56
57
De Waterschans nr. 4 1988
Knijff zijn dit er veertien. Ze zijn ge
nummerd op bijgaande schetsen
van de schilderijen. Eerst laat ik
hier een beschrijving volgen van
wat zichtbaar is; vervolgens zal een
poging tot identificatie worden ge
daan.
Bij de beschrijvingen worden
"rechts" en "links" in de heraldi
sche betekenis gebruikt, dat wil
zeggen alsof men het (wa-
penjschild voor zich houdt. Voor
de toeschouwer zijn rechts en links
dus omgewisseld. Een ruitvormig
of ovaal schild zal op een vrouw
duiden, die, indien zij getrouwd
was, het wapen deelde met rechts
het wapen van haar echtgenoot en
links haar eigen wapen.
Het zal de lezer opvallen dat hier
clusters van rouwborden zijn aan te
wijzen: borden waarop hetzelfde
wapen of dezelfde wapens voorko
men en die derhalve op leden van
één familie betrekking hebben. In
de kerk hangen ze bij elkaar.
De hierna volgende beschrijving
gaat vergezeld van afbeeldingen
van de genoemde schilderijen en
van schetsen waarop is aangege
ven, welke rouwborden daarin zijn
beschreven.
3. Een poging tot identificatie
Rouwborden 1, 2 en 3. Het ge
meenschappelijke wapen geeft drie
niet zeer duidelijke figuren, maar
het bleek het wapen van de familie
Bacx te zijn. Th.A. Boeree heeft
uitvoerig bericht omtrent de beken
de ruiteraanvoerders Paulus en
Marcelis Bacx en hun familie.8 Hij
meldt:9 "Geheel afzonderlijk staat
de tak van den Bosschen rent
meester Jan Bacx, grootvader van
de ruiteraanvoerders. Op zijn graf
zerk (1551) komt een wapen voor
met drie voorwerpen 2-1 geplaatst,
die de onderzoekers hebben aan
gezien voor klokken, kwasten, dik
buikige flesschen en handgrana
ten. Volgens een overlevering in
de familie Backx zijn het "kauwoer-
den". Dit Zuid-Nederlandsche
woord beteekent le kalebas en 2e
veldflesch in den vorm van een ka
lebas, waarmede o.a. de pelgrims
op oude platen zijn afgebeeld". Op
de afbeeldingen lijken de voorwer
pen eerder peren, welke term we
hier gemakshalve maar zullen ge
bruiken.
Daarna vermeldt Boeree10 dat de
kwartieren van de ruiteraanvoer
ders zouden zijn:
"1. Bacx met de klokken
2. uan den Hoven
3. Bacx met de leeuw
Heraldische beschrijvingen
1. (afb. 4) Ruitvormig gedeeld wapen: 1 in zwarte drie gouden peren
II in rood drie zilveren voorwerpen.
2. Ruitvormig gedeeld wapen; I doorsneden: a in rood drie zilveren
bezanten; b in azuur een zwarte pot; II als 1 sub I. Vier kwartierwa
pens:
a. als 1 sub I c. in goud een vijfblad
b. in goud d. gevierendeeld; I en IV in
goud drie rode voorwer
pen; II en III in zilver een
zwarte
3. Een wapenrok zonder wapen. Acht kwartierwapens, waarvan c. f en
g schuilgaan achter het Tiengebodenbord:
a. als 1 sub I
b. in goud
c. doorsneden: I in rood een
zwarte leeuw; II blauw
d. in blauw drie zwarte
schuinkruisjes
4. Een wapenrok met erop een wapen: in goud een zwarte keper. Erach
ter een rouwbord zonder herkenbare details.
5. Ruitvormig gedeeld wapen; I in zilver drie zwarte vogels; II doorsne
den: a in blauw een zilveren lam(?); b in blauw drie gouden vogels.
Vier niet nader identificeerbare kwartierwapens.
e.
f. -
h. in goud drie rode vogels
De rouwborden 1-5 zie ook afb. 1)
6. (afb. 5) Wapen met helm en dekkleden: in goud drie zwarte vogels.
Vier kwartierwapens:
a. als het hoofdwapen c. in zilver een dwarsbalk, bo
ven vergezeld van drie
leeuwekoppen alles
zwart
b. in zilver een rode keper d. in goud een zwarte dwars
balk
7. Wapen met helm en dekkleden: als 6. Acht kwartierwapens:
e. in zilver drie rode wasse
naars
a. onduidelijk
b. onduidelijk
c. in blauw of zilver een rode
keper
d. in goud drie zwarte vo
gels
f. in blauw een zilveren
keper, vergezeld van drie
rode rozen
g. in goud een keper, verge
zeld van drie wassenaars,
alles rood
h. in zilver een verkorte zwar
te gaffel
De Waterschans nr. 4 1988
8. Wapen: in zilver drie schuingeplaatste pijlen of schuinbalken.
9. Gevierendeeld wapen met helm; I en IV in rood een zwarte leeuw; II
in goud drie rode kruisjes; III in zilver drie zwarte kruisjes en in het
hoofd een zilveren barensteelt?)
