VOORRADIGE BOEKWERKEN
DECEMBER 1985
Vroeg of laat ging men van het ge
bruik van deze oudstbekende aan
duidingen over tot min of meer vaste
straatnamen, soms van deze aandui
dingen afgeleid, soms ook geheel
nieuw. In de zestiende eeuw vond
men voor een aantal straten nieuwe
namen, zonder dat de oorzaak daar
voor is aan te geven. Wellicht is hier
sprake geweest van een verandering
in voorkeur en smaak.
De naamgeving is in het algemeen
duidelijk: straten werden genoemd
naar hun ligging: Ooststraat (Zuivel-
plein), Weststraat (zie hierboven),
Lange en Korte Meestraat (Hoog
straat); lengte (Lange en Corte Potter
straat, Lange en Corte Nieuwstraat)
richting (Huijbergsestraat, Steenberg-
sestraat, Wouwsestraat) naar een be
langrijk gebouw, stichting of inrich
ting (Gasthuisstraat, Moutmolenstraat,
Noordmolenstraat, Zandmolenstraat);
naar veel uitgeoefende beroepen (Kam-
merstraat, Kremerstraat, Verwer-
straat, Volderstraat, Zilversmidstraat)
of produkten of handelswaren: (Mee
straat, Wollestraat). Soms is niet
duidelijk, of een familie- of een be
roepsnaam bedoeld is, bijvoorbeeld
bij Brouwerstraat of Potterstraat. An
dere straten heetten naar personen,
die daar een opvallend huis of be
drijfsgebouw bezaten: Jan metten Gel-
destraat, Marcelijs van Gastelstraat,
Pape Norijsstraetken, Coel Braens-
straetken, Pieter Mortierstraat,
Claeus Koevoetstraat.28)
Daarnaast werden enige straten naar
heiligen genoemd: H. Geeststraat
(Engelsestraat), Sint Annastraat, Sint
Antoniusstraat, Sint Eewoutstraat,
Sint Gertrudisstraat (Bruinevisstraat)
Lievevrouwestraat.
AANTEKENINGEN
1. Archieven Raad en Rekenkamer
644.5, 27v.
Stadsrekening 1412/1413, 48v. De
straatstenen werden toen uit Vil
voorde aangevoerd 81 v.
2. Stadsrekening 1412/1413, 9, 9v.
3. R 214,169v (28 april 1475); R 215,275
(8 jan. 1505) "de Grote ende water
loop de Vuijlbeke geheten"; Stads-
rek. 1505/1506, 5v. De Vuilbeek liep
door tot bij de Wouwsepoort, waar
twee kamerwoningen stonden waar
op de stad rechten had.
4. Huidevetterij op nr. 9/11 (de Rey-
gher, akte R 215, 97v, 15 sept. 1497);
op nr. 21 (Roode Borze, akte R 215,
9v, 6 sept. 1493); op nr. 29 (Zeven
sterre, akte R 220, 210, 17 juni 1541;
op nr. 26 (Witten Wijngart, akte in
Cartularium Begijnhof. 54, 23 okt.
1488); op nr. 12 (d'Roode Cruys, R
220, 104, 19 okt. 1537); op nr. 30 (R
221, 17, 28 mei 1546, Sint Jans
Hooft); op nr. 28 (d'Everzwijnshoot.
akte R 217, 96v, 2 dec. 1519); op het
huis ernaast (den Coevoet, later af
gebroken om de Koevoetstraat te
verbreden, R 215, 208, 11 febr. 1502).
Wellicht voerden ook de brouwe
rijen, die vlak bij de Wouwsepoort
stonden, langs de Grote of Vuilbeek
hun afvalwater af.
5. W.A. van Ham, "De middeleeuwse
stadsplattegrond van Bergen op
Zoom", Studies uit Bergen op Zoom
2 (1977) 15-35.
6. Zie dit tijdschrift, 1985 nr. 4, 10-4.
7. De Moeregrebstraat heet in 1523 "de
Rechte strate daar men gaat van het
hof naar de Haven" (R 217, 263); de
Weverskatin 1481 "de Nyeustraetdie
men heet Sint Anthoenisstraet bij de
Noortmoelen" (R 297,168); het noor
delijk (smalle) deel van de Scholiers-
berg heet in 1503 "de Cleyn Mos-
schelstrate" (R 215, 239v) in 1519 't
straetken, dat men gaet uut der Mos
selstraten nae ons heeren van Ber
gen hoff" (R 217,77); de Mosselstraat
heet in 1519 "de Rechte strate boven
de Vischmerct, lopende nae de Mos-
schelstrate" (R 217,77), in 1547 Mos-
selstraetken (R221, 53v); de Morgan-
straat heet in 1574 naar het aangren
zende huis in de Lievevrouwestraat
"Groene Schiltstraetken" (R 226, 4).
