DE BEVRIJDING Als de nood het hoogst is, is de redding nabij, 's Middags op die gedenkwaardige 27ste oktober omstreeks drie uur verschenen de eerste Canadese tanks. Zij kwamen via de Huybergsebaan de stad binnen en hielden halt op de kruising van genoemde baan (thans Canadalaan) en de Oude Huybergsebaan (thans Vondellaan). Zij hebben daar ongeveer een uur gestaan, wellicht wachtend op verdere instructies. Inmiddels ging het als een lopend vuurtje van huis tot huis, dat de bevrijders bij de „Prelleweg" stonden. Menig Bergenaar verliet even de betrekkelijke veiligheid, die hij thuis genoot om zich van de waarheid van het praatje te overtuigen. Daar aangekomen wordt men opgenomen in een tot tranens toe ge roerde menigte. De mensen schudden handen en omhelzen elkaar. De tankbeman ningen werpen sigaretten in de menigte. Zij wijzen de mensen op het gevaar, dat ze beschoten kunnen worden en velen gaan naar huis om de familieleden, buren en kennissen over hun ervaringen te vertellen. Omstreeks vier uur zetten de tanks zich in beweging en via de Parallelweg en Zwarteweg trekken zij o.a. langs het station naar de Grote Markt, waar op het stadhuis inlichtingen worden ingewonnen. Op de Markt herhaalt zich hetzelfde schouwspel als aan de Huybergsebaan, maar dan in het groot. Spontaan worden vaderlandse liederen gezongen. Tot driemaal toe moe ten de mensen een veilig heenkomen zoeken, want er wordt nog geschoten. Inmiddels hadden de Duitsers zich stevig genesteld aan de Noordzijde Zoom. De burgers, die daar woonden, hadden hun huizen moeten verlaten. De betonversper- ring op de Zoomdam aan het begin van de Halsterseweg was gesloten. Op zaterdag 28 oktober stromen Canadees materiaal en manschappen door de in tussen bij Schaliehoef opgeruimde wegversperring de stad binnen. Vanaf de Steen- bergsestraat tot op de Antwerpsestraatweg staan tanks, pantserwagens en andere militaire voertuigen opgesteld. De vreugde der bevrijding wordt op verschillende plaatsen in de stad getemperd door vallende Duitse granaten, waardoor verschei dene burgers gedood en gewond worden. In de Steenbergsestraat wordt een tank getroffen, hetgeen 7 militairen het leven kostl). De burgers ten Noorden van de Zoom waren er veel ernstiger aan toe. Nadat de be woners van de Noordzijde Zoom uit hun huizen gezet waren, moesten ook de be woners van de Zandstraat en het voorste gedeelte van de Halsterseweg hun wonin gen verlaten. Zij vinden tussen de vallende granaten door een onderkomen in het Carmelitessenklooster, in Meilust, op Vrederust of zo maar ergens bij mensen in de Noordgeest in een primitieve zelfgemaakte schuilkelder. Tezelfdertijd helpen verschillende Bergenaren uit het bevrijde stadsdeel op held haftige wijze de Canadezen met het verkennen van de Duitse posities ten Noorden van de Zoom. Een hunner moet zijn hulpvaardigheid met de dood bekopen. Ook de Duitsers voeren nog verkenningen uit. In.de nacht van zaterdag op zondag trekt een patrouille over de Zoom en dringt door tot in de centrumwijk 2). Op zondagmiddag arriveren vele vrachtauto's vol Canadese infanteristen. Op Plein 13 stappen zij uit en gaan onmiddellijk te voet in een onafzienbare rij stadwaarts. 1) Typerend voor de verwarring omtrent de feiten over onze bevrijding is dat de ene bron dit voorval iaat plaats vinden op zaterdag 28 oktober (Juten en Sloff. p. 142) en een andere bron op zondag 29 oktober (in de Avondster van 26 okto ber 1946). 2) Juten en Sloff, p. 143 en Bakker, p. 27. 