Van Willemstad tot Bergen op Zoom
Hoe op 13 mei 1940 een samenwerking
lussen Nederlandse en Franse militairen in
Bergen op Zoom werd verbroken.
littérature en France dans la première moité du XlXe siècle" (Paris 1953). Hij was
verder vaste medewerker voor het exclusieve tijdschrift „Revue de Littérature Com-
parée" en is dat nog steeds.
In 1954 werd hij benoemd tot Officier de l'lnstruction Publique de la République Fran-
qaise, een academische onderscheiding. Zijn verdiensten werden ons land geëerd met
de benoeming tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau (1954).
De heer van der Tuin heeft steeds een brede artistieke belangstelling gehad. Hij heeft
een voorliefde voor de geschiedenis van het ballet en was in 1947 mede-oprichter van
het Ballet der Lage Landen. Als Voorzitter van de Kunstkring heeft hij dit gezelschap
indertijd ook in Bergen op Zoom geintroduceerd.
Tenslotte kunnen wij nog mededelen dat de heer van der Tuin uit Parijs de verzeke
ring heeft ontvangen dat zijn studie „De verdediging van Bergen op Zoom door het
Franse leger mei 1940" (Waterschans no. 3 Jaargang II) in vertaling integraal wordt
overgenomen in de 1 ste uitgave 1973 van de Revue Historique de l'Armée. Daarmee wordt
het belang van de studie erkend en het is voor de Waterschans een eer hierin een
bijdrage te hebben mogen leveren.
Martin Venselaar
246
In Nr. 3 van de 2e Jaargang van De Waterschans, orgaan van de Geschiedkundige
Kring Stad en Land van Bergen op Zoom, publiceerde ik in samenwerking met Dr.
E. Hartel een artikel over „De Verdediging van Bergen op Zoom door het Franse Leger
Mei 1940". Deze episode ontbrak in het grote werk (Het Koninkrijk der Nederlanden
in de Tweede Wereldoorlog) van Prof. Dr. L. de Jong. Majoor E. H. Brongers wijdde
er in zijn werkje De Oorlog in Mei '40 een paar regels aan, die echter een verkeerd
licht op de activiteiten van de Fransen wierpen. Mijn genoemd artikel kan als aanvul
ling en rechtzetting worden beschouwd. Er bleven echter nog steeds enkele punten
onopgehelderd. Eén ervan was een antwoord te vinden op de vraag waardoor en hoe
de in Willemstad begonnen samenwerking van een groep Nederlandse militairen met
de Franse Groupe de Reconnaissance 12 („Verkenningsafdeling", afgekort G.R.) in
Bergen op Zoom werd verbroken.
Om een antwoord op genoemde vraag te verkrijgen, heb ik contact opgenomen met
de Heer J. C. A. I. van Andel (Amsterdam), die in mei 1940 als reserve-kapitein onder
de naam Isaacs een grote rol heeft gespeeld in het gevechtsgebied Willemstad-Steen-
bergen-Bergen op Zoom. Genoemd contact met de Heer van Andel kwam eerst schrif
telijk tot stand. Het werd weldra gevolgd door een mondeling onderhoud ten huize
van de Heer van Andel. „Kapitein Isaacs" heeft, na de nodige bewijzen te hebben ge
leverd over zijn afstamming, zijn naam in 1944 veranderd in van Andel, met het bij
voegen van de naam, die hij tot dan toe gedragen had, als vierde voornaam: J. C. A. I.
van Andel. Wanneer het de krijgsverrichtingen in mei 1940 betreft, gebruiken wij dus
de naam Isaacs (afkorting: Kapt. I.), voor de huidige periode de naam J. C. A. I. van
Andel (afgekort „de Heer van A.").
Nu volgt het relaas van de gebeurtenissen zoals we die hebben kunnen reconstitueren.
12 mei
De G.R. 12 van Lt. Kol. Moslard, onderdeel van de groep de Beauchesne (Kol. de B
die 11 mei vanuit Zeeland op het vasteland was aangekomen, bereikt 12 mei 's och
tends Steenbergen. Lt. Kol. Moslard vestigt zijn commandopost eerst aan de Zuidelijke
uitgang van Steenbergen, in de namiddag „ten Noorden van Oude Molen" (volgens
een andere bron in Lepelstraat). Verder wordt een peloton gepost bij de Noordelijke
uitgang van de stad. Het gros van de lichte troepen van Lt. Kol. Moslard verlaat Steen
bergen met verschillende opdrachten, doch steeds blijft een kleine bezetting achter (dit
vermelden we tot beter begrip van wat later zal volgen). Een der opdrachten gold een
peloton motorrijders dat 's ochtends ter verkenning werd uitgezonden naar Dinteloord
en verderop in de richting Willemstad. Ziehier nu hoe Kapt. I. in contact kwam met de
G.R. van Lt. Kol. Moslard.
De stelling Willemstad behoorde tot het zg. Zuidfront van de Vesting Holland. Er was
een veiligheidsbezetting, waartoe een Mitrailleur-Compagnie van het 1e Bataljon 39e
247
