BHHMH
i 2
dan zien wij bovenin een kerkje. De muren zijn met steun
beren opgetrokken uit blokken gobertange-steen, terwijl
het dak gedekt is met natuurleien of leipannen. De ven
sters zijn voorzien van glas-in-lood diagonaal-patroon,
de deur is afgehangen aan gesmeed ijzeren gehengen en
in de klokkestoel hangt een klokje. 4)
Deze soliede bouw suggereert wel iets méér dan een scha
mele kluizenaarswoning. Het is een kerk, misschien wel
De Kerk, want gebouwd op De Rots.
Gehuld in zijn wijde kovel staat daaronder de monnik steu
nend op zijn stok. Hij houdt zijn grote lantaarn "voor
lichtend" vooruitgestoken. Want deze monnik onderwees
St. Christoffel -die eerder de machtigste koning en daar
na de duivel gediend had, doch in heider macht teleur
gesteld was- naar Christus als de Machtigste.
Is het verwonderlijk, dat kerk en monnik aan de "evange
liezijde" van de retabel staan afgebeeld?
Tegenover de ingetogen, statische, omhoogstrevende uit
beeldingen op de retabel vertolkt het beeldhouwwerk op
de draagbalk (latei) een afwijkende sfeer. Hier worden
wij geconfronteerd met een zich in gebogen lynen en ron
de vormen uitlevende horizontale beweging.
Dit herinnert ons aan wat wij ook in de portalen van
middeleeuwse kathedralen opmerken. Daar vindt men boven
de toegangsdeuren de Hemel en de Heiligen majesteitelijk
streng afgebeeld, terwijl op de draagbalk daaronder af
grijselijke duivels in felle bewogenheid de zielen kwel
len. Iets dergelijks zien wij ook hier. Wy willen trachten
-voor zover mogelijk- de betekenis, welke wij in deze fi
guurtjes zien, nader te verklaren.
Voorop moet echter gesteld worden, dat die figuurtjes
hier geen rol in een verhaal spelen, maar louter deco
ratief zyn toegepast. Hun symboliek is daardoor moeilij
ker met zekerheid te duiden. De decoratieve functie van
het beeldhouwwerk op de draagbalk spreekt uit het feit,
dat de figuurtjes links en rechts van het wapen precies
dezelfde zijn. Hoewel de juiste betekenis van elk figuurtje
afzonderlijk moeilijk te verklaren is, is net duidelijk, dat
13
zy gezamenlijk de "Machten der Duisternis" representeren.
Onze aandacht wordt getrokken door de naakte putto's,
die blijkbaar kransen vlechten. Hun verschijnen hier doet
italiaanse invloed vermoeden en kondigt de komst van de
renaissance aan. Zij zijn niet bedoeld als onschuldig spe
lende kindertjes, maar symbolen van de weeldezucht en
gehechtheid aan het aardse. De kruipende huisjesslakken
symboliseren de Traagheid, een der hoofdzonden. Het ge
vleugeld kopje met een parelsnoer in de mond, dat door
twee zeemeerminstaarten wordt gedragen, is geen cherubijn
tje, maar een sirene, reeds by de oude Grieken het sym
bool van de sexuele verleiding. De ramskop kennen wij als
symbool voor de wellust, maar misschien is hy hier een
substituut voor het Medusa-hoofd, symbool van de geweld
dadige dood. Zo zyn de twee dovende fakkels eveneens
symbolen voor de nacht, voor de dood. Langs deze fakkels
kruipen diertjes. Als men ze goed bekykt en let op hun
nog niet geheel ontwikkelde ruggegraat, komt men tot de
slotsom, dat het drakekinderen zijn.
Een volwassen draak zien wij als onderste in twee tritsen
dieren, die over de driepas kruipen. De draak is het
symbool van de duivel. Achter de draak zien wij een merk
waardig dier met gevlekte huid. Dit moet ongetwijfeld
een panther voorstellen. De Middeleeuwer was niet ver
trouwd met biologische vormkenmerken, maar des te meer
met het verhaal van de panther. Dit verhaal vertelt,
dat, als de panther, wiens naam "geheel wild dier" be
duidt, met een hongerige maag wakker wordt, hij een lief
lijke geur verspreidt, waarop alle dieren afkomen, zodat
hy ze kan verslinden. Symbool voor de Verleiding. Maar
de draak kent zyn streken en vlucht voor hem weg, zoals
wij hier zien. Achter en boven de panther bevindt zich
een dier zonder staart met een band rond zijn middel. Dit
is een aap, want apen hebben geen staart en werden des
tijds op kermissen, geketend aan een band om him middel,
aan het volk vertoond. Soms fungeren apen als symbolen
voor gevallen engelen(duivels), want zij hebben wel een
