y f
7i - f
DE RIJKEBUURTSTRAAT EN OMGEVING OP DE MAQUETTE VAN BERGEN OP ZOOM TE PARIJS.
Links onderaan de Spuitoren; rechts van het midden de Lievevrouwepoort.
Linksboven de Nieuwe Markt met Blokstal I (thans verdwenen) en een deel van Blokstal II (thans gemeentelijk
archiefgebouw).
komt eveneens slechts éénmaal voor
(in 1506).49) Het straatje naast het
huis De Smacke werd in 1499 nog
"een gemenen weg" genoemd. Het
straatje tussen de nrs. 46 en 48, in
1527 bekend, maar in 1554 "zekere
gang" genoemd, is in 1563 aan een
potbakker verkocht, waarna dit in zijn
bedrijfsterrein is opgenomen.51) Ten-
slotte vormde de Havenstraat een
verbinding met de Dubbelstraat.
Het grote blok tussen de Noorzijde
Haven, de Havenstraat, de Dubbel
straat en de latere Rijtuigweg werd
voor een deel ingenomen door de
Stadshof, naar de opslag van bouw
materialen ook Stadssteenhof ge
noemd, afkomstig van Anthoenis de
bastaard van Bergen. Deze hof is in
1498-1505 uitgebreid met aangren
zende percelen. Op dit terrein, dat
binnen de bebouwing lag, stond ook
de stadsschuur; ter plaatse van nr. 84
was een toegangspoort met een
kamer erboven, die met het belen
dende huis in 1571 door het stads
bestuur verkocht is.52) Een volgende
open binnenterrein was de Harinck-
hoff, in 1506 door de stad gekocht om
er de haringwerf te vestigen. In 1560
verkocht de stad een erf, genaamd
"der Stadt Coolhoff", aan de markies
van Bergen opZoom.
In 1476 kocht de stad een terrein, dat
aan étle zijden door straten omringd
was. Het daarop staande huis, ge
naamd Buystelhuys, is afgebroken
om de kade te verbreden.53) Het ter
rein tussen de Havenstraat, de Dub
belstraat, het Spui en de Noordzijde
haven werd van oost naar west door
sneden door de Korte Dubbelstraat.
Deze straat heette de Middelste strate
of Middelstrate. Ook noemde men
het straatje wel "Achter Cauwen-
borch" naar een potmakerij (Dubbel
straat 21 ).54)
De DUBBELSTRAAT vormde oor
spronkelijk een onderdeel van de
verbinding, van de noordelijke haven-
dijk naar de stad via de Moeregreb-
straat. Hierboven is reeds vermeld,
dat deze verbinding na de afbraak
van de stadsmuur en demping van de
gracht ten noorden van de Lieve
vrouwepoort hersteld is waarbij de
Moeregrebstraat werd rechtgetrokken.
Binnen de stad heette deze hoek
tussen de Dubbelstraat en de wallen
de Stoofput, zo genoemd, omdat in
deze uithoek een aantal meestoven
waren gebouwd. Het waren werk
plaatsen, waarin uit de wortels van de
meekrapplant een verfstof werd ge
maakt, die ook meekrap heette. Op
dit terrein staat thans het Klein Arse
naal.55)
De kaart van Jac. van Deventer geeft
vijf straatjes aan, die op de Dubbel
straat uitmondden. Het meest weste
lijke liep over het genoemde terrein
aan de Stoofput. Het tweede straatje
loopt thans langs de oostzijde van het
Klein Weike. Het derde verdween bij
een uitbreiding van een aangrenzende
potbakkerij (nr. 74). Het vierde straatje
is aangelegd om de in 1536gebouwde
Noordmolen te bereiken, die op een
molenberg tegen de stadswal aan
stond.56) Voor het aanleggen van deze
molenberg moesten vier kamerwo
ningen het veld ruimen. Het Molen-
straetken van weleer heet nu Molen
pad. Het volgende straatje is de Ho-
venierssteeg, in 1559: "de hoek van
de Dubbelstraat bij Cauwenberg",
naar de hierboven genoemde pot-
71
HET HAVENFRONT, midden zeventiende eeuw.
Anonieme pen-over-krijttekening in een particuliere verzameling in Engeland. Links de afgeknotte torens van de
havenboom; midden het Hamplein en de Hampoort. Rechts is een zeer klein deel van de St, Jacobspoort te zien.
makerij. In dit straatje stonden kamer
woningen voor de "scamelen lieden
van der timmerliedenambacht".57)
Voorbij de Dubbelstraat begon het
deel van de MOEREGREBSTRAAT,
datthansdoordeWestersingel, maar
tot ca. 1525 door de stadsgracht van
het centrum was afgesneden.
Er stonden enige potmakerijen, waar
onder de Stortepot, als zodanig in
1492 bekend, vervolgens smoutmolen
(oliepletterij) er in 1529 beleenbank
of Lombaard.58) Ter plaatse van nr. 78
liep een straatje "achter de Lombaard"
om naar de Nieuwe markt.59)
Dit plein, in 1970 verdwenen, is in
1525 aangelegd op het terrein van de
verdwenen stadsmuur en gracht ten
noorden van de Lievevrouwepoort.
Behalve een potterij en een brouwerij
is er nooit een gebouw van grote
importantie opgericht.60) In 1616 is
door het stadsbestuur een deel van
het plein verkaveld en aan particu
lieren verkocht, zodat de straathoek
kon worden verschoven van de Moe
regrebstraat ter hoogte van nr. 32
HET HAVENFRONT. 1671.
Pentekening in bruin en grijs, toegeschreven aan Barnardus Klotz.
Links bovenaan: "den 27 Juni 1671. tot bergen op den Zoom Midden, aen de VJaeterpoort
In het midden op de achtergrond het molenhuis van de Grote Watermolen; rechts de resten van de torens van de Sint
Jacobspoort. Op dewoorgrond het Molenwater; links een deel van de Hampoort en van het Hamplein.
72