Verdere details zullen worden bespro
ken in de verkenning, die de omge
ving van het Markiezenhof zal behan
delen.
8. Stadsrekening 1490/1491, 57.
9. Stadsreg. 89v, akte van 25 sept. 1405;
in 1557 grenzen de naastgelegen
panden Drie Bonnetten (29) en het
Anker (27) aan elkaar. R 222, 38 akte
van 19 febr. 1557. De eigendom is
dan kennelijk niet meer aan de stad.
Nog in 1773 wordt het als gemeen
schappelijk eigendom van de aan
grenzende panden vermeld. R 266,
ongefol. akte van.3 dec. 1773.
10. R 233, 140, akte van 31 aug. 1565.
11. Stadsreg. 148, akte van 8 jan. 1422.
12. R 215, 10. Akte van 6 sept. 1493.
Stadsrekening 1590/1591, 53.
13. Zie het in onze Waterschans opge
nomen artikel van G. Groenweg. R
215, 279v. Akte van 26 april 1504.
Stadrek. 1612, 33v noemt een (niet
meer aangetroffen) verzoekschrift
van 19 juli 1602 betreffende dit
straatje.
14. R 214, 76. Akte van 9 nov. 1470; R
216, 335v. Akte van 4 sept. 1517; R
220, 273. Akte van 9 mei 1544. Reso
lutie van de magistraat van 9 maart
1751.
15. Studies uit Bergen op Zoom, mon.
nr. 1., Het Kleine Hof aan de Gouden-
bloemstraat, Bergen op Zoom. 1978,
5-6.
16. Stadsreg. 59v, akte van 7 dec. 1397;
61akte van 7 febr. 1399; 81 v, akte van
5 okt. 1402; 173, akte van 20 febr.
1428. Stadsrek. 1588/1589, 16.
17. R 213, 144v, akte van 12 jan. 1448; R
213, 165v, akte van 20 febr. 1451; R
218,73, akte van 15 sept. 1525; Stads-
,'ch. invr. nr. 952, legger van huizen
155.
18. Stadsreg. 59, akte van 17 mei 1398; R
213, 156v, akte van 31 okt. 1449;
Stadsrek. 1588/1589, 18; R 227, 248v,
akte van 12 dec. 1597.
19. Stadsreg., 61 akte van 7 febr. 1399;
ibidem fol. 166 akte van 15 mrt. 1426;
Stadsrek. 1554/1555, 23 en 1600-
/160112v.
20. R 215, 112v, akte van 30 maart 1498;
R 221, 66v, akte van 15 febr.-1548;
W.A. van Ham, Merck toch hoe sterck.
Bergen op Zoom, 1982, 78.
21. Stadsarch. voorl. inv. nr. 278,63;
voorl. inv. nr. 948,93.
R 221243v, akte van 10 febr. 1553; R
225, 138v, akte van 14 mrt. 1572.
Het Weststraatje is in de zeventiende
eeuw identiek met de Oude Stoof-
straat, thans Hooghuisstraat ge
noemd. Waarschijnlijk is de juiste
betekenis (meest westelijke straatje in
de oude stad?) in die tijd niet meer
duidelijk.
22. Stadsreg. fol. 64v (7 mei 1400) Hei-
struucstrate; fol. 78 (15 december
1407) Cotelstraat; rek. Onzelieve-
vrouwegilde 1520/1521,13 (Parmen-
tierstraatje). Stadsregister fol. 78 (15
dec. 1402) Strijpstraat.
23. R 217,55v (8 okt. 1517) Verwersbrug;
58v (19november 1518) Sint Jacobsbrug.
24. Stadsreg. fol. 150v (9 april 1423)
Clincweile; 207v (27 febr. 1400) Ghijs-
welle; Sadsrek. 1490/1491,72v. Stoof-
put.
25. Stadsregister fol. 88v (25 mei 1405)
Bosmolenberch; 90v (6 november
1405) Molenberch, identiek met R213
(5 mrt. 1438) Runmolenberch; R221,
89v (23 nov. 1548) Capelmolenberch.
26. Stadsregister fol. 210v (22 juni 1408)
Bernaertshoec; 240v (8* mrt. 1400)
Jan Willewijnshoec; 211 (19 febr.
