Antwerpen-Brasschaat-Roosendaal-Breda-Tilburg gevolgd (met als einddoel Nij
megen, dat niet bereikt werd).
Ket detachement werd in verschillende hevige gevechten gewikkeld. De 11e mei op
bevel teruggetrokken op Dorst, de 12e op Princenhage, Roosendaal. Daar ontving
Luitenant de Monialembert order naar Bergen op Zoom te gaan en zich onder bevei
van Commandant Michon te stellen. „Nous devions y résister pour permettre aux
troupes francaises de se replier vers la Belgique et former en ce point un abcès de
fixation qui aurait retenu les Allemands". 8)
In totaal beschikte Commandant Michon zodoende over ruim 280 man.
De soldaten zijn zeer vermoeid ze hebben practisch 4 nachten niet geslapen, zijn
voortdurend onderhevig geweest aan luchtaanvallen en hebben de gehele dag moe
ten vechten. Snel worden orders uitgedeeld. Drie steunpunten worden gevormd, nl.
aan de drie grote invalswegen van onze stad.
Het eerste (Kapitein Bayard) bij de dam over de Zoom bij de weg naar Halsteren 9),
het tweede bij de spoorwegovergang van de weg naar Wouw, het derde aan de Zuid
kant bij de weg naar Antwerpen (Stalenbrug). Volgens het verslag van de heer Pierre-
Paul Groo (chef de groupe; 12 man) werd er ook nog een bij-steunpunt ingericht on
geveer 200 m links van de dam Halsterseweg. Van de dam, „jusqu'a la mer", oefende
een geblindeerde auto bewaking uit door daar heen en weer te rijden. De heer B. T.
van de Watering heeft nog gezien dat een Franse mitrailleur was opgesteld N.Z.
Zoom, bij het huis waar nu de heer Pedroli woont. De schutter schoot in de richting
van de tuinderijen. Verschillende Duitsers schijnen daar gesneuveld te zijn.
Het anti-tankgeschut wordt verdeeld over de drie steunpunten. De Commando-post
wordt geïnstalleerd in het Kantongerecht dat zich, vóór dat het in februari 1945 doe
een V 1 werd weggevaagd, bevond op de plaats waar nu V D is. Ziehier hoe de
installatie plaats vond de Cnef d'Escadron Michon verscheen aan het loket van het
politiebureau, toen gevestigd naast het Kantongerecht. Bij hem vier soldaten met het
geweei- in de aanslag. Bureaudienst hadden toen agent 1e klasse J. J. de Bree en
agent 2e klasse N. Roelse (de laatste is enige jaren geleden gestorven). De beide
agenten begrepen uit de woordenstroom van de Commandant dat deze een gebouw
wenste om zijn commandopost in te vestigen. Aangezien de commissaris (de heer
Hoeve) niet te bereiken was, hebben de agenten net Kantongerecht aangewezen en
agent Roelse is met de Commandant daarheen gegaan (al deze gegevens danken
wij aan de heer de Bree). Volgens het „Journal de marche" van Commandant Mi
chon, dat wij te Vincennes hebben mogen inzien, verkeerde deze in de mening met
de commissaris te hebben gesproken. Hij vond de politie verdacht („suspect"), het
geen zeker niet van toepassing was op de heren de Bree en Roelse, die volkomen
aan de „goede kant" stonden, noch op bijna hei gehele politie-corps.
De Commandant vroeg om een tolk en deze (de schrijver van dit artikel) werd tegen
1 uur 's nachts veilig langs de Franse posten naar het Kantongerecht gebracht door
de verbindingsagent J. Schreinemakers.
Na een ontkennend antwoord te hebben gekregen op de vraag of de tolk een ander
8) Kapitein Pacaud gebruikte tegenover ons de term hérisson, egelstelling. Dit
Détachement de Découverte No 1 wordi in Lerecouvreux vermeld op de blad
zijden 145, 146 en 148. Daarna komt het niet meer in dit boek voor. Dit is een
verzuim. Luitenant de Montalembert ontving later, toen hij in gevangenschap
zat, zijn bevordering tot Kapitein.
