Distributiekring Bergen op Zoom
36
37
f
BROOD
AARDAPPELEN
292, 293, 294 en 282 elk voor 800 gram
283 voor 400 gram.
295 voor 6 K.G. R 3^tpor 3 K.G.
De Waterschans nr. 3 1989
dantur (gevestigd in het voormalig
belastingkantoor in de Steenberg-
sestraat) gebracht bezoek te horen
had gekregen dat er Duitse troe-
penverstrekingen op weg waren
naar de stad. Een mededeling die
hij na terugkeer op het gemeente
huis doorspeelde aan de Onder
grondse, waarvan de leiding overi
gens -volgens Ton Veen- ook zelf
al op de Ortskommandantur was
geweest om te "vinketouwen". In
eerste instantie waren de heren
zelfs van plan geweest om de Duit
sers te vragen zich maar over te ge
ven, het grote woord was er op het
beslissende moment echter niet uit
gekomen.10 Een achteraf bezien
wel zo gelukkige situatie!
Lijnkamp zelf bleef echter onver
stoorbaar geloven in een keer ten
goede. Hij overwoog zelfs om in
jacquet naar het gemeentehuis te
gaan. Uiteindelijk zag hij van deze
stap af, hij vertrok op woensda
gochtend 6 september echter wel
gewapend met een Engels woor
denboek naar het gemeentehuis.
Om tenminste een speech te kun
nen voorbereiden voor het geval
dat... de bevrijders zouden arrive
ren. In de loop van de dag ver
dween die hoop snel omdat al
spoedig bleek dat een gerucht als
zouden er al geallieerde troepen in
de omgeving van Breda vertoeven
op geen enkel feit berustte.11
Dit bericht en het feit dat Duitse
elite-troepen op deze woensdag de
stad passeerden om de verdedi
ging van het Albert Kanaal ter
hand te nemen bracht de inwoners
van de stad weer met beide benen
op de grond. Ton Veen vermeldde
in haar dagboek:"De Duitschers
zijn weer in actie". De activiteiten
bestonden uit het controleren van
auto's aan de Zoombrug en het
verplicht stellen van retournering
van geplunderde goederen. Dit
laatste op straffe van huiszoekin
gen en de kogel bij geconstateerde
vergrijpen.12 De inwoners van de
stad gaven massaal gehoor aan de
oproep van de Ortskommandan
tur. Het pakhuis op de hoek
Mineurstraat/Nieuwmarkt was bin
nen een uur vol. Sommigen bleken
plunderaars in het groot geweest te
zijn. Het dagboek schetst het vol
gende beeld: "Een intellectueel
had 96 lakens. Een bakker 30 ka
zen. Een man een voorraad boter
en vet voor 5 jaar". Hele ameuble
menten bracht men terug. Zelfs
een schimmel werd door zijn tijde
lijke eigenaar afgeleverd.13 Waar
mee de situatie uiteindelijk weer
genormaliseerd leek. Ton Veen
schrijft op donderdag 7 september
in haar dagboek: "Het leven be
gint weer 'n beetje gewoon te wor
den".14
De hoop op betere tijden bleef ech
ter bestaan en een aanleiding voor
het opnieuw verdringen van de
realiteit was al spoedig gevonden.
Daar het afluisteren van de radio
6. Op allerlei manleren probeerde
de Duitse bezetter om Nederland
se mannen werkzaamheden te la
ten verrichten.
Ging het soms om de verdedi
gingswerken rondom de stad, op
deze foto wordt onder bewaking
brandhout verzameld.
na Dolle Dinsdag sterk was toege
nomen, raakten de inwoners van
de stad "volledig" op de hoogte
van de acties van het le Engelse
leger in de omgeving van Arnhem.
Operatie Market Garden kon hier
in de regio zelfs met het blote oog
gevolgd worden. Op maandag 18
september keerde het dienstmeisje
van de familie Lijnkamp - Betsie
Perdaems uit Nieuw Vossemeer -
namelijk vol verhalen terug in haar
dienst. Op zondag was zij namelijk
getuige geweest van het overvlie
gen van een luchtvloot bestaande
uit grote vliegtuigen met gliders op
sleeptouw. Een aanblik die de be
volking duidelijk goed had gedaan.
Het dagboek verhaalt: "De men-
schen waren gek. Sprongen huizen
hoog, trokken hun jassen uit,
zwaaiden daarmee, gooiden pet
ten dwaas de lucht in en de vrou
wen wapperden met hun schor
ten".15
De harten van de burgers raakten
weer vervuld van hoop en tegelij
kertijd werd de minachting voor de
bezetter groter. Zo ontlokte een bij
toeval beluisterde Duitse radio
uitzending over het bestoken van
Engels grondgebied bij Ton Veen
de volgende opmerking: "Wat 'n
succes terwijl hier Duizenden En-
gelschen overkomen arriveeren er
zegge 2 heel vliegende bommen in
E".16 De echtgenoot van Ton
Veen, burgemeester Lijnkamp. zag
in operatie Market Garden weer
een aanleiding om voorbereidin
gen te treffen voor de komst van
de "Tommies". Op het gemeente
huis werden whisky en soda bij de
hand gehouden terwijl de burger
vader zelf de laatste hand legde
aan een tekst die moest worden
opgenomen in de eerste krant die
na de bevrijding zou verschijnen.
Een deel van de tekst luidde als
volgt:
"Lang walgden we reeds van hun
brallende taal
En van hun waanzinnige daden
En van hun eeuwig en snoevend
gepraal
Bij 't hakenkruis wat zij aanba
den".17
De Waterschans nr. 3 1 989
Vanaf 29 OCTOBER tot en met 11 NOVEMB. 1944 zijn geldig ver
klaard de volgende bonnen van de Moodkaarten 2e serie.
