/r
11. Op de topografische kaart Geertruidenberg 044, verkend in 1934, uitgave 1936,
schaal 1 50.000 (het gebied tussen de Donge en de Maas).
1In Dongen enige wegen evenwijdig aan het Wilhelminakanaal (dit kanaal volgt
plaatselijk het Dongedal.
2. Een aantal wegen te Kaatsheuvel.
3. te Loon op Zand de weg naar de Drunensche Duinen en noordelijk van Kraanven.
4. deel van de Slimstraat te Udenhout.
5. de weg Udenhout-Kreiten molen.
6. tussen de Slimstraat en de Berkhoek.
7. deel van de weg Waspik-Zandschel.
8. de Oudheusdensche baan te Elshout.
9. de kerk te Doeveren.
10. deel van de weg Baardwijk-Drunen.
12. Op de topografische kaart Hulst (Bergen op Zoom), uitgave 1914, schaal 1 50.000
(het gebied tussen Putte en Antwerpen)
1. de Opstal beek.
2. de verbinding Oudenbroek-Kerkenhoek.
3. de weg Kerkenhoek-Ertbrand.
4. in het gebied van de Leegeheuvels.
5. verlengde van de 's-Hertogendijk naar Galgenstraat.
6. bij Driehoek.
7. de verbinding Wilmaarsdonck-Oorderen.
8. enige weggetjes westelijk van de weg Oudenbroek-Stabroeck.
9. een deel van de weg Cappellen-Ertbrand-Putte.
10. oostelijk van Ertbrand-Brabants Putte.
11. bij Cappellen.
12. bij Brasschaet.
13. bij Maria ter Heide o.a. in de Groote Heide.
Conclusies en opmerkingen
1. Inderdaad vindt men ook in West-Brabant quadrangulatie op basis van de actus.
2. De vele sporen en het uitgestrekte gebied waarin ze voorkomen wijzen op een
ordening in een tijd met een sterk centraal gezag. De quadrangulatie heeft Ro
meinse maten.
3. Men kan hooguit zeggen, dat de quadrangulatiepatronen een aanwijzing zijn voor
eventuele Romeinse bewoning.
4. Door het geringe aantal Romeinse vondsten in West-Brabant (b.v. in Bergen op
Zoom slechts 1 Romeins vaasje, dat men vond in de Minderbroederstraat) zwe
ven de gevonden quadrangulatiepatronen nog in de lucht.
Als de Romeinen West-Brabant in cultuur hebben gebracht dan moeten er centra
zijn geweest waarvan men uitging. Tot nu toe hebben de archeologen in West-
Brabant nog maar weinig gevonden. Maar wat niet is kan natuurlijk nog komen.
Toen A. Kakebeeke het quadrangulatiepatroon te Waalre publiceerde was er in
dat gebied noch sprake van Romeinse noch van Merovingische vondsten. Thans
vindt men Romeinse putten. Hebben deze putten een bijzondere ligging t.o.v. het
quadrangulatiepatroon?
5. Ook als men uitgaat van kadastrale kaarten blijft men het risico lopen dat enige
belopen ten onrechte als sporen van quadrangulatie worden aangestreept. Wat er
werkelijk in het landschap in de loop van de eeuwen is veranderd kan pas blijken
na een grondige historische, geografische en bodemkundige studie.
6. Wat voor conclusies zou men kunnen trekken na het bestuderen van de gehele
buitenlandse litteratuur, die betrekking heeft op de Romeinse landmeting?
7. Wordt het probleem wel voldoende kritisch benaderd?
8. Leent een kaart met een schaal 1 50.000 zich wel voor dit onderzoek?
9. In hoeverre kunnen luchtfoto's een nuttig hulpmiddel zijn?
10. De quadrangulatiepatronen nodigen uit tot een archeologisch onderzoek. De bouw
van het nieuwe stadhuis te Bergen op Zoom met de daarbij optredende graaf
werkzaamheden bieden een unieke kans.
Moge deze bescheiden bijdrage leiden tot verder onderzoek in West-Brabant. Het is
een gebied, dat mij als Noord-Nederlander dierbaar is geworden.
LIJST VAN BEWERKTE KAARTEN
1. Stadsplan Gem. Bergen op Zoom (1 10.000) (W. van der Kreek en Zn.).
2. Fragment van de topografische kaart Bergen op Zoom West, 1961 (1 50.000).
3. Fragmenten van de topografische kaart Bergen op Zoom Oost, 1961 (1 50.000).
4. Fragment van de topografische kaart Breda (Ginneken) 44D, verkend in 1965,
uitgegeven in 1967 (1 25.000).
5. Fragment van de topografische kaart Breda no. 50, herzien in 1955,
schaal (1 50.000).
6. Fragment van de topografische kaart Rijsbergen 50A, uitgegeven in 1967,
schaal (1 25.000).
7. Fragment van de topografische kaart Oosterhout 44D, uitgave 1959,
schaal (1 25.000).
8. Topografische kaart Gilze 50E, verkend in 1965, uitgegeven 1967,
schaal (1 25.000).
9. Fragment van de topografische kaart Hulst (Bergen op Zoom), uitgave 1914,
schaal (1 50.000).
10. Fragment van de topografische kaart Geertruidenberg 044, verkend in 1934, uit
gave 1936, schaal (1 50.000).
11. Fragment van de topografische kaart Zundert 50C, verkend in 1965, uitgegeven in
1967, schaal (1 25.000).
Het afdrukken van de kaarten gebeurt met de toestemming van de Topografische
Dienst te Delft, Westvest 9.
De firma W. van der Kreek en Zn., Lievevrouwestraat 12-14 te Bergen op Zoom gaf
toestemming voor het afdrukken van de stadsplattegrond.
Kaart van de Gemeente Steenbergen schaal 1 25.000. Het afdrukken van deze kaart
gebeurt met de toestemming van de gemeente Steenbergen (afdeling Openbare Wer
ken).
(1). A. D. Kakebeeke: Sporen van Romeinse Landmeting te Waalre. In: Brabants
Heem XX nr. 2, maart-april 1968, pag. 29-36.
(2). Prof. J. Huisman: Romeinse Landmeting in de Kempen. In: Brabants Heem XX,
nr. 3 mei-juni 1968.
