Een historische Pharaïldis leefde in de 7e eeuw; zij was een dochter van een hertog van Lotharingen. Zij werd patrones van de stad Gent. Haar heilig dier was de wilde gans ,.die, evenals Vrouwe Hilde, hoog door de lucht vliegt Hongerige wilde ganzen, die ze in een stal onderdak voor de nacht gaf en die door een knecht geslacht wer den, wekte zij weer tot leven? Ook in ander opzicht wijst haar legende naar de nacht: zij wordt door haar man Gui- do geslagen wegens herhaald nachtelijk kerkbezoek? Haar gebeente werd op 4 januari 754 naar de St. Bavo in Gent overgebracht; haar verering verspreidde zich van uit die stad, vaar haar kerk aan het St. Veerleplein stond, over Vlaanderen en Zeeland. Zij zou te Steenok- kerzeel gewoond hebben en haar macht over de veldvruch ten getoond hebben, door broden van een gierige vrouw in stenen te veranderen.2S Wij gaan weer terug naar Woord-Brabantwaar wij het stroomgebied van de Donge bereiken. Deze rivier wordt, evenals de Mark en het Striene, gedomineerd door St. Geertrui, met haar monumentale kerk in Geertruidenberg; op enkele kilometers afstand ligt de ruïne van het eer tijds sterke slot Strijen, dat, in 1288 gebouwd, de naam van haar "hoofdrivier" vasthield.26 Jan Huisman. ïïoten 1. Zie over de prehistorisch moederkultus J.A. Huisman 'De man/vrouw-verhouding in de vroege westerse kuituur, met name in de Germaanse oudheid', in Jeugd en samen leving, jrg. 5 (1975)» P. 179-193; in het biezonder p. 179-184De naam Terra Mater 'Moeder Aardeis voor onze streken geattesteerd door de Romeinse geschied schrijver Tacitus, en verder door een in Engeland (Old Carlisle) gevonden altaar, geplaatst door aldaar gele gerde Bataafse militairen, die in het Romeinse leger dienden; deze steen is gewijd aan de Terra Datavorum, de Aardmoeder der Bataven; zie S. Gutenbrunner'Die Germanischen GötternamenJ Halle 1936, p, 229. 2. V. Sierksma 'De Moeders', in: P. Brand e.a.'Het ver raad van de anderen. Een verwijt en appèl'. Hilversum 1966, p. 28-34, P.30. Aan deze raadselachtige heilige herinneringen de Sinte-Qntcommerpolder (Zevenbergen), in 1482 bedijkt, en de meisjesnaam Porra of Poort, uit v/ilgefortis. 3. Dit wordt bevestigd door de Hoordbrabantse archeo logische vondsten uit de Romeinse en Herovingische tijd; zie de kaarten bij G.J. Verwers (ed.) 'Hoordbrabant in Pre- en Protohistorie'. Oosterhout 1975, P. 112 en 124- 125. 4. 'Deae Nehalenniaei Gids bij de tentoonstelling Hehalen- nia. Koninklijk Zeeuws Genootschap van Wetenschappen, Middelburg 1971, P. 9. 5. Ibidem, p. 35-43. 6. Dat de gebouwensporen tot een tempel behoren, kon te Hijsbergen niet worden aangetoond. P. Glazena acht het wel waarschijnlijk; zie W.H.Th. Knippenberg 'Romeinse we gen in iioord-Brabantin Kultuurhistorische Verkennin gen in de Kempen, dl. II, Gisterwijk, p. 31-93, P. 50. 7. Deze naam leeft voort in het graafschap Strijen, waar toe sinds 1039 de baronie van Breda behoorde, ihklu- sief het latere afgescheiden markiezaat van Bergen op Zoom, 8. De namen Rijen en Strijen zijn mogelijk nauw verwant; als vóór de vorm ri-en een zogenaamde s mobile ('be weeglijke' s) wordt voorgevoegd, ontstaat er in de Ger maanse talen een t tussen deze s en de volgende r s ri-en wordt s+t+ri-en strien. Zie voor deze naam ook M. Gijsseling 'De oudste toponymie van de Kempen', in Kultuurhistorische Verkenningen in de Kempen, Gis terwijk i960, p. 19-27, P. 20-21. Het dorp Rijen heet plaatselijk de Rieë, mogelijk 'het dorp in de gouw Rien', in tegenstelling tot Dongen 'het dorp aan de Donge'. Misschien is Rie de oorspronkelijke naam van de Mark, waarvan het stroomgebied de kern van de gouw Rien vormt. 26 27

Periodieken

De Waterschans | 1980 | | pagina 15