MELK
ZOUT
VERSNAPERINGEN
SUIKER
CARAMELDRANK
TOILETZEEP
EENHEIDSZEEP
WASCHPOEDER of 7
R 33, R 34, R 35 elk 400 gram
R 23, k 24 elk 4 rantsoenen BESCHUIT.
290 en 291 voor I L. tapiemeik^^J bon.
R 31 voor 7 L. melk n 00
209 voor 250 gram.
R 37 voor 150 gram.
208 voor 500 gram.
R 38 voor 300 gram.
R 39 1 rantsoen.
296 1 rantsoen,
epvervangende waschmiddelen
R 32 voor 3', L. melk.
207 1 rantsoen.
Voor accoord de Rayonleider
J. WITJES.
□e Leider v.d. Oïstributiekping
Bergen op Zoom.
De echtgenote van de eerste bur
ger was er echter van overtuigd dat
haar man hier te hoge verwachtin
gen koesterde. Zo snel zou in haar
ogen de bevrijding nu niet meer
komen. Een mening die de burge
meester zich ook zelf gevormd
moet hebben nadat Market Garden
op een tragedie uitliep en elk ge
rucht van geallieerde troepenbe
wegingen aan de Nederlandse
grens in deze dagen nog op geen
enkel feit stoelde.
Militaire strijd
In de maand september toonde de
ontwikkeling van de militaire ope
raties nog geen duidelijke licht
puntjes voor de bewoners van de
steden en dorpen in de regio rond
om Bergen op Zoom. Na de snelle
bevrijding van Antwerpen op 3
september duurde het nog tot 5
oktober voordat geallieerde troe
pen de Belgisch-Nederlandse
grens bereikten. Op die dag werd
de plaats Putte namelijk bevrijd
door de Canadese 2de Infanterie
Divisie. Geen reden echter voor
echte opwinding onder de Duitse
autoriteiten in Bergen op Zoom.
Op deze dag schreef Ton Veen na
melijk in haar dagboek: "In de stad
zijn de kanen erg kalm...". Al
voegde zij er wel aan toe dat er bij
de "Zahlmeisterei" werd overge
gaan tot het verbranden van alle
papieren.18 Ton Veen zelf nam
wel voorzorgsmaatregelen om te
voorkomen dat er ruiten zouden
sneuvelen. Het voortdurend waar
te nemen geluid van ogenschijnlijk
steeds dichterbij komend geschut
zorgde er namelijk voor dat de rui
ten voortdurend rinkelden. Reden
om de ramen open te zetten !19
Inderdaad naderden de bevrijders,
want op 6 oktober stonden de troe
pen op 5 km. afstand van Woens-
drecht en een dag later bereikten
de Calgary Highlanders, een infan-
terieregiment behorend tot de Ca
nadese 5de infanteriebrigade, na
felle gevechten Hoogerheide.
Daarna stokte de opmars.
De vertraging in het oprukken van
de Canadese strijdkrachten kan
worden toegeschreven aan drie
factoren. Op de eerste plaats was
het weer in de laatste drie maan
den van 1944 uitermate ongunstig.
In Zuid-Nederland viel meer
neerslag dan sinds 1864 het geval
was geweest.
Op de tweede plaats waren de
richtlijnen van veldmaarschalk
Bernhard L. Montgomery, de Brit
se leider van de militaire campagne
in België en Nederland, in deze da
gen nog niet geheel eenduidig. Na
het falen van Market Garden richt
te hij zijn aandacht namelijk nog
niet direct op het vrij maken van de
Westerschelde, doch veeleer eerst
op het doorstoten naar de Rijn en
het Ruhrgebied. Het Canadese le
Leger kreeg eind september dan
ook wel de opdracht om de
Westerschelde te ontdoen van vij
andige belemmeringen, maar troe
pen werden niet ter beschikking
gesteld. Pas op 16 oktober keerde
Montgomery onder druk van
Dwight D. Eisenhower, destijds
opperbevelhebber van de geallieer-
7. De voedselsituatie was in de
periode direct voor de bevrijding
van Bergen op Zoom nijpend. Op
18 oktober werden bonnen uitge
geven voor noodrantsoenen. Bij
gaande bekendmaking toont welke
bonnen er na de bevrijding geldig
werden verklaard.
de strijdkrachten in Europa, volle
dig op zijn schreden terug. De ope
ning van de haven Antwerpen
kreeg nu de hoogste prioriteit.20
In derde instantie vormden de
troepenbewegingen binnen de
Duitse gelederen de voornaamste
belemmering voor een opmars van
de geallieerden. Het hoofddoel
van de geallieerde opmars en de
met name daarmee belaste Cana
dese 2de Infanterie Divisie bestond
namelijk uit het afsnijden van de
verbinding tussen Zuid-Beveland
en Zuidwest-Brabant. Inzet van de
strijd was een nauwelijks één kilo
meter breed stuk drassige grond
waarover een spoorlijn en een weg
liepen die tezamen de Duitsers de
mogelijkheid boden om personele
en materiële versterkingen aan te
voeren ter verdediging van Zuid
Beveland en Walcheren. De taak
om via de verovering van de Kree-
krakdam dit laatste onmogelijk te
maken viel toe aan de Canadezen,
zij stuitten daarbij echter op inder
haast aangevoerde Duitse verster
kingen.
8. De Inkwartiering in Huize Lijn
kamp ging niet ongemerkt voorbij.
Op zekere dag ontvingen de inge
kwartierde Duitsers - ondanks na
drukkelijke bezwaren van Lijnkamp
I - "damesbezoek". Bij het vertrek
van één der "dames" heeft Ton
Veen haar geportretteerd.
