Koninklijke bezoeken te
Bergen op Zoom
28
29
de waterschans nr. 2 1987
bezit. De geschiedenis van de grote
stadskerk, de Sint Gertrudis, leer
ons wel anders. De rampen die
een belangrijke vestingstad zo nu
en dan troffen gingen aan dit ge
bouw niet voorbij. In 1747 werd
het, met de gehele stadswijk er
omheen, zwaar beschadigd en
daarna in moderner vorm her
bouwd. De geschiedenis van dit
tweede grote monument van de
stad verliep steeds tegengesteld
aan die van het Markiezenhof. Tot
bij de laatste restauratie toe hoe
wel die werd uitgevoerd onder lei
ding van dezelfde personen - zien
we een geheel ander beeld. Bij het
Markiezenhof verliep het herstel,
ondanks alle problemen volgens
één visie. Bij de Sint Gertrudiskerk
viel men van het ene avontuur in
het andere en moest men daarbij
nog beleven dat de kerk tijdens de
restauratie afbrandde. Op deze wij
ze ontstond, in andere zin dan bij
het Markiezenhof, ook hier een
uniek gebouw. Want middeleeuw
se gotische stadskerken bezitten wij
vele, maar een die tweemaal zo
volledig verwoest werd en in aan
gepaste vorm herbouwd bezit al
leen Bergen op Zoom.
Zo zijn er in deze oude stad
nog vele historische gebeurtenissen
van meer dan lokale betekenis op
te sporen en vast te leggen. Geluk
kig zijn er in de stad en daarbuiten
veel personen die van Bergen op
Zoom houden en een open oog
hebben voor het historisch mate
riaal dat hier te vinden is. Iets daar
van werd verzameld en neergelegd
in het boek Bergen op Zoom, ge
bouwd en beschouwd.
het stallencomplex een gebouw
voor de Openbare Leeszaal is op
getrokken, zijn de ruimtelijke ver
houdingen op het achterterrein
hersteld. Achter de woon vleugel
bevindt zich nu een tuin die als blik
vanger voor de vroegere woonver
trekken dient. Tussen het nieuwe
Leeszaalgebouw en de huizen aan
de Vismarkt ligt de wat stijvere ach
tertuin die als beeldentuin is inge
richt.
Het belangrijkste echter is de
grote huishoudelijke achterplaats.
Het beloop van het straatje, dat
eens voor de uitbreiding van het
Markiezenhof moest wijken, is hier
als een pad door het complex be
waard gebleven. Aan deze weg,
die van de grote achterpoort voert
naar de poort die de verbinding
met de grote binnenplaats vormt,
liggen nog steeds de grote schuur,
de voorgevel van het stallencom
plex en het bak- en washuis. Nu
het herstel van het schilderachtige
achtererf van het Markiezenhof
voltooid is, wordt duidelijk dat hier
door, mede in samenspel met de
twee zozeer verschillende binnen
plaatsen, het verrassende element
van het Markiezenhof zeer ver
sterkt is.
Op een aspect van het achter
erf dient nog te worden gewezen.
Dat betreft de reeksen van gewone
stadshuizen die aan de twee van de
drie kanten het achterterrein be
grenzen. Dit zijn geen indrukwek
kende monumenten, maar toch
nog wel in hoofdzaak zestiende- en
zeventiende-eeuwse huizen. Hoe
wel de voorgevels aan de straatzij
den jonger zijn en de achterkanten
veelal van nieuwe ramen zijn voor
zien, bleven de oude contouren
van de gewone huizen, waarin de
buren van de Markiezen woonden,
bewaard. Het beeld van het vroe
gere leven van hoge adel en gewo
ne burgermensen vlak naast elkaar
is hier herkenbaar. Helaas hebben
de armenwoningen, die vroeger
achter het Hof stonden, de eeu
wen niet getrotseerd. Maar toch
geeft de bescheiden bebouwing
aan de Hofstraat ook hier nog iets
van de historische verhoudingen
aan. Deze omlijsting volmaakt het
geheel en is onze blijvende aan
dacht waard.
Bergen op Zoom, gebouwd en
beschouwd
Het Markiezenhof is zonder
twijfel het zeldzaamste stuk uit de
Bergen op Zoomse monumenten
collectie, maar niet het oudste. De
vlakbij gelegen Onze Lieve Vrou
wepoort de indrukwekkendste
middeleeuwse stadspoort van ons
land is meer dan honderd jaar
ouder. Ook de grote kerktoren, die
de zo aantrekkelijke markt domi
neert, is veel ouder en is een van
onze belangrijkste veertiende-
eeuwse torens. Achter de gevels
van het stadhuis en van andere
huizen in de binnenstad gaan nog
vele middeleeuwse panden schuil.
