to
te Bergen op Zoom vanaf de middeleeuwen tot de tijd van.
Napoleon" (115 blz»), een poging om de geschiedenis van
het stedelijk leven van onze stad vóór 1810$ gezien van
uit de stadsadministratie, vorm te geven, S@ stadsdruk
kerij zorgde voor een prettige uitvoering (lay-out van
Cees Tanweesenbeeck) en naar ontwerp van Jef Llgten-
berg drukte de Pa» Hertogs een fraai kleurenomslag.
Teel werk besteedde de archiefdienst aan het Bergenop-
zoomse aandeel in. de door dr. Bots uitgegeven reeks
scripties over de intellectuele geschiedenis van Noord-
Brabant t (Onderwee, Boekdrukkers, Geschiedschrijving,
Bibliotheken en Studenten)Deze stencil-uitgaven kunnen
ten gemeente-archieve geraadpleegd worden,.
october 1977*
W,A. van Ham
11
Sporen van het Landjjs op de Hoogtekaart van
Bergen op Zoom,
Dit jaar kwam de vierde herziene druk uit van "Bergen
op Zoom, een stad als een huis", van Korneel Slootmans»
Op pagina 18 vindt men een uitgebreide hoogtekaart
van Bergen op Zoom, waar de hoogtelijnen om de meter
zijn aangegeven.
Dwars door Bergen is er hst dal van de Grebbe, Sloot-
mans schrijft op pagina 82 s "Vanwege de hoge diluviale
rand en de mogelijkheid van afwatering in noordwestelij
ke richting is het uitgesloten te achten, dat het wa
ter van het gebied van de Balse Loop en de Lage
Meren rechtstreeks naar de Schelde kon afvloeien", (l),
Er kan dus geen water oostelijk van de stad zijn. opge
stuwd, dat zijn weg zocht naar het VZW en daardoor het
Grebbedal vormde, Hoe is nu het doorbraakdal door de
Westbrabantse steilrand ontstaan?
In 1977 verscheen het belangrijke artikel van Dr, H,A,
Visschers "Sporen van het landijs in Nederland", (2),
In de samenvatting schrijft hij; "Uit de verspreiding
van de duidelijk als zodanig herkenbare stuwwallen en
keileemvoorkomens is de conclusie getrokken, dat het
ijs in ieder geval ongeveer tot de lyn Haarlem-Nijmegen
kwam. Microreliëf, karakteristiek voor gebieden die
door landijs bedekt waren, is echter ook zuidelijker aan
getroffen, In verband hiermede moet ernstig rekening
worden gehouden met de mogelijkheid, dat het ijs tijdelijk
vrijwel geheel Nederland bedekte en zelfs tot het noor
den van België doordrong".
Als wij nu met Dr, Visscher aannemen, dat er inderdaad
sprake is geweest van vergletsering van Zuid-Nederland,
dan wordt tenminste ook het ontstaan van het Grebbedal
te Bergen op Zoom begrijpelijk. Keren wij nu terug naar
de hoogtekaart van Slootmans, dan zien we het volgende,
De doorsnede C-D laat ons zien, dat het dal diep is In
gesneden in de benedenloop. Dit deel van het dal zal
