ENIGE OUDE FOTO'S VAN BERGEN OP ZOOM AAN HET LICHT GEKOMEN /ïfft/J i'f//' s' /Cvyv//. - - V/V'. Soms levert het werken in archieven en verzamelingen aardige verras singen op. Bij het zoeken naar totaal andere zaken in de collectie "Hand schriften en documentatiemateriaal' van het Rijksarchief in Noord- Brabant te 's-Hertogenbosch trof ik tot mijn verbazing enige tot nu toe onbekende, bijzonder oude (voor Bergen op Zoom thans de oudst bekende) foto's aan. Deze zal ik nu en in de volgende Waterschans laten reproduceren De eerste stelt volgens het Frans talige onderschrift het "Hotel de ville Berg-op-Zoom 1865" voor. Dus: het stadhuis aan de Grote Markt, zoals het er in 1865 uitzag. Er moet onmiddellijk aan worden toegevoegd, dat het hier slechts het hoofdgebouw betreft' het poortgebouw dat tot de Sint Anna straat toegang geeft (het huis de Olifant), is slechts voor een zeer klein gedeelte zichtbaar (links). De gevel is hier weergegeven zoals deze eruit zag, voordat in 1870 daarop een laag zogenaamde Port land-cement werd aangebracht en voordat in 1873 het bordes werd veranderd. Toch ziet de gevel er heel vlak en wit uit. Hoe komt dat? Uit de aanbestedingsakten van verfwer- ken, in opdracht van het gemeente bestuur uitgevoerd, blijkt dat in deze periode de gevel van het stadhuis geschilderd werd. Toen de foto werd gemaakt was dat twee jaar tevoren gebeurd: de muur was grijs geschil derd, de kozijnen van ramen en deuren wit, de voordeur en de luiken van de kelders en de dakkapellen groen (akte van 16 juni 1863). Er zijn nog enige verschillen aan te geven met de tegenwoordige situatie, die ontstaan is door de restauratiewer ken aan de voorgevel, die in 1938 zijn gereedgekomen. Behalve het bordes en het grote publicatiebord vallen ook de nissen, waarin de beelden van Standvastigheid, Recht vaardigheid en Voorzichtigheid wa ren geplaatst, op. Dat komt, omdat deze, evenals de wapenschilden weerzijden van het bovenste beeld, in een andere kleur zijn geschilderd als de gevel. Uit de akten weten we, dat behalve de letters van de gevel spreuk MILLE PERICULIS SUPER- SUM (duizend gevaren kom ik door: Willem van Ham ""T* te boven) ook onderdelen van de beelden en de wapens alsmede de windvaan in de hoogste geveltop verguld waren. Nadien is de wind vaan vervangen door een obelisk; bij de laatste restauratie is het bovenste gevelbeeld verwijderd en een nieuw bordes gebouwd. Zo verandert een stadhuisgevel voortdurend. Vergelij ken we deze foto met de getekende afbeeldingen door Abraham de Haen (1739) en Ed. Cuypers (1850). De eerste toont het stadhuis van opzij. Inplaats van het bovenste beeld is een zonnewijzer aange bracht; onder het middelste bevindt zich een bord (met het wapen van de regerende markies) en ook toen was er een ander bordes. De top is kennelijk bekroond met een schild- dragend beeldje (waarschijnlijk de in de zeventiende eeuw genoemde Gezicht op de voorgevel van het stadhuis naar de (spiegelgedrukte) steendruk door Ed. Cuypers, 1850. Deze is hier "ontspiegeld" afgedrukt om vergelijking met de foto te kunnen maken. "wildeman voor het stadhuis"). De tweede tekening toont boven het bovenste beeld het restant van (vermoedelijk) een zonnewijzer van een geheel andere vorm. Op de onderste verdieping zijn kruisven- 'sters met luiken (zoals sinds 1938 opnieuw zijn aangebracht). De schoorsteen tegen de westgevel van het hoofdgebouw (op de foto links) is op die tekening nog bekroond door een spitse kap met een vaantje, zodat het geheel op een torentje lijkt. Zo blijft er steeds beweging in het op het oog onveranderlijke uiterlijk van een monumentaal gebouw. Gezicht op het stadhuis en de Grote Markt naar een tekening van Abra ham de Haen, 1739. De gravure naar deze afbeelding heeft een rol ge speeld bij de restauratie van de gevels van het stadhuis, die in 1938 voltooid werd. (Rijksprentenkabinet Amsterdam).

Periodieken

De Waterschans | 1985 | | pagina 5