28
29
UITG. N.V. ZUID-NEDERLANDSCHE SPIRITUSFABRIEK
De Waterschans nr. 2 1989
korporaal van de compagnie van
ritmeester Schmeltzinck. We krij
gen dan:
Thomas Lomberson, tr. Johanna
Willems, dochter van Willem Adri-
aensz., zeepzieder, schepen 1543,
'46, '48, '50, '60, '61, '75, '76,
'82, rentmeester 1552, '66, burge
meester van buiten 1563, '65,
weesmeester 1564 en mogelijk ge
zworene van het gilde van de
meerse 1559 en Maria van Dale,
uit welk huwelijk:
Nicolais Thomass. de Lombertss,
korporaal onder ritmeester Van Os
(1642), eerste korporaal onder rit
meester Schmeltzinck (1650),
trouwde Bergen op Zoom 20 febr.
1637 met Leuntje Maertens, we
duwe van Bartholomeus Smul
derszij woonde toen te Bergen op
Zoom. maar haar eerste huwelijk
werd aldaar niet gevonden, zodat
we van haar geboorteplaats on
kundig blijven. Ook zijn er geen
dopen van kinderen gevonden.
AANTEKENING
Thomas Freyer (Frijer, Fryer,
Frier) wordt één maal als hopman
(1 juni 1601) en daarna vanaf 8
sept. 1601 herhaaldelijk als kapi
tein vermeld: gezien de namen
van de militairen, die in het trouw
boek als in zijn compagnie dienen
de vermeld worden, kwam hij zelf
zeker ook uit Engeland. Daar voer
den een aantal families van zijn
naam als wapen: een keper, ver
gezeld van drie dolfijnen met ge
kromde rug, maar in verschillende
kleuren en metalen.2" Hij over
leed tussen 13 maart 1639 (ver
meld als doopgetuige, zie hierna)
en 20 juni 1642 en was getrouwd
met Margriete Dugart of Duguarte,
na 10 maart 1638.21
Uit dit huwelijk:
1 .Merten Freyer, gedoopt te Ber
gen op Zoom 20 jan. 1605 (get.
kapitein Winthed en Margriete
Jans)
2.niet met name genoemd kind,
gedoopt te Bergen op Zoom 10
okt. 1607.
3.Barbara Freyer, gedoopt te Ber
gen op Zoom 11 juli 1609 (ge
tuigen Mr. Merten van Cleve,
Adriaen Rosa, Anna Ketly),
na 13 maart 1639.
4 .Johannes Frijer, gedoopt te Ber
gen op Zoom 26 okt. 1610 (ge
tuigen kolonel Ogle en Marie
Diegatre)
5 .Margareta Freier, geboren te
Willemstad, trouwde (onder
trouw Bergen op Zoom 21 jan.
1637) Thomas Everard, luite
nant in de compagnie van Tho
mas Freyer, weduwnaar van
N.N.
Uit dit huwelijk:
1) Thomas Euerid, gedoopt te
Bergen op Zoom 10 maart
1638 (getuigen Thomas Le-
vingston, Thomas Gadbi, me
vrouw Freien, jof. Isabelle van
Crimanenist)
2)Cornelij Marij Everard, ge
doopt te Bergen op Zoom 13
maart 1639 (getuigen Thomas
Freier, Danckert Basijn, joffr.
Marij Caluwaert, joffr. Barba
ra Freier)
NOTEN
1. De Waterschans 18 (1988). 54-60.
Gedeeltelijk eerder verschenen in De Nederlandsche Leeuw 1988, kol. 325-343.
2. Zie over deze familie: Arnold Houbraken, De Groote Schouburgh der Nederlandsche kunstschilders en schilderessen, 3
dln., Amsterdam, 1718-1721: M.G. Wildeman, 'Iets over de schildersfamilie Fouchier", in Oud-Holland 1899, pag. 186-
188; A. Bredius, "De schilder Bartram Fouchier", in Oud-Holland 1938, pag. 241-244.
3. GA BoZ, rol van wethouders, geciteerd bij Bredius, pag. 242.
4. GA BoZ, transporten, geciteerd bij Bredius, pag. 242/243.
5. GA BoZ, archief notaris J. van Wesel, inv. nr. 10, akten van 24 februari (waaruit blijkt dat Joris Oirocke drie jaar geleden
in Vlaanderen gesneuveld was) en 5 september 1643, en R 412 akte van 22 juli 1644.
