MEDEDELINGEN
OPGRAVING IN DE
ZUIDMOLENSTRAAT
door Louis Weijs
LEZINGEN EN EXCURSIES.
Het bestuur heeft voor de eerste maanden van 1984 wederom een drietal sprekers be
reid gevonden een lezing voor onze kringleden te verzorgen. U gelieve hiervan goede
nota te nemen (s.v.p. in Uw agenda of kalender noteren!) daar door de hoge kosten
wij U geen herinneringen kunnen toezenden.
WOENSDAG 18 JANUARI 1984: "DE OPGRAVINGEN IN DE
ZUIDMOLENSTRAAT"
Lezing door de heer L. Weys, bestuurslid van de archeologische werkgroep "De
Scherminckel" te Bergen op Zoom, over het opgravingsproject dat medio 1983 is uit
gevoerd door de leden van deze werkgroep in de Zuidmolenstraat te Bergen op
Zoom. Bij deze opgravingen werden de tot nu toe oudste bebouwingssporen aange
troffen in onze Markiezenstad. Voor verdere gegevens zie het artikeltje in deze Water
schans.
Aanvang van deze lezing 20.00 uur. Hotel "De Draak" Grote Markt, Bergen op Zoom.
Einde lezing +22.15 uur.
WOENSDAG 15 FEBRUARI 1984: "DRIE DUIZEND JAAR VASTENAVOND EN DIE
VAN DEZE TIJD".
Deze lezing wordt verzorgd door de archivaris van de stichting Vastenavond uit het
Krabbegat de oud-secretaris de heer W. Besling. Tijdens deze lezing zal de spreker
behandelen de oudste vormen van wat nu de vastenavondviering heet tot aan de
middeleeuwen, hij zal dan een grote sprong maken naar de vieringen van na 1945 tot
heden, (de tussenliggende periode is reeds behandeld in de door onze kring uitgege
ven monografie "De Bergse vastenavond voor 1940"). De heer Besling zal ook enkele
films vertonen over de vastenavondvieringen in het Krabbegat. Door het vertonen
van deze films kan deze avond iets later dan gebruikelijk aflopen.
Aanvang wederom te 20.00 uur in Hotel "De Draak" Grote Markt, Bergen op Zoom.
Zie ook het introductieartikeltje in deze Waterschans van de hand van de heer Bes
ling.
WOENSDAG 21 MAART 1984: "HOEDEN EN DE MAKER IN DE LOOP DER
EEUWEN".
Lezing door de heer Jan Spoorenberg jr. uit Eindhoven, telg uit een roemrijk geslacht
van hoedenmakers uit Brabant. De heer Spoorenberg is thans werkzaam als archief
beambte bij het gemeente-archief te Eindhoven en bestuurslid van de heemkunde
kring "Kempenland". Op deze lezing zal behandeld worden het ontstaan van de hoed
en de gebruiksmogelijkheid. U zult versteld staan hoeveel handelingen er verricht
moeten worden voor de hoed een echte hoed is. Ook varianten worden behandeld
zoals het ontstaan van de hoge hoed en de ministerssteek. Zie ook de inleiding op de
ze lezing in dit nummer.
Hotel "De Draak" Grote Markt te Bergen op Zoom, aanvang 20.00 uur, einde 22.25
uur.
ZONDAG 25 MAART 1984 12.00 UUR (PUNT VAN VERZAMELEN: ZUIDZIJDE
HAVEN 129-131)
Mini-excursie naar de panden "Het Markschip op den Haag" en het pand genaamd
"Amsterdam" Zuidzijde Haven 129 en 131 (voorheen café "de Beurs"). Onder leiding
van de restauratie-architect de heer Jan Weyts jr. worden deze panden van de stich
ting Stadsherstel bezocht. Tijdens deze excursie kan men goed de oude bouwfrag-
menten zien van deze eertijds beeldbepalende panden aan de haven van Bergen op
2
Zoom. liet is mogelijk aat nog een ander gerestaureerd pand op de haven bezocht
kan worden, mocht dit zo zijn dan merken de deelnemers aan deze mini-excursie het
automatisch.
Zie voor verdere gegevens over deze panden het artikel in deze Waterschans.
In het najaar van 1967 was de bewoner van het pand Potterstraat 22 in zijn tuin aan
het werk. Een tuin die zich in die tijd overigens veel verder dan tegenwoordig naar het
westen uitstrekte.
Om zijn tuinafval, als bladeren en takken, kwijt te raken groef hij een kuiltje en stootte
daarbij op wat aardewerkscherven. Zijn nieuwsgierigheid won het van zijn diep ge
wortelde luiheid want hij maakte de kuil groter om te kijken of er meer scherven za
ten. Via een kennis kwam hij erachter dat er in de Lievevrouwestraat op nr. 45 de
werkgroep In den Scherminckel zetelde die zich bezig hield met opgravingen. En toen
kreeg zijn luiheid toch de overhand en werd de Scherminckel gevraagd om het werk
over te nemen.
Bij het daarna volgende onderzoekje bleek dat er restanten in de grond zaten van een
oude kelder. Deze kelder was afgebroken en de kuil volgestort met puin, zand en keu
kenafval uit de eerste helft van de 17e eeuw. Dit leverde een flink aantal scherven op
van bergs en duits aardewerk maar de meest interessante ontdekking zat onder de
keldermuur.
Het gehele bouwsel bleek te zijn weggezet op een harde zwarte grondlaag, die ook
weer een hoeveelheid kleine scherfjes bevatte. Maar nu ging het niet meer om alge
meen voorkomend materiaal uit de late middeleeuwen maar om z.g.Pingsdorfaarde-
werk uit de 11e of 12e eeuw. Zulk oud materiaal was de werkgroep in Bergen op
Zoom nog nooit onder ogen gekomen. Het onderzochte oppervlak was niet groter
dan één vierkante meter en conclusies konden dus nauwelijks getrokken worden en
mede door de invallende winter werd het onderzoek gestopt en de kuil dichtgegooid.
Het huis met tuin veranderde van eigenaar en kwam in handen van de gemeente Ber
gen op Zoom, die enige huisjes langs de Zuidmolenstraat sloopte en de vrijgekomen
grond samenvoegde met de tuin tot een parkeerplaats. Het huis werd afzonderlijk
verkocht aan de huidige eigenaar en medeoprichter van de werkgroep In den Scher
minckel.
Deze situatie bleef zo tot een paar jaar geleden plannen werden gemaakt om op het
parkeerterrein opnieuw een rijtje huizen te bouwen. Jarenlang had de nu stichting ge
worden In den Scherminckel op deze gelegenheid gewacht en onmiddellijk werd een
brief aan het Gemeentebestuur gericht met het verzoek om een opgraving ter plaatse
te mogen doen. Deze toestemming van het Gemeentebestuur en de Stichting Stads
herstel werd in het begin van dit jaar verkregen.
In mei 1983 was het dan zover dat in samenwerking met de Rijksdienst voor het Oud
heidkundig Bodemonderzoek en onder toezicht van de provinciaal archeoloog gestart
kon worden met het werk.
Eerst werd d.m.v. grondboringen vastgesteld op welke diepten zich de zwarte grond
laag bevond. Vervolgens werd met een graafmachine een sleuf gemaakt van twee
meter breed en vijftien meter lang. Direct kwamen bekende sporen tevoorschijn die
ook al in 1967 gevonden waren. De keldermuren verschenen, maar ook een gegraven
afvalput uit de 17e eeuw en een gemetselde put uit de 19e eeuw. Al snel was het no-
LLL
