spoorbaan door „éléments a pied" te verbieden 13). Daarna werd Luitenant de Monta- lembert verzocht een afdeling te sturen naar het station om de aankomst te contro leren van de laatste trein uit Breda en om te trachten Duitsers te ontdekken die zich onder de reizigers zouden hebben kunnen mengen. Luitenant de Montalembert ging persoonlijk naar de aangewezen plaats met ongeveer 12 manschappen en een officier. Uit de trein kwamen verdachte types in burgerkleding met wolfshonden aan de lijn. Hun papieren waren echter, voor zover Luitenant de Montaiembert kon na gaan, in orde, maar dit was eigenlijk moeilijk te controleren. Dergelijke gebeurtenissen zijn kenmerkend voor de sfeer van angs- voor verraad en overval die (terecht) bij de Franse militairen heerste (vijfde colonne, parachutisten, infiltratie van Duitsers in burgerkleding, hulp van nazi's aan de vijand, tegenwerking van Franse maatregelen, enz.) 14). Na aankomst van de laatste trein was de taak van Luitenant de Montalembert bij het station afgelopen. Hij liet een zestal motorrijders achter, die aan het station de nacht moesen doorbrengen en de spoorweg bewaken. Zelf voegde hij zich weer bij zijn pantserwagens aan de Zuidpost („une petite place au Sud de la ville") Keren we nu eerst terug riaar de commandopost in het Kantongerecht. De nacht van de 13e op de 14e is inmiddels verstreken. Commandant Michon heeft maar kort gerust (echter met het geruststellende idee dat hij de door Kolonel de Beauchesne toegezegde hulp zou krijgen) 15). 's Ochtends om 7 uur wordt het steun punt Noord afgetast door de Duitsers. Deze hadden zich geïnstalleerd in de huizen N.Z. Zoom en losten vandaar uit geweerschoten die door Frans mitrailleurvuur werd beantwoord. Volgens verslag van Maréchal des logis Groo vond dit reeds om 6 uur 's ochtends plaats. Commandant Michon is ongerust hij vreest dat de Duitsers aan de Oostkant om de stad heen zullen trekken. Om hulp te vragen, zendt hij om 7 uur zijn adjudant, Kapi tein Pacaud, naar de commandopost van Kolonel de Beauchesne in Korteven. De post is verlaten (verplaatst naar Stabroek). Om 8 uur zendt Commandant Michon Kapitein Chabalier daarheen om hulp te vragen. Hij vindt bij Korteven geen Franse of Nederlandse infanteristen, komt door het gevechtsterrein heen (bij Hoogerheide, waar de G.R. 2 en de Duitsers in een hevig gevecht zijn gewikkeld) en bereikt Kolonel de Beauchesne in Stabroek. Hulpverlening blijkt onmogelijk (de G.R. 2 en 27 hebben nl. bevel gekregen op de vesting Antwerpen terug te trekken). Kapitein Chabalier kan niet meer naar Bergen op Zoom terugkeren de weg is afgesneden, de Duitsers hebben zich gevestigd in Korteven en trekken van daar naar het Noorden op. Om 9 uur probeert Kapitein Pacaud weer verbinding met het Zuiden te krijgen. Op 3 a 4 km van de stad, op de Antwerpsestraatweg, wordt zijn auto gemitrailleerd en hij moet 13) Verslag van 19 juli 1970 van Kapitein de Montalembert. 14) Uit het verslag van Kapitein Bayard: in Oud-Gastel. Anti-tank-mijnen gelegd in de weg die naar het Noorden loopt. Klacht van de burgemeester die mij vroeg wie mij gemachtigd had de straten van zijn stad op te breken Hollandse burgers manifesteren omdat de straat wordt afgesloten op een feestdag („Mardi de la Pentecóte", Pinkster Drie)". Daar tegenover staat weer dat in een huis aan de weg naar Oudenbosch, waar een Fusil-mitrailleur werd geplaatst, de bewoners, de heer en mevrouw Kalmthout, de Fransen ontvangen „avec Ie sourire" en hun „soupe aux haricots" aanbieden 15) Daarom had Commandant Michon ook aan de tolk een ander huis gevraagd om zich te installeren hij dacht enige dagen in Bergen op Zoom te kunnen standhouden. 