6. GA BoZ, R 414, akte van 17 november 1651.
7. GA BoZ, archief notaris G. Stempel, inv. nr. 76, akte van 17 november 1652.
8. GA BoZ, archief Stempel, inv. nr. 78, akte van 13 november 1654.
9. Bredius, pag. 242.
10. GA BoZ. archief Stempel, inv. nr. 94, aangehaald door J. H. van Mosselveld en W. A. van Ham, Tekeningen uan Bergen
op Zoom, (Bergen op Zoom, 1973) 17.
11. GA BoZ, archief Van Wesel; zijn weduwe voert dan met haar zoon een proces.
12. De Nederlandsche Leeuw 1987, kol. 416.
13. Houbraken vermeldt als haar vader Joan Spruyt.
14. Zie verder bij Wildeman.
15. Abraham Ferwerda, Adelyk en aanzienelyk wapen-boek uan de Zeven provinciën, 2de deel, 2de stuk (Leeuwarden,
1781).
16. J. Belonje, Genealogische en heraldische gedenkwaardigheden in en uit de kerken der provincie Limburg (Maastricht
1961), 182; De Nederlandsche Leeuw 1962, kol. 243 en 420; RA Nbr. Raad van Brabant, civ. proc. 1936 (anno 1675).
17. Collectie Bredius bij het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie te 's-Gravenhage (vriendelijke mededeling van
Jhr. Mr. C.L. Reigersman).
18. GA BoZ, rol van wethouders.
19. GA BoZ, R 413, I.
20. Sir Bernard Burke, The General Armory of England. Scotland. Ireland and Wales, London, 1884, 377 (Freer, Freere,
Fryer), 379 (Frier) en 380 (Fryer, Frère, Frear).
21. Er was nog een andere Thomas Freyer in die tijd, getrouwd met Cornelia Speilberch, die te Bergen op Zoom op 27 aug.
1614 een zoon Henrick (getuigen jonchr. Niclaes van Boshuysen, Pieter de Geth, joffr. Geertruyd van Dieden) en op 10
febr. 1616 een dochter Brigitta (getuigen kapitein Thomas Fryer, Govaert le Lion, Barbara de Brimieu, Katharina de Ho-
gaert) lieten dopen.
Reclamezegels uit vroeger dagen:
(ca 1950) propaganda voor een
zeehaven te Bergen op Zoom.
Van Kop van 't Hoofd tot Theo-
dorushaven
In juni a.s. is het 25 jaar gele
den, dat de eerste fase gereed
kwam van de werken tot aanleg
van de Theodorushaven. Ter gele
genheid daarvan is in het trappen
huis van het gebouw van de Ge
meentelijke Archiefdienst een ten
toonstelling ingericht, die te be
zichtigen zal zijn van 12 mei tot en
met augustus. In deze huisexposi
tie worden kaarten, foto's en
teksten getoond, die een beeld
moeten geven van de oudste ha
ven, die begon bij de Kop van 't
Hoofd (de Bergse naam voor de
havenhoofden) en eindigde bij het
Spui en van de uitbreidingen van
die haven, die werden uitgevoerd
(Vissershaven, Zeelandhaven) en
niet uitgevoerd (een aantal haven
plannen). De voorgeschiedenis,
de aanleg en de feestelijke opening
van de Theodorushaven in 1964
worden eveneens in beeld ge
bracht
De tentoonstelling is op werkda
gen te bezichtigen van 9.00-12.00
uur en van 13.30-17.00 uur, uit
gezonderd vrijdagmiddag. Tevens
bestaat er gelegenheid om enkele
filmpjes over de opening van de
Theodorushaven te bekijken.
Nadere toelichting
Bergen op Zoom heet in gedichten
en romans dikwijls een "Jubelstad
je aan de Schelde". De werkelijk
bevaarbare rivier was echter onge
veer 1,5 km van het stadshart ge
legen. Het stadsbestuur heeft
steeds de zorg gehad om de ha
ven, een natuurlijke kreek, bevaar
baar te maken en te houden.
Tijdens de 80-jarige oorlog werd
de haven van levensbelang voor
de enige malen belegerde stad.
