Twee schilders van wapenborden te
Bergen op Zoom, Bartram Fouchier en
26
27
Nicolaes de Loubertss.
De Waterschans nr. 2 1989
mr. O. Schutte
In een vorig nummer van de
Waterschans is een aantal van de
vele rouwborden, die in de
zeventiende eeuw in de
Gertrudiskerk hingen, beschreven.1
Wie had nu deze, merendeels
fraaie, borden vervaardigd?
Waar het al zoveel moeite blijkt te
kosten over een aantal rouwbor
den iets zinnigs mee te delen, zal
het duidelijk zijn dat de vraag of op
grond van stijlkenmerken bepaal
de schilders van rouwborden geï
dentificeerd kunnen worden, on
beantwoord moet blijven.
Omtrent twee schilders weten we
dank zij een aantal vermeldingen
in het rechterlijke en notariële ar
chief van Bergen op Zoom meer.
Dit is in de eerste plaats Bartram
Fouchier,2 omtrent wie bekend is
dat hij in 1638 reeds schilderde:
een wijntavenier dient op 29 okt.
van dat jaar een eis tegen hem in
betreffende het niet op tijd afleve
ren van een uithangbord van "Zij
ne Hoogheid de Prins van Oran
je".3 Op 28 dec. 1642 leent hij,
dan zwaardveger, 300 met als
onderpand het door hem bewoon
de huis de Roelant in de Lange
Meestraat, waarop reeds 350
hypotheek rustte en dat hij 19 jan.
1652 (met een hypotheek van
1600) voor 2400 verkocht.4
Hij wordt in 1643-1644 als
zwaardveger en ingeboren poorter
vermeld en was echtgenoot van
Christina Spruyt.5
Op 17 november 1651 legde Bar
tram Fouchier, schilder, 40 jaar,
een verklaring af betreffende het
schilderen van het wapen van wij
len kapitein Pieter Veer.b
Op 17 november 1652 komt hij als
schilder en poorter voor in het
testament van Johannes Orck,
jongeling, vijftien jaar, zoon van
Joris Orck, sergeant van de com
pagnie van kapitein Leuingstone
en van Christina Spruyt, die met
Fouchier hertrouwd was.7
Op 13 november 1654 verklaarde
Bartram Fouchier, schilder en ge-
Verloren rouw bord van Hendrik
van der Burch, overleden 7 630,
uit de Grote Kerk te Bergen op
Zoom. Afb. (or. in kl.)
boren poorter van Bergen op
Zoom, 45 jaar, ten verzoeke van
jhr. Willem van Levin, heer van
Famars enz., en jhr. Charles van
Manmaker, heer van Hofwegen
enz., dat hij ca. 13 a 14 jaar gele
den ontboden is bij jhr. Jacob
Chantraine diet Broucqsault, in
zijn leven commandeur van het
fort St. Anna in de polder van Na
men en dat Zijne Edele, bij hem,
comparant, heeft aanbesteed een
blazoen en nog acht kwartieren
voor de begrafenis van Zijne Ede-
les vrouw, aldaar overleden, zijnde
het gemelde blazoen drie groene
klavieren op een zilveren veld met
rode chevron, waarvoor hij is be
taald: voorts heeft hij goede kennis
dat jhr. Jacques Cabelliau, wonen
de te Maastricht, hem naderhand
heeft doen schilderen nog acht
kwartieren, die hij gedeponeerd
heeft ten huize van voorn. Heer
van Famars en aan de voorn. jhr.
Cabelliau verklaarde geleverd te
hebben en waarvoor voorn. jhr.
