Zoom-Antwerpen-Turnhout-Geertruidenberg, tot aan de zeekust van het eiland Walche
ren".
Het bevel aan de Art. Abt. 113 wordt 13 mei om 17 uur vanuit Poppel gegeven: ,,Op
de 14.5. het gebied ten Noorden van de linie Breda-Bergen op Zoom zuiveren". Met
de uitvoering van deze order komen we aan de acties op de 14e mei.
14 mei
In het KTB Nr. 4, dat van 9.5. - 3.6. 1940 werd bijgehouden door Ritmeester von Groll,
treffen we onder de datum 14.5., 16.30 uur, het volgende bericht aan van de Art. Kdr.
113: „Zuivering Oostelijk linie Klundert-Wouw uitgevoerd". Hetzelfde KTB bevat ook
nog op 14.5. (eveneens om 16.30) een voor ons gebied belangrijke vermelding: „Om
vangrijke aanval op Bergen op Zoom In Bergen op Zoom en Willemstad 31) sterkere
tegenstand".
Het doel van Kol. de Beauchesne om van Bergen op Zoom een soort egelstelling te
maken om vijandelijke troepen aan te trekken en daardoor de grote terugtocht der
Fransen te vergemakkelijken, was dus niet geheel verkeerd gezien, zoals later wel is
beweerd. Maar achteraf beschouwd had het niet veel zin, want de Duitsers lieten zich
voor het innemen van een stad niet ophouden: ze trokken er omheen, zoals ze ook
bij Breda en Geertruidenberg hadden gedaan 32).
We hebben reeds gezien dat volgens een bevel van 13 mei de Duitsers moesten door
stoten naar de kust aan beide zijden van Bergen op Zoom. De doorstoot aan de Noord
zijde - de Fransen noemde de Oosterschelde „la mer", de Duitse legerberichten spre
ken van „die Kuste", wat kan, bij een rivier - hield natuurlijk de inneming van Bergen
op Zoom in, aan de Noordkant via de Halsterseweg. Dit alles hebben wij uitvoerig in
ons eerste artikel behandeld. Als uitbreiding van het verhaal kunnen we nog het vol
gende toevoegen: In zijn dagboek noteert Ritmeester von Groll onder de datum 14.5.,
te 17 uur: „Bericht van de SS-V-Div. Doelen bereikt33). Vanaf 15 uur aanval op de toe
gangsweg tot het schiereiland Zuid-Beveland. Ongeveer 400 gevangenen (meest Fran
sen)".
15 mei (en later)
Eigenaardig is de Fliegermeldung vanuit Gilze, d.d. 15.5 (start 05.25 - landing 07.40)
aan Aufklarungsstaffel 4(H)21waar als onderdeel van de opdracht de vraag voorkomt
3') Wat zich in Willemstad heeft afgespeeld (verdediging, overgave, proces) vereist
een apart onderzoek. Wij hebben van „bevoegde zijde" enige waardevolle gege
vens ontvangen, die we echter niet als afkomstig van onze zegsman mogen publi
ceren, zolang we ze ook niet langs andere weg hebben ontdekt. - We vermelden
hier nog even een pas ontdekt gegeven: De Aufkl. Abt. v. Lüttwitz, deel uitmakend
van de Noordelijke groep (Gruppe Apell) van de 9.Pz.-Div„ had opdracht ont
vangen het gebied ten N. van de Dintel te verkennen en Willemstad „hand-
streichartig" (d.i. op overrompelende wijze) in te nemen. (Mitteilungsblatt der 9.Pz.-
Div., Folge 67, Aug. 1973, p. 7).
32) Volgens een latere uiting van Generaal Giraud zou het beter zijn geweest als het
verdedigingscentrum der Fransen in Korteven had gelegen. Dit stemt overeen met
de mening van de Heer van Andel (in 1940 Kapitein Isaacs; zie ons tweede arti
kel) die, uit Steenbergen gekomen, in Bergen op Zoom de Franse commandant
had willen overtuigen van de nutteloosheid van het verdedigen van de stad. Hij
kwam daar door allerlei omstandigheden niet aan toe. Kapitein Isaacs was van
mening dat een Zuidelijke verdedigingslinie, direct aansluitend op de dam naar
Rilland Bath en zich zover oostwaarts uitstrekkend als de beschikbare krachten dit
gedoogden, bijvoorbeeld in de richting Huybergen, overweegbaar was. (Ontleend
aan correspondentie en gesprek met de Heer van Andel).
33) d.i. de inneming van Willemstad en Bergen op Zoom.