1419) Heercepshoec; R 213, 153 (4
apr. 1449) Pepersackhoec; R221, 18
(1 juni 1546) Sint Mertenshoec.
27. Cartularium Kartuizers fol. 312v (23
april 1321) Herman Pensaerts stove;
305v (19 mrt. 1400) Katerine Rekets;
ARR 4, 25v, Barbelen in 't Stoefve;
Stadsregistèrfol. 116v. (25 mei 1414)
Lam de Catere; 117v (20 juli 1414)
Laureys de Costere.
28. Cartularium Karthuizers 297v (9 dec.
1342) Pieter Mortierstraat; ARR
158.15 (28 okt. 1367) Claeus Koevoet
straat; stadreg. fol. 113v (24 nov.
1413) Jans Straet metten Gelde ver
moedelijk identiek met R 213, 20 (3
juni 1435) Geltstrate; Stadsreg. fol.
93v (5nov. 1406) Coel Braens straet
ken; Stadsreg. fol. 107 (3 april 1411)
Pape Norijsstraetken; fol. 63 (3 juni
1399) Marcelys strate van Gastele.
De straatjes in het Havenkwartier
zullen in een volgende verkenning
behandeld worden.
20
vastgestelde
B.estelletter Omschrijving verkoopprijs
A STUDIES UIT BERGEN OP ZOOM - 1uitverkocht
B STUDIES UIT BERGEN OP ZOOM - 2f 37 50
waarin de volgende artikelen zijn opgenomen:
W.C.M. Stuart, Stadsrecht en stadswording te Bergen op
Zoom, een theoretische benadering.
W.A. van Ham, De middeleeuwse stadsplattegrond van
Bergen op Zoom.
A. Ramondt en J.L.C. Weyts, Het huis Oostenrijck in de
Lievevrouwestraat.
C.D. Vanwesenbeeck, De Lombarden te Bergen op Zoom.
W. Donker, De kerkelijke verhoudingen te Bergen op
Zoom van de 16e tot en met de 18e eeuw.
H.L. Zwitzer, Een schandaal te Bergen op Zoom in 1772.
►Cl. van de Walle, Het Wilhelmietenkloosterte Huijbergen in
de Middeleeuwen.
C STUDIES UIT BERGEN OP ZOOM - 3 f 37,50
waarin de volgende artikelen zijn opgenomen:
W.A. van Ham, De ligging van de vesting Bergen op Zoom.
C.D. Vanwesenbeeck. De watermolen te Bergen op Zoom
en zijn omgeving.
H.Scholtes, Armoede en de tafel van de H.Geest te Bergen
op Zoom.
J.C.L. Weyts, Beschouwingen overoude huizen in Bergen
op Zoom.
A. Weyts-Ramondt, Recompense voor timmeringhe.
W.H.M. Donker, De weerspiegeling van de vestingfunctie
van het 18eeeuws Bergen op Zoom op de lotgevallen van de
wezen.
Ch. de Mooij, Rond de kieswet van 1850 te Bergen op
Zoom.
D HET KLEINE HOF AAN DE GOUDENBLOEMSTRAATf 17,50
E BERGEN OP ZOOM IN KAART GEBRACHT f 17,50
F ST. JACOBSKAPEL AAN DE VISMARKTuitverkocht
G DE HUIZEN DE DRAECK EN DE SCHERMINCKEL f 17,50
H STUDIES UIT BERGEN OP ZOOM - 4 f 37 50
geheel gevuld met de studie door W.A. van Ham,
Merck toch hoe sterck, bijdragen tot de geschiedenis van de
vestingwerken van Bergen op Zoom.
I DE BERGSE VASTENAVOND VOOR 1940 f 17 50
J OM DE VRUCHTEN VAN GODS BERG f 17 50
L EEN BERGSE IN OORLOGSTIJDf 12 50
M STUDIES UIT BERGEN OP ZOOM - 5 f 37,50
geheel gevuld met de studie door Dr. E.G.H. Hartel,
vijf dolle dagenin mei 1940.
BESTELLINGEN BIJ DE PENNINGMEESTER MIDDELS STORTING BIJ BANK OF GIRO MET
VERMELDING VAN DE BESTELLETTER.
postrekening 24 05 922
bankrekening 52 50 45 244 ten name van: Penningmeester Geschiedkundige Kring van
Stad en Land van Bergen op Zoom
Zuidzijde Zoom 38.
4611 DB Bergen op Zoom.