Cabelliauw hem in tegenwoordig
heid van mevrouw van Famars
heeft betaald.8
In 1666 schilderde Fouchier, dan
"constschilder" genoemd, het bla
zoen van Anna Muytens.9
Op 17 februari 1672 legde Barnar
dus Klotz een verklaring af voor
notaris G. Stempel op verzoek van
Bartram Fouchier, fijnschilder en
kanonnier.10
De Waterschans nr. 2 1989
Deze gegevens omtrent Fouchier
kunnen worden aangevuld tot het
volgende genealogische fragment:
I. Paul Fouchier, geboren te La
Ferté Vidame bij Chartres, was
naar de Nederlanden gekomen
om het beleg van Oostende mee
te maken in 1596, soldaat onder
luitenant-kolonel Caluwaert
(1607), zwaardveger te Bergen
op Zoom, j- vóór 11 nov.
1641," trouwde te Bergen op
Zoom 13 nov. 1607 Cathelijne
Spruyt, van Bergen op Zoom.
f eind 1642,12 dochter van
Andries Spruyt18 en Anthonia
Frangoisdochter Volders en we
duwe van (getrouwd te Bergen
op Zoom 7 sept. 1586) Flans de
Vos van Mechelen.
Uit dit huwelijk:
II.Bertram Fouchier, geboren te
Bergen op Zoom 9 febr. en ge
doopt aid. 14 febr. 1609 (getui
gen Jan Spruyt, Reynier de
Vau, Gillis Melss, Katharina
Spruyt, Roxyntken Spruyt),
leerling van Anthony van Dijck
te Antwerpen en Joan Bijlaert te
Utrecht 1634, verbleef vervol
gens korte tijd te Bergen op
Zoom, begaf zich vervolgens
naar Rome, waar hij bevriend
raakte met Joan Frederik van IJ-
sendoorn, en vertrok van daar
na een ruzie met een aantal
Spanjaarden, dat dreigde hen bij
de Inquisitie aan te geven, en
reisde via Florence, Parijs en
Antwerpen weer terug naar Ber
gen op Zoom; wordt daar ver
meld als schilder 1638, 1651,
1654, 1672, als zwaardveger
1642, 1643, 1644 en als kanon
nier 1672, f aangifte aldaar 25
aug. 1673, trouwde Bergen op
Zoom 21 jan. 1643 Stijnken
(Christina) Spruyt, gedoopt al
daar 4 mei 1610 (getuigen Pie
ter Wijns, Huybrecht Coenraets,
Rebecca Vekemans, Stijntken
Diericx), dochter van Jan Spruyt
en Katharina Vekemans en we
duwe van (getrouwd Bergen op
Zoom 3 jan. 1635) George (Jo
ris) Orck, jonge man van Schot
land, sergeant onder kapitein
Alexander Murraij (1635), in de
compagnie van kapitein Le-
vingstone.
Uit haar eerste huwelijk:
1 .Johannes Orck, geboren
1636/'37, na 1652.
2.Catharina Orroick, gedoopt te
Bergen op Zoom 5 okt. 1639
(getuigen Johannes Orroick,
Johan Turcq, Harman van
Loij, Cateryne Morton), f
aangifte aldaar 19 aug. 1673.
Uit haar tweede huwelijk:
3.Paulus Fauchier, gedoopt te
Bergen op Zoom 24 febr.
1644 (getuigen Anthony
Spruyt, Coenradus Ampe,
Cornelia Spruyt, Catharina de
Bois), lid van het St. Lucasgil-
de te Middelburg 22 maart
1669, commies superinten
dant der vivres van oorlog aid.
(1674), f (Haarlem?) 29
nov. 1717, trouwde (onder
trouw Middelburg 29 nov. en
's-Gravenhage 9 dec. 1674)
Adriana Orck, geboren 's-
Hertogenbosch 1642/43,
woonde te 's-Gravenhage
(1674), f Wijk bij Duurstede
7 juni 1728, dochter van Jan
Orck (Orrock), provoost-
generaal van de legers, en
N.N. Munters. Uit dit huwelijk
zeven kinderen.14
4Anthoinette Foucher, ge
doopt te Bergen op Zoom 15
dec. 1645 (getuige Gedeon
Vaens, Pieter van Diessen,
Catelyne Spruyt, Geraldina
de Woelt).
