Een historische Pharaïldis leefde in de 7e eeuw; zij
was een dochter van een hertog van Lotharingen. Zij werd
patrones van de stad Gent. Haar heilig dier was de wilde
gans ,.die, evenals Vrouwe Hilde, hoog door de lucht vliegt
Hongerige wilde ganzen, die ze in een stal onderdak
voor de nacht gaf en die door een knecht geslacht wer
den, wekte zij weer tot leven? Ook in ander opzicht wijst
haar legende naar de nacht: zij wordt door haar man Gui-
do geslagen wegens herhaald nachtelijk kerkbezoek? Haar
gebeente werd op 4 januari 754 naar de St. Bavo in
Gent overgebracht; haar verering verspreidde zich van
uit die stad, vaar haar kerk aan het St. Veerleplein
stond, over Vlaanderen en Zeeland. Zij zou te Steenok-
kerzeel gewoond hebben en haar macht over de veldvruch
ten getoond hebben, door broden van een gierige vrouw
in stenen te veranderen.2S
Wij gaan weer terug naar Woord-Brabantwaar wij het
stroomgebied van de Donge bereiken. Deze rivier wordt,
evenals de Mark en het Striene, gedomineerd door St.
Geertrui, met haar monumentale kerk in Geertruidenberg;
op enkele kilometers afstand ligt de ruïne van het eer
tijds sterke slot Strijen, dat, in 1288 gebouwd, de naam
van haar "hoofdrivier" vasthield.26
Jan Huisman.
ïïoten
1. Zie over de prehistorisch moederkultus J.A. Huisman
'De man/vrouw-verhouding in de vroege westerse kuituur,
met name in de Germaanse oudheid', in Jeugd en samen
leving, jrg. 5 (1975)» P. 179-193; in het biezonder p.
179-184De naam Terra Mater 'Moeder Aardeis voor
onze streken geattesteerd door de Romeinse geschied
schrijver Tacitus, en verder door een in Engeland (Old
Carlisle) gevonden altaar, geplaatst door aldaar gele
gerde Bataafse militairen, die in het Romeinse leger
dienden; deze steen is gewijd aan de Terra Datavorum,
de Aardmoeder der Bataven; zie S. Gutenbrunner'Die
Germanischen GötternamenJ Halle 1936, p, 229.
2. V. Sierksma 'De Moeders', in: P. Brand e.a.'Het ver
raad van de anderen. Een verwijt en appèl'. Hilversum
1966, p. 28-34, P.30. Aan deze raadselachtige heilige
herinneringen de Sinte-Qntcommerpolder (Zevenbergen),
in 1482 bedijkt, en de meisjesnaam Porra of Poort, uit
v/ilgefortis.
3. Dit wordt bevestigd door de Hoordbrabantse archeo
logische vondsten uit de Romeinse en Herovingische tijd;
zie de kaarten bij G.J. Verwers (ed.) 'Hoordbrabant in
Pre- en Protohistorie'. Oosterhout 1975, P. 112 en 124-
125.
4. 'Deae Nehalenniaei Gids bij de tentoonstelling Hehalen-
nia. Koninklijk Zeeuws Genootschap van Wetenschappen,
Middelburg 1971, P. 9.
5. Ibidem, p. 35-43.
6. Dat de gebouwensporen tot een tempel behoren, kon te
Hijsbergen niet worden aangetoond. P. Glazena acht het
wel waarschijnlijk; zie W.H.Th. Knippenberg 'Romeinse we
gen in iioord-Brabantin Kultuurhistorische Verkennin
gen in de Kempen, dl. II, Gisterwijk, p. 31-93, P. 50.
7. Deze naam leeft voort in het graafschap Strijen, waar
toe sinds 1039 de baronie van Breda behoorde, ihklu-
sief het latere afgescheiden markiezaat van Bergen op
Zoom,
8. De namen Rijen en Strijen zijn mogelijk nauw verwant;
als vóór de vorm ri-en een zogenaamde s mobile ('be
weeglijke' s) wordt voorgevoegd, ontstaat er in de Ger
maanse talen een t tussen deze s en de volgende r s
ri-en wordt s+t+ri-en strien. Zie voor deze naam
ook M. Gijsseling 'De oudste toponymie van de Kempen',
in Kultuurhistorische Verkenningen in de Kempen, Gis
terwijk i960, p. 19-27, P. 20-21.
Het dorp Rijen heet plaatselijk de Rieë, mogelijk 'het
dorp in de gouw Rien', in tegenstelling tot Dongen 'het
dorp aan de Donge'. Misschien is Rie de oorspronkelijke
naam van de Mark, waarvan het stroomgebied de kern van
de gouw Rien vormt.
26
27