9) Wij hebben, vóór het duister werd, met een der Franse militairen bij de dam
gesproken, „ca ne va pas bien", zei hij, „les Allemands viennent du Nord".
140
gebouw in deze buurt kon aanwijzen, trok Commandant Michon (die zijn linker arm
mist), zich terug om wat te gaan rusten.
Het onderhoud werd voortgezet door zijn adjudant, Kapitein Pacaud. Deze zat ge
bogen over een Michelin-kaart (onvoldoende in deze omstandigheden) 10).
Vragen werden gesteld over de aard van het terrein, de hoogte van de spoordijk, de
weg binnendoor naar Woensdrecht, het uur van het hoogtij, de gesteldheid van de
grote weg naar Woensdrecht (weg, aanbevolen door de tolk tamelijk veel en vrij
dicht op elkaar staand geboomte op zij). Agent Roelse was bij het onderhoud aan
wezig en kon enige toelichtingen geven (o.a. over het getij) 11).
Ook kwam de kwestie parachutisten ter sprake (,,Est-ce que c'est vrai, toutes ces
histoires de parachutistes De Fransen klaagden nl. over de vele mededelingen
die ze ontvingen over neergekomen parachutisten, aan wier (vergeefse) opsporing ze
soms veel tijd verloren. Men begrijpt de angst van het Nederlandse publiek wel. De
radio verspreidde berichten over het neerlaten van parachutisten, en in Bergen op
Zoom bijvoorbeeld is er een neergekomen in een tuin van een huis aan de Wasse
naarstraat. Eén parachutist is vaak al voldoende om een lichte angst-psychose te
doen ontstaan. In de gangen van het Kantongerecht was het een va-et-vient van
personen in soms onherkenbare kleding. Dit verontrustte de tolk enigszins. Op de
vraag aan de adjudant of hij al deze mensen kende, antwoordde hij „Mais non"
in de loop van de nacht nemen de detachementen hun posities in, richten barricades
op, maken individuele schuilplaatsen voor de manschappen en plaatsen wachtposten.
Contactopname met een Nederlands detachement of Franse eenheden die ver
ondersteld werden zich te Korteven te bevinden, mislukt.
II. De strijd. 14 mei.
Wij zullen nu de gevechtshandelingen aan de diverse steunpunten onder de loupe
nemen, daarbij de chronologie zo goed mogelijk in acht nemend. Deze taak werd
vergemakkelijkt door het verslag van Kapitein Bayard, wiens „carnet de route" voor
een groot deel „per uur" werd bijgehouden.
Allereerst moeten wij opmerken dat, vóór Commandant Michon de 13e mei uit Roo
sendaal in Bergen op Zoom kwam (tegen 22 uur), in onze stad al aanwezig waren
twee pelotons motorrijders (Kapitein Bayard) en een peloton „mitrailleurs a pied"
(Luitenant de Bertoult) 12). Het „Détachement de Découverte No 1" onder Luitenant
de Montalembert is het laatst aangekomen. Luitenant de Montalembert had Comman
dant Michon voor het laatst gezien in Dorst. Toen de luitenant ten slotte in Bergen
op Zoom aankwam, gaf Commandant Michon hem bevel om stelling te nemen aan de
Zuidkant van de stad (Stalenbrug, Antwerpsestraatweg) en het overschrijden van de
10) Het Kantongerecht was onvoldoende verduisterd. De verlichting (3 kaarsen -
electrisch licht en gasvoorziening waren uitgevallen) scheen door de lancas
ter-gordijnen heen, zodat een lid van de Luchtbeschermingsdienst op de ra
men bonsde om te waarschuwen dat een Duits vliegtuig boven het gebouw
cirkelde. Waarop de adjudant twee van de drie kaarsen uitkneep onder net
uiten van een typisch Frans woordje
11) Op de vraag van de tolk of men de bevolking moest evacueren, antwoordde
Kapitein Pacaud dat het daarvoor te laat was.
12) Mondelinge mededeling van Kapitein Pacaud (op 25 juli 1970). Het tijdstip
formuleerde de heer Pacaud als „vers la fin de la journée".
141