142 rechtsomkeert maken naar Bergen op Zoom met een doorschoten carter. Een ogen blik daarna vertonen zich een Duitse pantserwagen en verschillende side-cars bij het steunpunt Zuid. Er volgt een fusillade en de aanvallers worden buiten gevecht gesteld. De pantserwagen werd vernietigd (..détruit", zei Generaal Michon grimmig tijdens een onderhoud op 21 juli 1970). Duitse pioniers leggen daarna bij de spoor weg, naar Kapitein Bayard giste, telefoondraden aan. Te voet gaande door de stad, bemerkt Kapitein Bayard in de „Grande Rue" zand zakken ,,en vrac sur les trottoirs" (op de trottoirs gestort). Wanneer hij om 10 uur weer naar Commandant Michon gaat, ziet hij dat de zandzakken „dans la rue een trale sont transformé's en 2 blockhaus occupés par des jeunes gens". We vragen ons af wat dit geweest is. Zandzakken bij het stadhuis In ieder geval weer iets om de argwaan van de Fransen op te wekken. Er doet zich nu een nieuw feit vooreen twintigtal Hollandse „cavaliers" (cavale risten), onder commando van een onderofficier, stellen zich ter beschikking van de Fransen. Kapitein Bayard voegt ze toe aan de groep van Maréchal des logis Rous seau, die de kant ten Westen van de Zoomdam Halsterseweg moest bewaken. An dere Hollandse soldaten willen door de stad gaan om zich naar de Zeeuwse eilanden te begeven. Daarvan zijn er slechts 7 bewapend. Deze gaan het peloton van Luite nant Sénesse (in de huizen ten Z.O. van de dam) versterken. De andere verspreiden zich in de stad. Hierbij kunnen we wel even stilstaan. Het is nl. mogelijk dat tot de soldaten die naar de eilanden wilden, o.a. de twee behoorden die sneuvelden in de Overstratenlaan. Hierover heeft Dr. Hartel reeds gesproken aan de hand van ge gevens die toen ondergetekende ter beschikking stonden, in het Hoofdstuk De Mei dagen van 1940 van het bevrijdingsnummer van het tijdschrift De Waterschans. 161 Door ons gedane nasporingen stellen ons in staat de veronderstelling, als zouden deze soldaten, niet herkend als Nederlanders, door Franse militairen zijn bescho ten 17), in een nieuw licht te bezien, vooral naar aanleiding van mededelingen van mevr. M. P. Heimerikx-Pieterse en de heer B. T. van de Watering, (februari 1970). Genoemde soldaten hadden 14 mei 's ochtends (en niet in de nacht van de 13e op de 14e mei), toen er luchtalarm was, bij (nu wijlen) de heer Heimerikx een schuil plaats gezocht in zijn kantoor Mosselencentrale, Engelsestraat. Ondanks waarschu wingen van de heer Heimerikx wilden zij door naar de N.Z. Zoom om zich bij hun onderdeel te voegen 18). „Plicht is plicht", zeiden ze. Na afloop van het luchtalarm zijn ze weggegaan en in de Overstratenlaan, even voorbij de hoek Faurestraat, dood geschoten 19). Wij weten nu dat de heer van de Watering, blokhoofd Luchtbescher ming Burgerbevolking, standplaats Villa Helena, toen hij zich van de Vismarkt (waar hij bij zijn ouders tussen 12 en 1 uur het middagmaal had gebruikt) naar Villa Helena wilde begeven, erop attent werd gemaakt dat in de Overstratenlaan twee figuren la gen. Na een brancard te hebben gehaald, trof de heer van de Watering in één der door de Nederlanders gemaakte betonnen ringen of putten van de brug over de 16) No. 1, 1969, p. 97. 17) Deze hadden een achterlinie aan het Bolwerk Noord en zaten o.a. in het huis waar vroeger Dr. Franken woonde. 18) Waar? Volgens de heer Pacaud had de 13e mei een Franse verkennings afdeling, uitgezonden vanaf de dam Halsterseweg, contact gehad met Neder landse militairen in Halsteren, („lis s'étaient mêlés avec des soldats hollan dais"). 19) Dr. E. Hartel zei mij dat deze twee soldaten niet uit Bergen op Zoom afkom stig waren. 143

Periodieken

De Waterschans | 1968 | | pagina 75