V4fl!u;i ÏA: *jBk E, ¥kW I r lil deze bijdrage zal ik de "grote", algemeen bekende heiligen Maria en Anna niet bespreken, maar mij beper ken tot de in Homeins Nederland -dat is het gebied ten zuiden van de Rijn, Kromme Rijn en Oude Rijn- vereerde antieke Moedergodinnen en de plaatselijke heiligen, die meer of minder duidelijk haar funkties hebben overgeno men. Zij vulden de kloof, samen met Maria, haar moeder Anna en allerlei heiligen van vreemde oorsprong, zoals de kurieuze 3t. Ontcommer en V/ilgefortis (uit Yirgo Mortis "sterke maagd"), vier kultus zich in Zeeland en West-Brabant na 1350 snel verbreidde. Van haar zegt Sierksma: "Het is duidelijk, dat zij ontsproten is aan het diepe verlangen naar de moeder"l Yoor de indeling van ons onderzoeksgebied in "invloeds sferen" van de verschillende verschijningsvormen der Grote Moeder is het van belang te bedenken, dat zij in nauwe verbinding staan met de rivieren. De woongebie den van de stammen of kleinere eenheden strekten zich ter weerszijden van de waterlopen uit2 Zowel de Kelten als de Germanen noemden hun gouwen vaak naar de erdoor stromende rivier; bij de naamgeving van de Franse de partementen heeft men dit oude gebruik weer opgevat. De meest westelijke zijrivier van de Maas was de Schelde. De Westerschelde bestond in de Romeinse tijd nog niet; de rivier vertakte zich bij Bergen op Zoom in twee ar men, de Gosterschelde en het Striene, dat naar het Koorden stroomde en bij Maasdam in de Kaas uitmondde. In Caesar's tijd (50 v. Chr.) was het Striene nog de hoof darm van de Schelde, in de vroege Middeleeuwen al niet meer. Door het Striene konden binnenschepen uit Keulen en Trier de Oosterschelde bereiken. Hier ont stond de overslaghaven Ganuentum (bij Colijnsplaat)ten behoeve van de zeevaart op Engeland en Frankrijk. In de jaren 1970 en 1971 werden er 125 altaren en beelden van de godin llehalennia uit een diepe vaargeul opge vist. Ook bij Domburg moet een heiligdom van deze go din gestaan hebben, want hier werden in 1647 en vol gende jaren op het strand 40 altaren en beelden bloot- gespoeld, waarvan er 28 blijkens inskriptie of afbeel- Q* *-A J kV Av AA i- i V Tekening naar foto van een Sint-Gertrudisbeeld, Kleef, eind 15e eeuw. Keester van Yarsseveld. 20 f - j /.K.

Periodieken

De Waterschans | 1980 | | pagina 12