V4fl!u;i
ÏA: *jBk
E,
¥kW I
r
lil deze bijdrage zal ik de "grote", algemeen bekende
heiligen Maria en Anna niet bespreken, maar mij beper
ken tot de in Homeins Nederland -dat is het gebied ten
zuiden van de Rijn, Kromme Rijn en Oude Rijn- vereerde
antieke Moedergodinnen en de plaatselijke heiligen, die
meer of minder duidelijk haar funkties hebben overgeno
men. Zij vulden de kloof, samen met Maria, haar moeder
Anna en allerlei heiligen van vreemde oorsprong, zoals
de kurieuze 3t. Ontcommer en V/ilgefortis (uit Yirgo
Mortis "sterke maagd"), vier kultus zich in Zeeland en
West-Brabant na 1350 snel verbreidde. Van haar zegt
Sierksma: "Het is duidelijk, dat zij ontsproten is aan
het diepe verlangen naar de moeder"l
Yoor de indeling van ons onderzoeksgebied in "invloeds
sferen" van de verschillende verschijningsvormen der
Grote Moeder is het van belang te bedenken, dat zij in
nauwe verbinding staan met de rivieren. De woongebie
den van de stammen of kleinere eenheden strekten zich
ter weerszijden van de waterlopen uit2 Zowel de Kelten
als de Germanen noemden hun gouwen vaak naar de erdoor
stromende rivier; bij de naamgeving van de Franse de
partementen heeft men dit oude gebruik weer opgevat.
De meest westelijke zijrivier van de Maas was de Schelde.
De Westerschelde bestond in de Romeinse tijd nog niet;
de rivier vertakte zich bij Bergen op Zoom in twee ar
men, de Gosterschelde en het Striene, dat naar het
Koorden stroomde en bij Maasdam in de Kaas uitmondde.
In Caesar's tijd (50 v. Chr.) was het Striene nog de
hoof darm van de Schelde, in de vroege Middeleeuwen al
niet meer. Door het Striene konden binnenschepen uit
Keulen en Trier de Oosterschelde bereiken. Hier ont
stond de overslaghaven Ganuentum (bij Colijnsplaat)ten
behoeve van de zeevaart op Engeland en Frankrijk. In
de jaren 1970 en 1971 werden er 125 altaren en beelden
van de godin llehalennia uit een diepe vaargeul opge
vist. Ook bij Domburg moet een heiligdom van deze go
din gestaan hebben, want hier werden in 1647 en vol
gende jaren op het strand 40 altaren en beelden bloot-
gespoeld, waarvan er 28 blijkens inskriptie of afbeel-
Q*
*-A J
kV Av AA
i- i V
Tekening naar foto van een Sint-Gertrudisbeeld, Kleef,
eind 15e eeuw.
Keester van Yarsseveld.
20
f - j
/.K.
