DE MUNTE EN DE DRIE SCHEEPKENS IN DE
ENGELSESTRAAT
9) F.F.X. Cerutti, RECHTSBRONNEN MIDDELEEUWSE RECHTSBRONNEN
VAN STAD EN HEERLIJKHEID BREDA, I Utrecht 1956, nr. 20. Oorkonde van 6
december 1232. Siebelt "De groei..." blz. 91, dateert deze op 1229. Waarom is
niet duidelijk.
10) Koch, OORKONDENBOEK nr. 208 (11 maart 1186).
11) Koch, OORKONDENBOEK nr. 211 (c.1187) vergelijk nr. 234 (21 mei 1199).
12) C. Dekker, ZUID-BEVELAND, DE HISTORISCHE GEOGRAFIE EN DE INSTEL
LINGEN VAN EEN ZEEUWS EILAND IN DE MIDDELEEUWEN, Assen 1971,
passim, vooral 144, 207, 345
13) Koch, OORKONDENBOEK, nr. 47 (27 juli 980).
14) Koch, OORKONDENBOEK, blz. 86-87, commentaar over interpolatie. Hij noemt
hier ook de oorkonde van 967 die slechts bekend is als uittreksel in de "ANTI-
QUITATES BREDANAE", opgenomen in ANTIQUITATES...BRABANTIAE,
Leuven 1708, 8-9 Deze oorkonde kan hier omwille van zijn "apocrief" karakter
(Koch 87, nr.33) verder buiten beschouwing liggen blijven.
15) Voor het laatst uitdrukkelijk in K. Slootmans "De oudste plattegrond van Bergen
op Zoom", in: DE GHULDEN ROOS 22 (1962) 41 e.v., vooral blz. 43. Minder
stellig in:"Economie en Middeleeuws stadsplan", in: DE GHULDEN ROOS 32
(1972), 39 e.v. en in: BERGEN OP ZOOM, EEN STAD ALS EEN HUIS, derde
druk Zaltbommel 1974, 14-20.
16) H.J.M. Thiadens, "Quadrangulatiesporen in West-Brabant in dit blad, 4 (1973),
1-15
17) A.M. Siebelt, "De groei....", 99. Ook wijst deze op de haven, die een belan
grijker rol gespeeld heeft dan tot nu toe werd aangenomen". Waarop hij hierop
zinspeelt is niet duidelijk. Wie zal het belang van een haven of de nabijheid van
een rivier voor een marktstad ontkennen? Toch vinden we te Bergen op Zoom
de oudste nederzetting niet aan de Schelde en zelfs niet aan de haven.
18) C. Dekker, ZUID-BEVELAND, 73-76.
19) Th. de Rouck, DE NEDERLANDTSCHEN HERAULD, Amsterdam 1645, 230
20) Dit als antwoord aan A.M. Siebelt, blz. 86, waarin deze een voorzichtige veron
derstelling mijnerzijds "handig" verdraait tot een bewering zonder bewijs. Een
insinuatie, die bij aandachtig lezen snel opvalt.
21) In het artikel "Bergen op Zoom van vrije plaats tot marktstad, 1250-1350", te
verschijnen voorjaar 1985.
22
De Engelsestraat omstreeks 1910.
door: Jan Weijts.
Op vrijdag 13 januari 1984 brandde de drukkerij van Juten in de Engel
sestraat af. Zowel voor de familie Juten, wier bedrijf al sedert 1895 in dit
pand gevestigd was, als voor de stad is die brand te betreuren. Het lijkt
thans wel zinvol, nu voor het laatst bouwkundige sporen van nr 21 te zien ge
weest zijn, de historische en bouwkundige gegevens van het gespaarde huis
"de Munte", het woonhuis van de familie Juten, en het geheel verwoeste
huis "de Drie Scheepkens", waarin de drukkerij gehuisvest was, eens nader
onder de loep te nemen.
Uit oude transportakten is een deel van de geschiedenis van de huize te ach
terhalen. Uit de oudste ons nu bekende akten van het huis DE MUNTE, dat
toen "Triniteit van Lonnen" heette blijkt dat het huis, in 1496 nog onafhanke
lijk, tot 1514 één eigendom vormde met het tegenwoordige nr 21. In de akte
uit 1514 wordt bepaald dat een goot tussen de voorhuizen van beide panden
tot in lengte van jaren gemeenschappelijk zal zijn. Blijkbaar heeft de ver
koopster, die nr 21 in eigendom hield, een vooruitziende blik gehad. Het dak
van nr 21 had waarschijnlijk ook in die tijd en in elk geval later geen afwate
ring opzij, doch aan de voor en achterkant. De conclusie kan dan ook zijn,
dat de goot in oorsprong tot nr. 19 behoorde en bij de verkoop gemeenschap
pelijk gemaakt werd met het oog op een mogelijke toekomstige diepte
ontwikkeling van nr. 21, waarbij de nokrichting van het dak redelijkerwijs een
kwartslag zou draaien en dus tot afwatering opzij zou leiden.
Op het erf van de Munte is een welput gelegen, die voortaan ook voor beide
huizen gemeenschappelijk zal zijn. Het erf van de Munte liep in die tijd nog
door tot aan de Grebbe. In 1522 werd het recht van overkluizing van de Greb
be gekocht, waarna het erf tot aan de Geweldigerstraat reikte. Aan die straat
stond in 1612 een huis "de Kleine Munte", dat één eigendom vormde met de
Munte. Het perceel herbergde toen een "vetterije". In 1627 worden de Munte
en het achterhuis tijdelijk en in 1629 duurzaam van elkaar gescheiden. Deze
verkleining van de Munte werd in 1630 ruimschoots gecompenseerd door de
aankoop van het westelijk buurhuis de Lampet, een huis dat, bijna ondenk
baar in de huidige situatie, in 1598 nog een erf tot aan de Grebbe bezat! Van
af 1741 hebben de Lampet en de Munte weer afzonderlijke eigenaren.
Het huis DE DRIE SCHEEPKENS is ontstaan door samenvoeging van twee
huizen. Het westelijke heette in 1496 en 1514 nog de Gracia Dei. De samen
voeging vond plaats tussen 1496 en 1514. Een verkoopakte uit 1521 meldt
nog de verkoop van twee huizen, genaamd de Schepen. De oostelijke begren
zing is het Blauwe Schilt en daarachter het erf van het huis van de Engelse
Natie.
In 1562 heette het dubbelhuis, dat een erf heeft tot aan de Geweldigerstraat,
nog de Twee Scheepkens, in 1568 heet het de Drie Scheepkens.
Die naamsverandering is mogelijk het gevolg van het bijbouwen van een ach
terhuis aan de Geweldigerstraat, waardoor er drie huizen op het perceel
stonden. In 1637 is er sprake van een stal en poort aan de Geweldigerstraat.
Opmerkelijk is, dat het huis tussen 1637 en 1686 dertien keer van eigenaar
wisselt!
In 1686 is er een herberg in het pand gevestigd. Vóór 1774 is het erf van het
huis uitgebreid tot achter de Munte. Het erf loopt dan nog steeds tot aan de
Geweldigerstraat. Op de oudste kadasterkaart uit 1826 is te zien dat het
noordelijk gedeelte afgesplitst is. Het perceel heeft dan ongeveer de om
vang gekregen die het nu ook nog heeft. Vóór of in 1895 is de drukkerij van
Juten in het pand gevestigd. Een stoommachine van 14 p.k. en een stoomke
tel van 20 p.k. werden er in 1897 geplaatst, waarna er sprake is van een
stoomdrukkerij.
23