766 vinden we B.o.Z. eveneens vermeld als gehucht onder Torhout. Wat moeten we aan met dat „Berghen an den Zoem" als baljuwschap'20) van Mude 9 Hier werpen dacht ik E. Verwijs en J. Verdam, Middelnederlandsch Woordenboek deel IV. Den Haag, 1899, pag. 1999-2000 een licht op. Bij „Mude" vinden we daar o.m. „Sint Anna ter Muyden, te Greveningen aan het Zwin, heette eerst Mude. Noch bij Houet, noch bij Gysseling was iets te vinden. De Flou kon ik wat „Mude betreft, niet raadplegen. De ligging van Mude zou kunnen verklaren waarom bij Blyau en Tasseel in ons lied de variant „Berg op Zee" voorkomt. De volksmond verbastert gemakkelijk, wanneer ze het een met het ander niet meer in verband kan brengen. TORHOUT. Blijft het Berg-op-Zoom onder Torhout21), een aardig stadje langs de weg Brugge- Menen. Een bezoek aan Torhout leek geboden. Een vriendelijke boekhandelaar bracht me in contact met de heer Roger Haelewyn, secretaris van de Heemkundige kring te Torhout en redacteur van „Het Houtland". heemkundig tijdschrift voor het Houtland22). Hij bleek de autoriteit te zijn die kon helpen. Hij verzekerde dat 20 7

Periodieken

De Waterschans | 1968 | | pagina 107