10. Gekroond wapen: in goud negen rode ruiten, geplaatst in twee rijden
van vijf en vier; schildhouders: twee gouden griffioenen. Zestien kwar
tierwapens:
a. als het hoofdwapen
b. in rood vier zilveren
voorwerpen
c. in goud drie rode dwars
balken
d. doorsneden:
e. onduidelijk
f-h bedekt door nr. 11
i. gedeeld door een gouden
paal: I effen rood; II effen
blauw
k. in goud een rode linker-
schuinbalk
1. in goud een golvende
zwarte dwarsbalk, ver
gezeld van één of meer fi
guren
m.in rood een golvende gou
den dwarsbalk
n. onduidelijk
o. onduidelijk
p. in goud drie zwarte dwars
balken
q. in rood een gouden schuin-
balk, beladen met vier ruit
vormige zwarte voor
werpen
11. Als het hoofdwapen van 10.
12. Ruitvormig gekroond gedeeld wapen: I als het hoofdwapen van 10;
II in goud een zuil(?)getopt met en aan weerszijden vergezeld van een
zwarte vogel. Acht kwartierwapens, waarvan de linker vier zichtbaar:
a. als II
b. onduidelijk
c. in rood
d. in rood
13. Ruitvormig gedeeld wapen; I als 12 sub II, maar met twee vogels bo
ven en één beneden de zuil; II in rood en zilverenf?) dwarsbalk, verge
zeld boven van twee en beneden van drie gouden turven(?).
14. Ovaal gedeeld wapen; I als 12 sub II; II gevierendeeld; I en IV in rood
II en III in goud drie zwarte voorwerpen.
15. Alleen twee kwartierwapens links zichtbaar.
a. als 12 sub II
b. als 13 sub II
16. Doorsneden; I in zwart drie gouden bokkekoppen; II in zilver - boven
- een rode bol; helm met dekkleden en een gouden bokkekop met
-hals als helmteken.
17. Wapen: in rood acht gouden ruiten, geplaatst in twee rijen van vier;
helm met dekkleden.
18. Wapen: een keper(?); helm met helmteken en dekkleden; aan weers
zijden van het schild 16 en 71 Vier kwartierwapens, waarvan alleen
herkenbaar:
d. in rood drie gouden
hoorns.
19. Ruitvormig gedeeld wapen; I in zwart(?) een zilveren keper, vergezeld
boven van twee (en beneden van één?) voorwerp (en)II in zilver een
geplante boom, waartegen twee dieren opklimmen; aan weerszijden
De rouwborden 6 en 7
(zie ook afb. 1)
4. uan Vlierden
5. Hack (drie groene vogels op
goud).
6.
7. uan den Eeckaert
8.
en meldt vervolgens dat deze
kwartieren in werkelijkheid luiden:
Simon Bacx - Alida Bac, Wouter
uan den Houe - Johanna Pijnap
pel, Goswin Hack - Clara N., Mar
celis uan den Eeckaert - N.N.,
maar in de eerste opstelling her
kennen we de kwartieren van
rouwbord 3, waarbij we in het mid
den moeten laten of het betrekking
had op Paulus dan wel op Marcelis
Bacx.
Rouwbord 2 heeft betrekking op
een getrouwde vrouw uit de vol
gende generatie, die zelf een Bacx
was. Dit bleek te zijn Maria Marcel-
lina Bacx Marcelisdr., gedoopt
Bergen op Zoom 13 okt. 1610, t
aid. 2 aug. 1645, begraven in het
graf van haar vader, trouwde Ber
gen op Zoom 31 mei 1632 Mr.
Cornelis uan Stapele, geboren
Steenbergen 28 maart 1600,
raadsheer in de Raad van Brabant,
overleden op de hoeve De Bril te
Steenbergen 19 sept. 1663, begra
ven te Bergen op Zoom in het graf
van Marcelis Bacx, zoon van Adri-
aan uan Stapele, burgemeester
van Steenbergen, en Maria (Mak
ken Hendriksdr.) Eijssens de Bal-
maecker11 Van Stapele voert
doorsneden: I in rood drie zilveren
rozen; 11 in goud een zwarte pot,
waar we de rechterhelft van het
hoofdwapen van no. 2 in herken
nen. Maria Marcellina Bacx was
een dochter van Marcelis Bacx en
Anna Maria Berck uit Utrecht,
dochter van jonker Arndt Berck uit
Zutphen en Johanna uan Culem-
borg. Deze familie Berck voerde in
goud een groene roos en Johanna
zal het gebruikelijke Van
Culemborg-wapen hebben ge
voerd.12
De kwartieren van Maria Marcelli
na Bacx komen dus als volgt te lui
den:
a. Bacx: in goud drie zwarte peren
b. Hack: in goud drie groene vo
gels
c. Berck: in goud een groene roos
d. Van Culemborg: gevierendeeld;
I en IV in goud drie rode zuilen; II
en III in zilver een zwarte leeuw,
rood getongd en genageld.
Aangezien zowel Paulus als Marce
lis Bacx slechts één zoon hadden,
beiden ongetrouwd, zal rouwbord
1 in de generatie van henzelf ge
zocht moeten worden. Aangezien
