fig. 1
O
5 CM
9
PRODUKTEN.
Zoals uit het vorenstaande blijkt, hebben er in Bergen op Zoom in het eerste kwart van de 16e
eeuw minstens twee personen gewoond, die als beroep dat van majolica-bakker opgaven
Maar dit is nog geen bewijs, dat ze hier werkelijk majolica hebben vervaardigd. Gezien de spe
ciaal daarvoor gebouwde oven lijkt het ons toch wel aannemelijk dat in Bergen op Zoom majo-
hca is geproduceerd. Voldoende zekerheid hebben we eerst, wanneer we ook op het afval in
de vorm van misbaksels stuiten. In verband daarmee willen wij hierbij een aantal voorwerpen
nader bezien, die in Bergen op Zoom gevonden zijn en mogelijk uit de tijd dateren dat Lucas
en Otte hier woonden.
DRINKBEKERTJES, DRINKSCHAALTJES 16).
Medio september 1979 verzamelden wij met een aantal medewerkers van de stichting "In den
Scherminckel" 15e eeuws aardewerk aan de Minderbroederstraat. Daar moest een opslagter
rein plaats maken voor een aantal woningen ten behoeve van de congregatie van de Zusters
Franciscanessen in verband met de uitbreiding van Huize Catharina 17).
Onder het bijeengebrachte materiaal bevonden zich fragmenten van een drinkschaaltje (afb. 1q)
en enkele drinkbekertjes (afb.1b,e), uitgevoerd in majolica. De vorm van dit drinkgerei is
rechtstreeks ontleend aan de in steengoed uitgevoerde drinkschaaltjes en -bekertjes, die in de
(afb la) Ts)"8 166 e6UW 'n 9r0te hoeveelheden in Siegburg (nabij Bonn) zijn vervaardigd
Waar in Zwijndrecht tussen 1421 en 1575 het klooster Eemsteyn stond, werden in de vijftiger
jaren een aantal majolica schaaltjes en bekertjes verzameld, die een verbluffende gelijkenis ver
tonen met de majolica uit de Minderbroederstraat. De vondsten uit Zwijndrecht werden geda
teerd in de eerste decennia van de 16e eeuw. Hetzelfde geldt ook voor het onder 1f afgebeelde
fragment, eveneens afkomstig uit de Minderbroederstraat, waarop naar Italiaanse trant qesty-
teerde blaadjes zijn geschilderd 19). Deze datering wordt wellicht bevestigd door een verqeliik-
baar kommetje, dat in Delft onder een brandlaag van 1536 werd aangetroffen 20) Voorwerpen
met vergelijkbare vorm en decoratie zijn ons ook bekend uit 's-Hertogenbosch, waar ze wor
den gedateerd in het 2e en 3e kwart van de 16e eeuw 21). Wij achten het reëel deze daterinq
ook voor onze vondsten uit de Minderbroederstraat aan te houden.
SCHOTELGOED.
In de magazijnen van het gemeente-museum Het Markiezenhof bevindt zich een bijzonder in
teressante majolica-schotel, die bij graafwerk in onze stad te voorschijn moet zijn gekomen. Op
het midden van de schotel is het borstbeeld geschilderd van een naar links ziende mohame-
daan, voorzien van een forse snor en op het hoofd een brede platte tulband 22). Wellicht is hier
de gevreesde sultan Soliman de Grote weergegeven, die in 1526 zelfs Wenen bedreiqde. Zijn
portret komt voor op Italiaanse majolica, op tal van 16e eeuwse Vlaamse en Hollandse gravu
res 23) en op vroeg-16e eeuws majolica uit Antwerpen 24).
Wijlen de heer D. Korf, majolica-kenner bij uitstek, schreef over deze schotel, dat deze op het
eerste gezicht zou kunnen doorgaan voor een produkt uit de werkplaatsen te Deruta (Italië) in
de periode tussen ca. 1520 en 1540. Baktechniek en vormgeving tonen zijns inziens echter aan
dat het een exemplaar van Nederlandse bodem moet zijn. Hij denkt daarbij aan meester Lycas
in Bergen op Zoom 25).
TEGELS.
In de collectie van de stichting "In den Scherminckel" bevinden zich een aantal fragmenten
van 16e eeuwse majolica tegels, die destijds werden opgegraven in de Augustapolder 26)
(3TD. z).
Opmerkelijk is, dat de kleur en de struktuur van het baksel van deze tegelfragmenten vrijwel
ge ijk is aan dat van het drinkgerei uit de Minderbroederstraat. De twee kleuren waarmee de
bekertjes en het drinkschaaltje zijn beschilderd, lichtblauw en oranje, komen eveneens sterk
overeen met die kleuren op de tegels. Op de tegels komen daarnaast de kleuren lichtgroen en
citroengeel voor. De dikte van de tegels is 20 a 21 mm, de breedte 130 134 mm. Op de ach
terzijde van de tegels zijn in donker blauwe, circa 3 mm. brede penseelstreken, romeinse
cijfers aangebracht. Zo komen ondermeer de nummers VII,XXXVII,I_XIX,LXXX en LXXXV
voor (afb. 2b). Vermoedelijk hebben deze tegels deel uitgemaakt van een minimaal 85teqels
tel end tableau, waarbij de nummers als handleiding dienden bij het bepalen van de
volgorde, waarin ze moesten worden geplaatst.