De opheffing van de vesting en de
opkomst van de industrie hadden
ook op de haven van Bergen op
Zoom invloed. In 1886 kwam een
nieuwe uitmonding van de Zoom
tot stand; in 1888 kocht de ge
meente Bergen op Zoom de Mo
lenkommen aan, waardoor de
Vissers-haven kon worden gereali
seerd. Ten behoeve van de suiker
fabriek Zeeland werd in 1921 een
nieuwe haven aangelegd, die via
de Vissershaven met de Buitenha
ven in verbinding stond. Acht jaar
nadien is deze fabriek echter geslo
ten. Sinds 1866-1868, toen de af
damming van het Kreekrak de
geografische positie van de haven
sterk wijzigde, maakte het ge
meentebestuur aanspraak op rege
ringssteun, om verbeteringswer-
ken door de voeren. Dit had pas in
1937 gevolg door de oprichting
van een waterstaats-commissie,
die verbeteringsplannen ging op
stellen. Door de Tweede wereld
oorlog en de Schelde-Rijnkwestie
duurde het tot 1953, voor de rege
ring weer daadwerkelijk belang
stelling voor de Bergse haven op
vatte. Genoemde kwestie bleef
echter tot 1957 een daad
werkelijke oplossing in de weg
staan. Een laatste plan tot aanpas
sing en sanering van de bestaande
haven werd in december 1956
door ir. C.C.J. Bollen, directeur
van Gemeentewerken, opgesteld.
Tijdens een bijeenkomst op 10 mei
1957 viel de beslissing, dat een
nieuwe havenvoorziening beter
kon worden totstandgebracht in de
Theodoruspolder. Aangezien dit
gebied in de gemeente Halsteren
was gelegen, moest de grens met
die gemeente worden gecorri
geerd. In maart 1959 waren
bestek, tekeningen en ramingen
voor het werk gereed, zodat op 15
april 1959 de aanleg van de twee
havendammen kon worden aan
besteed. In juni 1960 begon de
bouw van de schutsluis met bijbe
horende werken. De omlegging
van de dijken van de Theodo
ruspolder, het graven van het ha
venkanaal en de aanleg van een
dijk, die de oude haveningang
moest afsluiten kwamen in 1961-
1962 tot stand. De grenswijziging
met de gemeente Halsteren werd
op 1 januari 1962 van kracht; het
verdrag inzake de Schelde-
Rijnverbinding op 6 mei 1963. In
juni 1964 was de eerste fase van
de havenwerken gereed: de eigen
lijke haven alsmede de toegangs
geul tussen twee havendammen,
welke tot aan het Bergse Diep rei
ken. 29 mei - 15 juni 1964 was
voor Bergen op Zoom een tijd van
uitbundige feesten en hoog
gespannen toekomstdromen. De
haven werd als een hefboom voor
de toekomstige economische groei
van Bergen op Zoom gezien. De
droom van "gouden welvaart", die
in 1964 nog zo uitbundig werd ge
koesterd, was binnen tien jaar ver
bleekt tot nuchtere werkelijkheid.
Bij de opening van de Schelde-
Rijnverbinding in 1975 bestond
zelfs enige beduchtheid voor even
tuele nadelen, die voor Bergen op
Zoom zouden kunnen ontstaan uit
de uitvoering van de Deltawerken,
met name de afsluiting van de
Oosterschelde. Men zag toen
reeds af van het denkbeeld, dat
het nieuwe kanaal een totaal nieu
we periode zou gaan inluiden met
betrekking tot de werkgelegen
heid, hoewel het vestigingsklimaat
voor bepaalde bedrijven zeker ver
beterd was.
In 1975 telde het havengebied 40
vestigingen met in totaal ca. 2100
arbeidsplaatsen; thans zijn er on
geveer 100 bedrijven met meer
dan 4000 arbeidsplaatsen.
De aan- en afvoer in de haven
heeft zich sindsdien kunnen hand
haven en zelfs verbeteren, on
danks het pessimisme, dat ont
stond bij de ingebruikname van de
Bergse Diep-sluis. De toename
van het gemiddelde laadvermogen
van de schepen (DUW-vaart) had
een gunstige invloed op de aan- en
afvoercijfers. Net na de opening
van de haven bedroeg de aanvoer
jaarlijks ca. 350.000 ton. Beteken
de dit al een forse stijging t.o.v. de
oude haven, in 1978 werd voor
het eerst meer dan 1 miljoen ton
aangevoerd. In 1988 werd een ab
soluut record gevestigd met een
aanvoer van bijna 1,2 miljoen ton.
