van Commandant Michon in herinnering, waarin hij vermeldt dat hij, juist bevel om
vangen hebbende naar Bergen op Zoom te gaan om het commando van de te Steen
bergen zwaargewonde Luitenant-Kolonel Moslard over te nemen, te Roosendaal een
„copieux bombardement d'aviation" had te verduren 16).
Inmiddels is de Noordelijke colonne van de 9.Pz.-Div. over de Moerdijkbrug getrokken.
De Zuidelijke colonne, de Gruppe Sponeck, raakt ten Z.W. van Breda in moeilijkheden.
Volgens een telefonische mededeling van 13 mei, 13.50 uur, van het 18e leger, maakte
deze groep zich om 10.00 uur Zuidoostwaarts van Breda tot de aanval naar het Westen
gereed 17). Ten Zuiden van de stad stoot hij op Franse eenheden die uit Antwerpen op
gedrongen zijn en de flank en rug van de 9.Pz.-Div. bedreigen. Ter versterking worden
uit de (Noord-)Groep Apell delen losgemaakt, waaronder ook een deel van het Art.
Regiment 102, dat naar het Zuiden moet opmarcheren18). Voor een batterij van ge
noemd regiment volgt een gecompliceerde odyssee, beschreven in een niet onverdiens
telijke vertelstijl. We laten (in vertaling) de verteller aan het woord:
„12 Mei 1940 We trokken door Oosterhout en stopten op een open stuk
voor een spoorwegovergang vlak voor Moerdijk. Aan de bleke avondhemel
zoemden een zwerm Duitse vliegtuigen. Aan de andere kant van het veld lag
een afgeschoten Messerschmitt 109. De dode piloot hing nog in de cabine. Rich
ting Moerdijk pakten dikke rookwolken zich samen.
De batterij rolde nog een eind voort tot bij het plaatsje Made, waar overnacht
werd. De nacht was onrustig. De vijand schoot met zwaar kaliber op de om
streken.
13 Mei 1940 Omtrent middernacht bereikt het marsbevel de batterij, en bij
het morgengrauwen stonden we weer in Oosterhout. De afstand naar Breda
over de autoweg bedroeg slechts ongeveer 10 km. We marcheerden langs „sluip
wegen" terug naar Dongen, vandaar naar Rijen aan de weg Tilburg-Breda, door
stil en verlaten heideland. Voor Oosterhout waren wij getuige van het neerschie
ten van een Engels vliegtuig door Duitse jagers. Gele vliegtuigdoeken dienden
als herkenningsteken voor eigen vliegtuigen.
We kwamen vanuit het Oosten naar Ginneken ten Zuiden van Breda. De huizen
waren gedeeltelijk door bommen beschadigd, de dakpannen weggeslagen. Uit
verbrijzelde vensters waaiden de gordijnen naar buiten. Opvallend waren overal
de bloemenrijkdom en de properheid van de plaatsjes. Verder naar het Zuiden.
Wederom bos- en heideland. Een lommerrijke laan. Overal bomtrechters. In de
bossen stootten we op vele vluchtelingen die naar Breda wilden terugkeren.
Nadat echter de Fransen door de Groep Sponeck reeds verdreven waren, werd
de batterij niet meer ingezet. Ze bivakkeerde in een bos ongeveer 10 km ten
Noorden van de Belgische grens en werd onder het Schützen Regiment 11 ge
plaatst. Vijandelijke vliegtuigen wierpen gedurende de nacht parachutefakkels
en bommen af.
14 Mei 1940. Op die dag werd Rotterdam door de Noordgroep ingenomen. De
batterij ontving pas in de avonduren het bevel het bivak op te breken en weer
16) Dat was 13 mei, om 21 uur. Rapport geraadpleegd bij de Service Historique de
l'Armée in Vincennes.
17) In de hiervoor genoemde nummers van het Mitteilungsblatt der Kameradschaft
9.Pz.-Div. komt de niet juiste spelling „Sponek" voor.
18) Hiermede staat waarschijnlijk in verband het bevel van 12 mei, 17.45 uur, vermeld
in Kriegstagebuch 4: „Gruppe Apell in aanval over Oosterhout op Roosendaal"
(Spelling in de tekst „Appell'j. De Gruppe Sponeck werd als een „zwakke" afde
ling van de 9.Pz.-Div. beschouwd („Eine schwachere Abteilung der 9.Pz.-Div. hart
westl. Breda" - Tagesmeldung 13.5.).
