LIJST NOG VOORRADIGE BOEKWERKEN November 1983 DE SPELLING. De oudste stukken over onze stad zijn in het latijn geschreven, en soms uit een verre streek afkomstig. Daar moeten we wel rekening mee houden, als we de betekenis gaan verklaren. De kortste spelling is wel BERGA. Dat vinden we als een persoons naam (Sigerus de Berga, Zeger van Bergen) in een in onechte vorm bewaard geble ven akte, die op 1157 gedateerd is en over de parochies Nispen en Klein Zundert gaat. Het volgende stuk, van 1219, is echt. In dat document verklaart Godfried heer van Breda onder meer dat een zekere Heina de Berga (Hein van Bergen) aan de Vlaamse abdij Ter Duinen,land waarop hij aanspraak maakte, heeft afgestaan. Kennelijk had de heer van Breda gezag over deze Hein of Hendrik. Dat het hier om een Bergenaar gaat blijkt uit de aanwezigheid van getuigen uit Ossendrecht, Borgvliet en Rilland en van de pastoor van Bergen. De oude naam komt in humanistenlatijn weer terug, onder meer op de kaart van Frans Hogenberg, BERGA AD ZOMAM geheten. (1580) Dat we te doen hebben met een meervoud wordt bewezen door de schrijfwijzen BER- GES en BERGIS (1235 respektievelijk 1241) in akten betreffende het klooster Nijvel en door de meer nederlands aandoende spelling in latijns geschreven stukken uit Breda (1246 en 1270) en een in nederlands opgesteld document uit 1263, waarin steeds BERGHEN staat. BERGEN komt in 1260 voor in een overigens in latijn geschreven oorkonde. Nog meer schrijfwijzen vinden we van de samengestelde naam. Hierboven hadden we al Berga ad Zomam, wel een late. Verder BERGIS SUPER of SUPRA ZOEM (1272, 1276 en 1283); BERGHEN SUPRA ZOEM, SUPER ZOMAM of SUPER ZOEM in latijnse teksten en in het middelnederlands; BERGHEN AN DEN ZOEM (1291, 1304), BERGHEN AEN DEN ZOEM, (1302) UP DEN ZOEM (1302) en OP TEN ZOEM, (1307). Verdei is er nog de vermelding van de tweede naamvalsvorm BERGARUM AD ZOMAM op de bekende kaart van Willem Blaeu van 1628 van de linie naar Steen bergen waaruit blijkt dat BERGA in meervoud in verbinding met de Zoom werd ge bruikt. Tenslotte het woord Zoom. Dat komt twee keer voor als een gebiedsomschrij- ving. In 1232 heet het land dichtbij Zoom "terram prope Zome", in 1268 is sprake van het hele land van SOMA. Verder komt Zoom alleen in verbinding met Bergen voor, in de latijnse vorm ZOMA, maar meestal in de middelnederlandse spelling ZOEM (uit te spreken als Zoom). Tenslotte nog een gegeven uit de spreektaal, ledereen die goed in de regio thuis is, weet dat de inwoners en de Westbrabanders van BERGEN zonder meer spreken; nog typischer, een inwoner heet BERGENAAR en het bijvoeglijk naamwoord is BERGS, alsof de plaats Berg zou heten. De samengestelde naam met Zoom is kennelijk vreemd of officieel en deftig, niet populair. Vreemdelingen in de regio zouden van BERGENOPZOMER spreken en van BERGENOPZOOMS of BERGENS of nog erger: BERGER. Maar dat laatste gaat er, ondanks een verdienstelijke familie van die naam bij ons niet in. (wordt vervolgd) 28 Bestel Prijs letter A STUDIES UIT BERGEN OP ZOOM - 1 uitverkocht B STUDIES UIT BERGEN OP ZOOM - 2 f 32,50 C STUDIES UIT BERGEN OP ZOOM - 3 f 32,50 D HET KLEINE HOF A/D GOUDENBLOEMSTRAAT f 17,50 E BERGEN OP ZOOM IN KAART GEBRACHT f 17,50 F DE SINT JACOBSKAPEL A/D VISMARKT uitverkocht G HUIZEN DRAECK EN SCHERMINCKEL f 15, H STUDIES UIT BERGEN OP ZOOM - 4 f 32,50 I DE BERGSE VASTENAVEND VOOR 1940 f 17,50 J OM DE VRUCHTEN VAN GODS BERG f 17,50 K BERGEN OP ZOOM VERLEDEN TIJD f 29,90 door Willem van Ham en Cees Vanwesenbeeck. Een bijzondere uitgave (October 1983) met 130 veelal niet eerder gepubliceerde foto's van Bergen op Zoom. BESTELLINGEN BIJ PENNINGMEESTER MIDDELS STORTING BIJ BANK OF GIRO (GEGEVENS BINNENZIJDE KAFT) MET VERMELDING VAN DE BESTELLET TER. OUDE WATERSCHANSEN Bij de penningmeester zijn nog enkele oude uitgaven van de Waterschans te koop. Het betreft slechts enkele stuks per uitgave. De prijs is f 5,— per stuk franko huis. jaargang 1. nrs. 2-3-4 jaargang 2. nr. 2 jaargang 4. nrs. 1-2 3-4 N.B. jaargang 4. nr. 1 bevat het artikel van drs. H.J.M. Thiadens over Quadrangula- tiesporen in West Brabant compleet met 19 kaarten op A4 formaat. De speciale nr. komt op f 10,— per stuk.

Periodieken

De Waterschans | 1983 | | pagina 16