114 Een deel trekt over de Zoom bij de wasserij. Tegen de avond hebben ze zich ge nesteld in de tuinen tussen de Tuinstraat en de Halsterseweg. Onderwijl hadden de Canadezen zich ook opgesteld in de huizen langs de Zuidzijde Zoom. terwijl de Duit sers zich bevonden in de huizen aan de overkant op de Noordzijde Zoom. Over en weer loerde men op elkaar en werden schoten gewisseld. De Canadezen dreigden de Duitsers op de Noordzijde Zoom af te snijden. Zij trokken zich terug op de Hal sterseweg. Ook de Duitsers, die vanuit Villa Nova (op deze plaats staat thans de Fiatgarage) de Zoomlinie verdedigden, trokken zich terug. Zij waren vooral bestookt door Canadese infanteristen, die zich bevonden in het bos ten westen van de Stule- meyerlaan. Op dezelfde dag kwamen de laatste Duitse granaten in de stad terecht. Zij beschadigden o.a. het stadhuis en de Peperbus, waarvan de beiaard, welke aan de verzamelwoede der Duitsers was ontkomen, totaal werd vernield. In de nacht van zondag op maandag (30 oktober) legde een Canadese brugslagtank bij de wasserij een complete Baiiybrug over de Zoom. Vanaf dat moment kunnen pant serwagens en tanks in het noordelijk stadsdeel opereren. Een laatste Duitse weer standsnest bij het Carmelitessenklooster wordt opgeruimd. Op dezelfde maandag ruimen bulldozers de versperring op de Zoomdam op. Omstreeks 10 uur 's morgens beginnen hierover de tanks naar het noorden te stromen 3). En daarmede was de bevrijding van Bergen op Zoom een feit, maar de oorlog en zeker de nasleep ervan was nog lang niet afgelopen. De O.D. (sinds 14 september opgenomen in de N.B.S.: Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten), welke direct na de bevrijding de taak, waarop zij zich ernstig had voorbereid, begon uit te oefenen, werd opzij geschoven door het Militair Gezag. Dit was een instelling, welke door de Nederlandse Regering in Londen gevormd was om tijdelijk het bestuur in de bevrijde gebieden op zich te nemen. Dit was de eerste te leurstelling, weike verzetsmensen en burgers te verwerken kregen. De grootste zorg voor vele Bergenaren was ongetwijfeld de onzekerheid over de vele vaders en broers en andere familieleden, die nog in Duitsland in concentratie kampen, gevangenissen of werkkampen verbleven. Velen van hen keerden pas terug in de loop van mei of juni van het volgend jaar. Onze stad was lange tijd nog een verzamelpunt voor repatriërende landgenoten. Zeker mogen de kwade dagen van februari en maart 1945 niet vergeten worden. Veel Bergenaren zoeken weer de veiligheid van hun kelder op tegen een nieuwe Duitse dreiging vanuit de lucht de V-1. Deze gruwelijke vliegende bommen veroorzaken tweemaal een ware ramp. De eerste vond plaats in de vroege morgen van zondag, de 25ste februari 1945, waarbij 10 mensen werden gedood en verscheidene personen ernstig gewond. Bovendien was er een enorme materiele schade. Het politiebureau, het kantongerecht, de muziekschool, de brandweerkazerne en verscheidene huizen werden verwoest. Bovendien was er in de verre omgeving een enorme glasschade. De tweede ramp geschiedde op donderdag, de eerste maart, tegen half 11 's mor gens. De gevolgen waren verschrikkelijk 22 doden, benevens een groot aantal ge wonden, o.a. schoolkinderen. De bom was gevallen op de plaats, waar nu het politie bureau staat. Een heel blok huizen, waaronder enkele winkels, werd vernietigd. De vele dakloos geworden burgers bracht men onder in verschillende gebouwen in de stad 4). 3) Juten en Sloff, p. 143 en 144. 4) Bakker, J. J. Th. „Een lach en een traan. Bergen op Zoom in oorlogstijd", Ber gen op Zoom 1945, p. 13 tot en met 17. 115

Periodieken

De Waterschans | 1968 | | pagina 61