56
naar het Noorden te marcheren. De zon was reeds aan het ondergaan. Terug
qinq het over Breda-Rijen-Dongen-Oosterhout-Made, dezelfde weg als we ge
komen waren. Eenmaal werden we door tamelijk dichtbij vallende bommen een
beetje door elkaar gerammeld. Een vijandelijk vliegtuig werd door afweergeschut
neergehaald. Op de ochtend van de 15e mei kwam de batterij bij Zevenbergsche
Hoek aan. De divisie moest zich in het gebied van 's-Gravenhage verenigen
Wat was het verdere lot van de zuidelijke groep? Uit een Tagesmeldung van 13.5 aan
het AOK 18, van 23.20-23.40 uur, blijkt dat het plan was de „schwachere Abteilung die
richting Roosendaal zou oprukken, terug te roepen om bij Moerdijk te worden ingezet.
De tekst van de Tagesmeldung is in die zin gewijzigd, dat de groep „wacht ten Wes
ten van Breda, dicht bij de stad. En uit het reeds geciteerde Kriegstagebuch van Ober-
leutant und Adjudant Klamroth lezen we onder de datum 15 mei, dat de Gruppe Sponec
wordt ontbonden („wird aufgelöst"). Het bataillon van het Schützen-Regiment 11 mar
cheert op naar 's-Gravenhage
Wat de Noordelijke groep aangaat: er heeft zich in West-Brabant een wapenfeit voor
gedaan, waarover wij, dank zij een ontvangen Frans verslag, volledige gegevens bezit
ten. Het heeft betrekking op een treffen tussen Duitsers en Fransen bij Standaardbuiten
en Oudenbosch.
Nierstrasz vermoedde dat enkele delen van de 9.Pz.-Div. ter dekking naar het Zuiden
en Westen van de Noordelijke groep, bij Standaardbuiten en Oudenbosch zijn ge
weest20). Anderzijds werden door de Duitsers op 13 mei, volgens een bericht van het
KHQ, bij genoemde plaatsen ook „feindliche Panzer gemeldet" 21). Dit kunnen pantser
wagens of tanks van de Franse G.R. 2 zijn geweest. Deze verkenningsafdeling ging op
12 mei van Oud-Gastel naar Oudenbosch, maar nam 's avonds positie in tussen Etten
en Breda Mogelijkerwijze zijn er toen Panzer van de 9e Divisie naar toegestuurd. In
ieder geval werd aan het tot de G.R. 12 behorende peloton motorrijders van Kapt.
Bayard, dat 12 mei 's avonds om 20 uur vanuit Steenbergen naar Standaardbuiten was
gestuurd om de G.R. 27 22) af te lossen, gesignaleerd dat het Noordelijke gedeelte van
Standaardbuiten was bezet door een Duits detachement („blindés?", vroeg Kapt. Bay
ard zich af). Wij kunnen nu, het „carnet de route" van Kapt. Bayard in vertaling cite
rend, de zich ontwikkelende strijd als het ware van nabij meemaken 23).
12 Mei 20 uur. Lt. Guigou van de Verkenningsgroep 27 heeft de draaibrug over
„Ie canal" (d.i. de Dintel) overdwars kunnen zetten, maar de draaikruk bevindt
zich aan de kant van de Duitsers. Bomen omgehakt op de weg Standaardbuiten-
19) Rapport Art.Rgt 102, BI. 23, Folge 55.
20) V. E. Nierstrasz, De Verdediging van Noord-Limburg en Noord-Brabant Mei 1940,
Staatsdrukkerij 1953, aantekening op kaart 16. - Het kunnen ook pantserwagens
van de zg. „mittlere Kolonne" zijn geweest.
21) Het bericht betreft de 254e Infanterie-Divisie. Deze bevond zich 13 mei bij het
Hollands Diep, ten Zuiden van de Moerdijkbrug en moest naar het Westen en
Zuidwesten (richting Zevenbergen) tegen vijandelijke pantserverkenningen beveili
gen door het inzetten van 1 compagnie van de Panzer-Jager Abteilung 254.
22) Deze groep bezette de lijn Oudenbosch-Etten en bezat „automitrailleuses (pant
serwagens, soms lichte tanks).
23) Kapitein Henry Bayard (reserve-officier), die een groot landbouwbedrijf heeft in
Noord-Frankrijk, was indertijd zo vriendelijk ons een copie te zenden van zijn
volledige „carnet de route" (oorlogsjournaal). In ons eerste artikel hebben wij
daaruit alleen die passages gebruikt, die betrekking hadden op Bergen op Zoom
(terloops ook die welke verhaalden wat er in Oud-Gastel was gebeurd). De ge
deelten die we nu laten volgen verschijnen dus voor het eerst in druk.
57