60
En dan is er nog een telefoontje van Ritmeester von Groll van 15.5., 23.35 uur, luiden
de- Willemstad overgegeven. 250 Hollanders gevangen genomen. Bergen op Zoom.
6 officieren 120 man van de Franse verkenningsafdeling 12 gevangen genomen, maar
dit waren waarschijnlijk nog slechts verspreide manschappen die bij het morgengrau-
wen opgehaald worden. Ten Noorden van Dinteloord. 100 Hollanders, die ook opge
haald worden".
Er blijft intussen bij het OKH angst bestaan voor landingen. Om deze te verhinderen
worden verschillende maatregelen genomen. Vanuit de gevechtspost in het Hotel van
Tilburg te Steenbergen wordt het plan van Maschinengewehrbataillon 15 voor het uit
voeren van de opdracht tot het veiligstellen van de kust van Dinteloord tot Bergen op
Zoom op 15.5. om 20.00 uur aan het Opperbevel van het XXVle legerkorps medege
deeld. Wij laten hier enkele punten volgen:
a. ,,3.(M.G. Schtz.)/M.G. Btl. 15" met de daarbij ressorterende „Pak-Zug 4,/Pz.Jg. Abt.
543 und 2 Pak 4. (schwere) M.G. Btl. 15 und 2 s.Gr.W.4. (schwere)/M.G. Btl. 15"
beveiligt het gebied Dinteloord langs de kust tot aan de uitmonding van de Steen-
bergse Vliet. Opdracht: landingspogingen verhinderen en elk scheepsverkeer op
het Volkerak blokkeren.
b en c. (Hieronder vallen beveiligingsmaatregelen voor St.-Philipsland - dat „uitge
kamd moet worden" - en Tholen, met Oosterschelde.)
d. „1 .(M.G. Schtz.)/M.G. Btl. 15" met daarbij ressorterende „2 Pak 4.Pz.Jg. Abt. 543,
2 Pak 4.(schwere)/M.G. Btl. 15, 2 s.Gr.W.4 (schwere) M.G. Btl. 15" verhindert lan
dingspogingen in Bergen op Zoom.
In hetzelfde stuk wordt nog vermeld dat volgens een bericht van de compagniechef
4.Pz.Jg. Abt. 543 zijn compagnie bij de oostuitgang van Bergen op Zoom om 16.00 uur
door een laagvliegend Belgisch vliegtuig werd aangevallen. Geen verliezen. Een vijan
delijke bommenwerper, die klaarblijkelijk de compagnie wilde aanvallen, werd door een
Duitse jager verdreven.
Het veiligstellen van de kust maakte natuurlijk ook de bezetting van het eiland Tholen
noodzakelijk. Zoals men weet vocht Zeeland, na de capitulatie op 14 mei, door. De
commandant van de troep Nederlandse soldaten op Tholen weigerde de overgave.
Daarop werd vanaf het Stafkwartier te Steenbergen om een batterij 15 cm veldhouwit-
ser verzocht (de brug was opgeblazen). Ter versterking waren reeds twee zware gra
naatwerpers op een uit Bergen op Zoom afkomstig bevel onder de 2e compagnie ge
plaatst. Op 16 mei vermeldt het Kriegstagebuch der Heeresgruppe B dat bij het 18e
leger de nacht rustig was verlopen en dat de vijand het eiland Tholen en de westoever
van het kanaal door Zuid-Beveland in zijn bezit hield. „De SS-Div. is in de namiddag
de aanval op Walcheren en met enige onderdelen die op Tholen begonnen Na een
korte beschieting werd Tholen bezet.
Bij de doorstoot naar de kust ten Zuiden van Bergen op Zoom stootte het Duitse leger
op de 2e en de 27e Franse verkenningsafdelingen, die met nog enkele andere onder
delen op 13 mei onder bevel van Lt.-Kol. d'Astafort waren geplaatst. De doorstoot
begon 14 mei al vroeg. Een radiogram, afgezonden om 06.45 uur door de SS-V-Div.
aan het XXVI.AK, meldt dat het voorste bataillon om 05.40 vanuit Hoogerheide de aan
val op de Scheldeplaat had ingezet. De gevechten die in dat gebied plaats vonden
zijn uitvoerig beschreven in de werken van Lerecouvreux en Nierstrasz34). Wij laten
nog enkele aanvullende details volgen.
34) Ook O. Weidinger heeft in Deel II van zijn Division Das Deich enige bladzijden
gewijd aan de strijd aldaar (p. 75-78). Geen melding wordt gemaakt van de ge
vechten in Bergen op Zoom.
61