5. Cornelia Foucher, gedoopt te
Bergen op Zoom 12 nov.
1647 (getuigen Thomas Wille-
boorts, Cornells Hambrouck,
Jaquelina en Maria Turq).
6.Maria Foucher, tweeling met
voorgaande.
AANTEKENING
Nu nog een enkele opmerking
over bovenvermelde akte uit
1654. Het daar beschreven wa
pen. in zilver een rode keper, ver
gezeld van drie groene klaverbla
den, is het wapen van de famillie
De Gryze uit Brugge. Aan
Ferwerda15 worden de volgende
gegevens ontleend:
Jacob de Chantraine (de of diet
Broucqsauld), hoogbaljuw van het
Vrije van Sluis, kolonel ter reparti
tie van Zeeland, le huwelijk met
Alyx de Gryze, dochter van Jacob
de Gryze, heer van Watervliet, en
Margareta Honkart; 2e huwelijk
met Maria van Wachtendonck3e
huwelijk met Sabina van Lier.
Uit het eerste huwelijk:
Ï.Anna Margareta de Chantrai-
nes, trouwde Charles Manne-
maker, heer van Hofwegen.
Uit dit huwelijk:
1) Adriaan Mannemaker, heer
van Hofwegen.
2)Alix Mannemaker, trouwde
Willem Levin, ridder, heer
van Famars en Mont St. Alde-
gonde. -
2. Johanna Maria de Chantraines.
De relatie met Cabeliau blijkt via
De Gryze te lo^en.16 Margaretha
Elisabeth de Gryse, vrouwe van
Santvoorde en Courbais, dochter
van Johan de Gryse, heer van
Courbais, kapitein, en Johanna de
Flinoiossa, "f Maastricht 12 dec.
1658, begraven aldaar (St. Jans-
kerk), trouwde (ondertrouw 's-
Gravenhage 16 febr. 1642) Jacob
Cabeliau, gedoopt te Arnemuiden
20 dec. 1609, kapitein van een
compagnie Walen 1634, f 19 juli
1663, begraven te Arnemuiden,
zoon van Johan Cabeliau. heer
van Je(r)sse, kapitein van een
compagnie voetknechten, com
mandeur van Veere, en Maria de
Roovere; hij hertrouwde te Maas
tricht op 28 okt. 1660 Anna de
Rockolfingh.
De kennis omtrent een tweede
schilder van wapenborden te Ber
gen op Zoom danken wij aan Bre-
dius.17 Hij vermeldt een akte van
20 juni 1642, waarbij Nicolaes de
Lommersz.korporaal onder rit
meester Van Os, verklaart geld te
vorderen te hebben van de erfge
namen van kapitein Thomas Frey-
er, aangezien hij voor hem geschil
derd heeft "zijne blasoenen met de
quartieren daartoe noodig voor 60
gld.: voor de 2 groote blasoenen
ieder a 20, facit 40, en 8 quar
tieren a 21/2, facit 20".18
Deze akte laat zien dat Nicolaes als
wapenschilder werkzaam geweest
is. Omtrent zijn familie blijkt het
een en ander uit een akte van 3
febr. 1650,19 die gaat over de ver
deling van de nalatenschap van de
onlangs de Bergen op Zoom over
leden Geertrydt Udemans die zon
der testament is overleden en wier
nalatenschap dus ab intestato ver
erfd. De moeder van Geertruyd's
moederlijke grootmoeder was
Cornelia Colens, een zuster van
Margarita Colens, getrouwd met
Dirck van Dale, waaruit Maria van
Dale, getrouwd met Willem Adri-
aensz., burgemeester van Bergen
op Zoom, waaruit Johanna Wil-
lems, getrouwd met Thomas Lom-
berson, wier enige zoon was Nico
laes Thomas Lomberson, eerste