Een zestiende eeuwse prent, een stadsgezicht op Bergen op Zoom voorstellend, (opnieuw) ontdekt. wesenbeeck, GIDS VOOR OUD BERGEN OP ZOOM (Antwerpen, 1983) 132. 4) In het begin van de dertiger jaren van de vorige eeuw stonden de erven Pieter Johannes Schillemans bij het kadaster geregistreerd als eigenaren van Het Zwarte Anker (leggerartikel 446, sectie G 248); vervolgens Catharina Barbara van Hasselt-Stralen (leggerartikel 861); in 1837 ging het eigendomsrecht over op P.J.C.F.H. van Hasselt, des tijds burgemeester van Bergen op Zoom (leggerartikel 1656). 5) Kadastraal leggerartikel 3753, waar bij het object wordt omschreven als huis, stal en erf. 6) Kadastraal leggerartikel van Antho- nie Senten: 464, successie in 1886. Vervolgens leggerartikel 3729 (sec tie G 247). Het pand De Zwarte Arend dateert van voor 1520 (Regis ter van Opdrachten G A. Bergen op Zoom 217, fol. 121); het Anker van voor 1515 (R 216, fol. 260v). 7) Kadastraal leggerartikel 3729. 8) Naar de kadastrale plankaart G1 per 1 januari 1984 met een correctie voor de nieuwbouw van het belas tingkantoor met behulp van de schetsplannen behorend bij bouw vergunning nr. 68 van 24 februari 1977. 9) Het Sint-Eewoutstraatje lag in het verlengde van de Sint-Antonius- straat. Reeds in 1415 wordt het Sint- "Eewoutstraetken" genoemd (SR BoZ124 vo). In de westelijke straat- wand van de Steenbergsestraat is de plaats van het Sint-Eewoutstraat je nog terug te vinden in de vorm van de poort tussen het in dit artikel be handelde pand Steenbergsestraat 27 en het daarnaast gelegen kantoor nr. 29, dat overigens óók bij de be lastingdienst in gebruik is. 10) G Franken e.a., DE HUIZEN DRAECK EN SCHERMINCKEL (Bergen op Zoom, 1976) en Gerrit Groeneweg, "Een vroeg 16e eeuwse afvalput onder het stadhuis van Ber gen op Zoom", BRABANTS HEEM, 34 (1982) 144-162. 11) K. Koetschau, RHEINISCHES STEINZEUG (Köln, 1923) en G. Rei- neking-von Bock, STEINZEUG (Kunstgewerbemuseum der Stadt Köln), (Köln, 1976). 12) G. Reineking-von Bock, STEIN ZEUG 319, nr. 551. 13) G. Groeneweg en lie. V. Vandenbul- cke, "Vroeg-16e eeuwse geleyers- backers en hun produkten (majoli ca) te Bergen op Zoom", DE WA TERSCHANS (1983), 6-12. 14) Het onderzoek naar vroeg-16e eeuwse majolica-bakkers en naar hun produkten is nog niet afgerond. Te gelegenertijd hopen wij hierop terug te komen. 15) G. Groeneweg, OPGRAVINGEN IN STEENBERGEN; VERSLAG VAN HET ARCHEOLOGISCH ONDER ZOEK NAAR HET VOORMALIGE GASTHUIS VAN STEENBERGEN (N.Br.). (Eindhoven, 1982) Afb. 35a. 16) S. Vandenberghe, "Archeologisch onderzoek van een aalput aan St.- Romboutskerkhof te Mechelen" HANDELINGEN VAN DE KONINK LIJKE KRING VOOR OUDHEID KUNDE, KUNST EN LETTEREN VAN MECHELEN; 76 (1976). Fig. VIII 64 op pag. 138. 17) D. Korf, HAARLEMSE MAJOLICA- EN TEGELBAKKERS (Haarlem, 1968) Fig. 155 t/m 159. 18) G. van Sterkenburg-Andringa, "Symposium Geleyersgoet en Hol- lants Porceleyn 1560-1660" MEDE DELINGENBLAD VAN DE NEDER LANDSE VERENIGING VAN VRIENDEN VAN DE CERAMIEK, (1983, 111) p. 24-28, afb. 6. 