OMWENTELING In 15Y2 begon ook voor Bergen op Zoom een tijd van omwentelingen. Dit stadsdeel zou hier mede het stempel van gaan dragen. Het Min derbroedersklooster verdween, na de plunderingen in 1580, in 1586 voor goed uit het stadsbeeld. Op het ter rein bouwde men onder meer het kruithuis Dumont (1605). Het Celle- broedersklooster ging in 1597 onder dak verschaffen aan de stadswezen. In dezelfde tijd onderging de vesting Bergen op Zoom een ingrijpende ver andering. De stenen muren werden door aarden wallen vervangen. De bebouwing langs de oude stadsmu ren viel aan deze werken ten offer. Zo ook het bouwblok aan de oost zijde van de Korenmarkt, waarvan men bij recente grafwerken de res ten heeft gevonden. Een eeuw later was de vesting weer aan een ver nieuwing toe. Wederom vonden in grijpende veranderingen plaats. De Wouwsepoort werd verplaatst van de as van de Wouwsestraat naar een punt ten noorden daarvan. De we zen verlieten hun tehuis en het oude Cellebroedersklooster kreeg een mi litaire bestemming, daar het vlak bij de nieuwe Wouwsepoort kwam te liggen (1704). Slechts voor enige tien tallen jaren: in 1745 brandde het gebouw af. Op de plaats van het Cellebroedersklooster ligt sindsdien het plein dat tegenwoordig Koren beursplein wordt genoemd. De rooms-katholieken aan wie sinds 1580 de openbare uitoefening van hun godsdienst was verboden, kregen omstreeks het einde van de 17e eeuw gelegenheid in de stad te ker ken. Aan de eis, dat zulks slechts in afgelegen en niet uitwendig als zodanig kenbare gebouwen moest ge schieden, werd voldaan door het be trekken van een schuilkerk in de tuin van het „Cleyn Engels huis" aan de Korenbeursstraat. Sindsdien werd het gebouw geleidelijk uitge breid, totdat het complex van kerk, pastorie en kosterswoning de gehele zuidwand van de Korenmarkt be sloeg. Mede door de schenking in 1793 van een aantal woningen langs de Goudenbloemstraat aan de room se armen kreeg deze buurt het ka rakter van een „rooms bolwerk". KAZERNEBOUW In 1829 verlieten de katholieken hun schuilkerk, die zij reeds in 1810 als een „jammerlijk" gebouw betitelden, dat niet meer voor reparatie of ver betering vatbaar was. Het oude kerk gebouw aan de Korenmarkt werd in 1844 tot een kazerne verbouwd. De oude pastorie en kosterswoning wer den opgetrokken tot de hoogte van de kerkgevel, zodat twee topgevels het plein gingen beheersen. In 1899 vond een verbouwing plaats, waar door het aantal topgevels met twee werd vermeerderd. Overigens tekent de oude gevelsituatie zich nog dui delijk op het steen werk af. Het complex armenwoningen, ook wel „Armenblok" genoemd, werd in 1855 verbouwd tot „Huize Sint Gertrudis". Veertien jaar later begon de slech ting van de vestingwerken langs dit stadsgedeelte; men kan de aanleg beginnen van de Noordsingel en de van der Rijtstraat, en het aardige driehoekige weitje, dat Bleekveld je wordt genoemd. Zo ontstond de hui dige situatie, die thans weer op een transformatie wacht. W. v. Ham Aantekeningen Bovenstaande ontwikkelingsschets wijkt in details af van hetgeen tot dusverre in de literatuur daarover werd vermeld. Zowel over de „Ra merie" nabij de Verloren Costpoort als over de Schuilkerk aan de Ko renmarkt zullen t.z.t. nadere publi- katie volgen. Ten behoeve van bo venstaande schets werden geraad pleegd: de registers van opdrachten (Gemeente-archief Bergen op Zoom R 213-218), het stadsregister (ge meente-archief inv. nr. 15) en de stadsrekeningen 1475/76-1488/89. 10 Bleekveldje. TOELICHTING BIJ DE KAART Als basis voor de plattegrond is de kaart van Jac. van Deventer om streeks 1560 genomen. 1 Minderbroedersklooster. 2 Kruithuis Dumont. 3 Armenblok, later Huize St. Ger trudis. 4 Huis de Blau Hand. 5 Verloren Costpoort 6 Verdwenen bouwblok. 7 Schuilkerk. 7a Pastorie. 7b Kosterswoning. 8 Cellebroedershuis, later Wees huis. 9 Wouwpoort. 10 Gasthuis. 11 Sint Maartenskapel. A. Moutmolenstraat, thans Minder broederstraat. B. Verwerstraat of Noord Gasthuis straat, thans Blauwehandstraat. C. Gasthuisstraat, thans Blauwe handstraat. D. Wouwsestraat. E. Wijngaardstraat, thans Gouden bloemstraat. F. Dreef. G. Volderstraat, thans Kleine Kerk straat. H. Kickulstraat (Verdwenen). K. Raamstraat (Verdwenen). L. Korte Nieuwstraat, thans Ket tingstraat. M. Vuilbeekstraat, thans Pastoor Lancrietstraat. N. Lange Nieuwstraat, later Oude Wouwsestraat, thans Korenbeurs straat.

Periodieken

De Waterschans | 1968 | | pagina 8