EEN "GEZICHT OP DE NOORDVEST TE BERGEN OP ZOOM" DOOR AANKOOP VERWORVEN. Door aankoop in West-Duits1 and heeft het gemeentemuseum een tekening van Barnardus Klotz verworven. In de desbetreffende katalogus staat het gezicht op de Noordvest te Bergen op Zoom weliswaar als Kanalansicht ten name van Valentijn Klotz, maar zoals hieronder uiteengezet, klopt deze toeschrijving niet. 1) De voorstelling is in aquarel in groene en grijze tinten en in bruine inkt uitgevoerd. De tekening maakt deel uit van de reeks van meer dan 60 tekeningen die door Valentinus, Bar nardus en Valentijn Klotz alsmede Josua de Grave tussen eind juni 1671 en begin maart 1672 te Bergen op Zoom en omgeving zijn vervaardigd. 2) Op naam van Barnardus staat een 30-tal, waarvan er 16 zijn voorzien van het voor hem kenmerkende opschrift "geteeckent de..." waarop de datering en soms ook de lokalisering van het voorgestelde is vermeld. Deze aanduiding: "geteeckent de 167111 vinden we onderaan midden in de tekening. Waar moet het voorgestelde worden gelokaliseerd? Bladeren we in het boek "Tekeningen van Bergen op Zoom", dan vinden we onder nr. 94 ongeveer hetzelfde deel van de stadswallen. Dit blijkt uit het gebouw met plat afgedekte toren links op nr. 94, dat op de nieuw aangekochte tekening achteraan wordt aan getroffen, alsmede uit het door een puntdak met knop bekroon de torentje dat op beide tekeningen ongeveer in het midden van de voorstelling staat. Het bolwerk, waarop het eerstge noemde gebouw staat is aan de onderzijde van palissaden voor zien. Op de nieuw aangekochte tekening blijkt een deel van de wal te zijn opgeworpen tegen de restanten van de middeleeuwse stadsmuur met ronde muurtoren (rechts). De auteurs van het genoemde boek situeerden dit walstuk vra genderwijs aan de zuidzijde van de stad. Aangezien de licht val reeds vraagstukken opwierp (de lichtbron schijnt zich links, dus aan de noordkant te bevinden, wat een ongewone plaats is, aangezien de voornaamste bron van daglicht, de zon, zich daar nooit ophoudt) vormde het tevoorschijn komen van de 18 nieuwe tekening een goede gelegenheid om de situering te verifiëren of te herzien. Een aanknopingspunt bood de lage, vierkante, door een puntdak afgedekte toren links. Dit is een redoute, een vooruitgeschoven post vóór de vestingwallen, die ook voorkwam aan de Wouwsepoort, de Bospoort en nabij de Wa terschans (zie in hetzelfde boek de tekeningen nrs. 54, 55, 63 t/m 67, 87 t/m 89). De genoemde torens zijn echter slanker en hoger dan de hier afgebeelde. Het moet hier de veldredoute op B1eyenburgten noordoosten van de stad aan de Zoom, zijn. Hiermee is de situatie op de rest van de tekening eenvoudig te traceren. Het meergemelde bolwerk is het Begijnebolwerk of Begijnepunt, gelegen aan de noordoostkant van de stad ter plaatse van het voormalige Begijnhof van Bergen op Zoom. De tekening is van een enigszins hogergelegen punt vervaar digd, vermoedelijk vanaf de wal van het ravelijn, dat tussen het Steenbergse- en Begijnebolwerk was gelegen (3). Deze tekening bevestigt het vermoeden, dat ooit nog meer ge zichten van de vesting Bergen op Zoom en omgeving te voor schijn kunnen komen, die een goed beeld geven van de topo grafie van de stad en het land rondom in 1671-1672. W.A.van Ham. 1) Katalog Joseph Fach, Galerie und KunstantiquariatFrank furt a.M. I98I S.32-33, nr. 36. 2) J.H.van Mosselveld en W.A.van Ham, Tekeningen van Bergen op Zoom, Bergen op Zoom 1973. 3) W.A.van Ham, Merck toch hoe sterck, Studies uit Bergen op Zoom nr. 4, Bergen op Zoom 1982, 63-64 (ravelijn, aangelegd in I606), afb. 25 en 26. 19

Periodieken

De Waterschans | 1983 | | pagina 12