HET STRIJDTONEEL IN WEST-BRABANT, ME11940,
VOORAL IN HET LICHT BEZIEN VAN DUITSE GEGEVENS
INLEIDING
Na in 1969 voor De Waterschans een belangwekkend gedenknummer te hebben ge
schreven over „Bergen op Zoom in oorlogstijd", vatte Dr. E. Hartel het plan op een
meer gedetailleerd overzicht te geven van de Meidagen 1940 in West-Brabant. Dit plan
ging niet door. De drukke werkzaamheden van Dr. Hartel, al heel gauw nog verzwaard
door zijn benoeming tot wethouder in september 1970, staken een spaak in het wiel.
Hij heeft mij toen verzocht zijn taak over te nemen, zonder echter de hoop op te geven
later het werk voort te zetten.
Bij het eerste artikel1) kon hij nog zijn medewerking verlenen. Dr. Hartel was ook
reeds in contact gekomen met Duitse instanties om de strijd in West-Brabant van Duitse
zijde te belichten. Deze taak heb ik eveneens van hem overgenomen, en het nu ver
schijnend artikel bevat het resultaat van mijn nasporingen.
Er zij direkt opgemerkt dat mijn onderzoek een zuiver objectief karakter draagt en be
hoort tot de zg. „histoire événementielle" of descriptieve, zo men wil narratieve ge
schiedschrijving, waar alleen de feiten moeten spreken, zij het dan in een styiistisch
verhalende vorm. Politieke kwesties komen niet ter sprake.
Wat de geraadpleegde lektuur en andere bronnen aangaat, mogen wij de lezers ver
wijzen naar de opsomming aan het einde van dit artikel. Volledige bronnenvermelding
onderaan de bladzijden, zou te veel voetnoten vergen. Alleen in bijzondere gevallen,
wanneer de nadruk op een bron moet worden gelegd, wordt daarop een uitzondering
gemaakt.
Op een verzoek om inlichtingen gericht tot het Militargeschichtliches Forschungsamt
in Freiburg im Breisgau, ontving ik de mededeling dat reeds in 1967/68 het gehele
aktenbezit was overgedragen aan het Militararchiv, eveneens in Freiburg, en dat mijn
aanvrage aan dat archief was doorgezonden. Het Forschungsamt gaf mij enige nuttige
adressen: dat van de Heer O. Weidinger, auteur van een boekwerk over de SS-Divi-
sion „Das Reich" (latere naam voor de SS-Verfügungs-Division) waarvan reeds twee
delen zijn verschenen bij het Munin-Verlag, Osnabrück (19712 en 1969), en dat van de
Kameradschaft der Schnellen Division des ehemaligen österreichischen Bundesheeres,
Wien (naderhand 4. Leichte Division, 9. Panzer Division, waarover tot nu toe geen boek
is verschenen).
De Heer O. Weidinger danken wij voor de gegevens die hij ons ook schriftelijk heeft
willen verstrekken in verband met het SS-Infanterie-Regiment „Deutschland".
Wij zijn het bestuur van de Kameradschaft der Schnellen Division zeer erkentelijk voor
de toezending van een foto van Dr. Hubicki, General der Panzertruppen, alsmede van
enkele rapporten en een oorlogsdagboek, in artikelvorm verschenen in het Medede
lingenblad der Divisie, over twee regimenten die tot de 9.Pz. Division behoorden.
Het Militararchiv deelde mij mede dat „hetgeen tot ons is gekomen over de veldtocht
in het Westen alles tezamen genomen vol leemten is, daar een groot deel der oorlogs
dagboeken bij de brand in de Kriegswissenschaftliche Abteilung van de Generale Staf
op 27/28 februari 1942 verloren is gegaan of sterk beschadigd werd". Verwezen werd
7) „De verdediging van Bergen op Zoom door het Franse leger, mei 1940", De Wa
terschans, 2e jaargang Nr. 3, met vertraging verschenen in december 1970, en in
de tekst die nu volgt aangeduid als „ons eerste artikel". Een aanvullende studie,
getiteld „Van Willemstad tot Bergen op Zoom. Hoe op 13 mei 1940 een samen
werking tussen Nederlandse en Franse militairen in Bergen op Zoom werd ver
broken", verschenen in hetzelfde tijdschrift, 3e jaargang Nr. 4, noemen wij „ons
tweede artikel".
50
naar slechts enkele in het archief aanwezige dokumenten. De oogst was met groot.
Het Department of Army in Washington bezit echter een grote collectie Duitse doku
menten. In 1956 zijn fotokopieën voor ons land gemaakt van een selectie van deze
stukken. Wij hebben die bij de Sectie Krijgsgeschiedenis van de Koninklijke Land
macht in 's-Gravenhage kunnen raadplegen, met bijzondere hulp van de leden van de
Documentatie-Afdeling en van de Bibliotheek, inzonderheid de Heer J. Theil en Juffrouw
A. A. de Jong. Hierdoor kon de lacune, ontstaan door de geringheid der inlichtingen
van het Militararchiv, geheel worden aangevuld.
Onze dank gaat ook uit naar het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie te Amster
dam, alsmede naar Burgemeester en Wethouders van Bergen op Zoom voor de schrif
telijke steun die dit College heeft verleend bij onze stappen om inlichtingen te ver
krijgen bij Duitse instanties.
HET DUITSE LEGER IN WEST-BRABANT (TEN WESTEN VAN BREDA)2)
Welke Duitse legerafdelingen moeten wij in het oog houden om een goed begrip te
verkrijgen van wat zich in West-Brabant heeft afgespeeld? Wel, dat zijn de 9.Panzer
Division (Generalleutnant Doktor A. Hubicki), in geringe mate de 254.lnfanterie-Division
(Generalleutnant Behschnitt) en de 256.lnfanterie-Division (Generalmajor A. Kaufmann).
Verder was zeer belangrijk de SS-Verfügungs-Division (SS-Gruppenführer P. Hausser).
En niet te vergeten de Luftflotte Van deze afdelingen vragen enkele nader onze
aandacht.
Uit de österreichische Schnelle Division is in maart 1938 de 4.Leichte Division voort
gekomen, die in januari 1940 omgezet werd in de 9.Panzer Division. Bevelhebber was
2) De lezer vindt aan het einde van dit verhaal een lijst van afkortingen.
51