19) J.R.A.M. Thijssen c.s.. VAN HUIS VUIL TOT MUSEUMSTUK; VOND STEN UIT EEN AFVALPUT AAN DE NONNENSTRAAT. CATALOGUS NIJMEEGS MUSEUM COMMAN- DERIE VAN SINT JAN 11 april t/m 10 mei 1981. Afb. 103. Steenbergsestraat 27 (foto H. Bos, 1982) 14 Op de tentoonstelling 'De Brabantse schorren tussen zout en zoet' die vorin jaar in het gemeentemuseum het Markiezenhof werd gehouden viel mij een foto op van een gravure, die op het eerste gezicht de vangst van schelpdieren in een rivier nabij de stad voorstelt. Tegenover die stad ligt een stompe toren, terwijl op de achtergrond nog een stad te zien is.' Navraag bij een medewerker van het gemeentemuseum leerde, dat de afbeeldingen waren gefotografeerd uit een album met gravures, door Philips Galle, waarvan zich een exemplaar bevindt in het stedelijk prentenkabinet te Antwerpen.2 De beide stadsgezichten bleven mij intrigeren, zodat een nader onderzoek nuttig leek. Van de resultaten daarvan wordt hierbij verslag gedaan. door: Willem van Ham. Reeds uit eerdere publicaties was bekend, dat in het album minstens één afbeelding van Bergen op Zoom was opgenomen. Dit betrof een gravure die een markt voorstelt en op de achtergrond een brug heeft, waarachter het gezicht op de Grote Markt van Bergen op Zoom in spiegelbeeld is opgenomen zoals door Hans Bol is getekend en geschilderd.3 Deze afbeelding is meermalen in druk verschenen en er is zelfs een schilderij van gemaakt, dat zich te Washington bevindt.4 Over de gravures in het album door Galle die de visserij voorstellen, is een uitvoerig artikel van de hand van J. van Beylen verschenen.5 Hieruit blijkt nogmaals, dat de prenten zijn gegraveerd naar tekeningen van Hans Bol (1534-1593) door Phillips ,iS Galle (1537-1612). Het album is in 1582 te Antwerpen verschenen. Het meest interesseert ons de eerstgenoemde afbeelding (nr. 45 in het album) dat een latijns onderschrift heeft, waarvan de vertaling luidt: zo worden de trage kreeften en de schelpdieren met hun harde schalen met lichte boten naar de belangrijke markten gevoerd.6 Het is een uitbeelding van de oester-,kreeften- en krabbenvisserij op de Ooster- schelde. Uit de vorm van de kerktoren, het transept van de kerk en de ligging van de stad tegenover een vrijstaande toren, was het reeds duidelijk dat hier Bergen op Zoom moet zijn voorgesteld. Een poging de plaatsing van het voorgestelde riviergezicht te bepalen, gelukt alleen, wanneer we ook hier aannemen dat de oorspronkelijke tekening als spiegelbeeld gegraveerd is. Niet ongewoon, als men een (positieve) tekening zonder meer op een ets- of koperplaat overbrengt. Dan krijgt men immers een gespiegelde afdruk. Om een positieve prent te krijgen moet men de afbeelding eerst in spiegelbeeld overbrengen De afbeelding van Bergen op Zoom blijkt dan in grote lijnen wonderwel te kloppen. De kerk is schetsmatig aangegeven: het lagere 'oude' transept tekent zich op de gravure nauwelijks af tegen de achtergrond met het hogere 'Nieuwe Werck'. De toren in het midden zou die van het Markiezenhof kunnen zijn (zie de uivormige bekroning), links 1. F. Galle, gezicht op een markt waar vlees wordt verkocht, met op de achtergrond een vermenging van Antwerpse en Bergen op Zoomse stadsgezichten, waaronder dat op de Grote Markt met Sint Gertrudiskerk. Gravure einde 16e eeuw, Antwerpen, Stedelijk Prentenkabinet.

Periodieken

De Waterschans | 1985 | | pagina 12