Men zou uit deze kleine op
somming kunnen gaan denken dat
Bergen op Zoom een bijzonder
gunstig klimaat voor monumenten
de waterschans nr. 2 1987
door CEES VANWESENBEECK
Koning Willem II
Koning Willem II was de oud
ste zoon van Willem I. Hij is op 6
december 1792 te 's-Gravenhage
Het bezoek van Koningin Beatrix bij gelegenheid van de officiële vol
tooiing van de restauratie van het Markiezenhof op 27 mei jongstleden
heeft ertoe geleid om eens in de geschiedenis van de stad te onderzoeken
of Bergen op Zoom bij het Koninklijk Huis in de gratie is.
Tot zover bekend is hebben verschillende leden van het Koninklijk
Huis in totaal 19 maal onze stad bezocht sinds het bestaan van het Konink
rijk, dus sinds 1815.
Dit betekent gemiddeld eens in de tien jaar. Het gerucht dat Bergen op
Zoom niet populair zou zijn vanwege een duister voorval met de echtge
noot van Koningin Wilhelmina blijkt dus geen grond te hebben. Zeker niet
als we er rekening mee houden dat 17 van de hierna genoemde bezoeken
gebracht zijn in de perioden dat de Koninginnen Wilhelmina, Juliana en
Beatrix staatshoofd waren.
ling door de stad die eindigde met
een officieel ontvangst ten stadhui-
ze. Evenals zijn vader bracht Wil
lem II daarna een bezoek aan en
kele kerkgebouwen en tehuizen.
Na de bezichtiging werd hem een
uitgebreide lunch aangeboden: het
verslag spreekt van een "dejeuné-
dinatoir". Om twee uur werd de
Koning uitgeleide gedaan en ver
trok hij richting Wouw.
Of ook Koning Willem III een
bezoek aan de stad bracht is niet
bekend, evenmin van Koningin-re
gentes Emma. Wel werden hier de
koninklijke feesten, zoals het rege
ringsjubileum van Koning Willem
III in 1874 uitbundig gevierd.
Koningin Wilhelmina
Koningin Wilhelmina is op 31
augustus 1880 geboren te Den
Haag als dochter van Koning Wil
lem III en Adelheid Emma Wilhel
mina Theresia, prinses van Wal
deck en Pyrmont. Zij is op 31 au
gustus 1898 als Koningin ingehul
digd in de Nieuwe Kerk te Amster
dam. Zij trouwde op 7 februari
1901 met Hendrik, hertog van
Mecklenburg (1876-1934). Wilhel-
Koning Willem I
Koning Willem I werd op 24
augustus 1772 geboren als eerste
zoon uit het huwelijk van stadhou
der Willem V en prinses Frederika
Sophia Wilhelmina van Pruisen.
Hij was in 1795 samen met zijn va
der uitgeweken naar Engeland. In
1813 is hij in Nederland als souve-
rein vorst ingehaald en in 1815 tot
Koning uitgeroepen. In 1791 is hij
gehuwd met Frederika Louise Wil
helmina, prinses van Pruisen. In
1840 deed hij troonsafstand ten
gunste van zijn zoon Koning Wil
lem II. Op 12 december 1843 is hij
in Berlijn overleden.
In het kader van een uitge
breid bezoek aan de provincie
Noord-Brabant, kwam Koning Wil
lem I op 29 juni 1837 te Bergen op
Zoom. Nadat hij diezelfde dag
's-Hertogenbosch, Breda en
Roosendaal bezocht, kwam hij hier
's avonds om 19.00 uur aan. Na
de begroeting door Burgemeester
De Roock en de opperbevelhebber
der vesting, werd de Koning op het
stadhuis ontvangen, waar men
hem een bloemenhulde bracht en
een défilé hield.
Willem I bezocht daarna de
Sint Gertrudiskerk, de kerk van de
H. Maagd Maria ten Hemelopne
ming en de pasgebouwde synago
ge. Na deze rondtocht werd hem
een uitgebreid diner aangeboden,
waarna hij naar Terneuzen vertrok
om daar te overnachten.
geboren; in 1840 werd hij als Ko
ning ingehuldigd. Hij was in 1816
getrouwd met Anna Pauwlowna,
grootvorstin van Rusland. Willem
II overleed op 17 maart 1849 te
Tilburg.
Ook Koning Willem II maakte
een feestelijke rondtocht door
Noord-Brabant, dit als een ken
nismaking na zijn inhuldiging. Zo
kwam hij op 27 augustus 1841
's morgens om acht uur aan bij het
havenhoofd. Hij had overnacht in
Zierikzee en was al vroeg per boot
naar onze stad vertrokken. Na een
muzikale begroeting, maakte de
Koning en zijn gevolg een wande-
De bovenga/erif tijdens de restauratie
foto G. Deiamarre).
Koningin Beatrix neemt het boek "Bergen op Zoom, gebouwd en beschouwd"
in ontvangst. (Foto Thom van Amsterdam).
Feestei/jke intocht van Koning Willem II op 27 augustus 1841.
