42
43
De Waterschans nr. 3 19139
7 7. Lt.kol Whitaker maakte mel
ding van het feit dat de opmars
van de Canadezen werd bemoei
lijkt door de opgeworpen tankwal
bij de Zoom. Ton Veen wist de si
tuatie raak te typeren. Tussen Ber
gen op Zoom en Halsteren was
een muur opgeworpen
tober dat de overheid bonnen uit
gaf voor noodrantsoenen "...met
de waarschuwing deze rantsoenen
voor het uiterste geval van voed-
selnood te bewaren".45 Een veeg
teken, misschien lag de stad niet
langer meer aan de rand van het
strijdgewoel!
De bevrijding staat voor de
deur
Na het definitief in het bezit nemen
van de Kreekrakdam door de Ca
nadezen diende de 2de Infanterie
Divisie door te stoten naar de Sloe-
dam die Zuid Beveland met Wal
cheren verbond. Nu de directe toe
voerlijnen van de Duitsers bijna
door waren gesneden -de Kree
krakdam kwam definitief op 22 ok
tober in Canadese handen !- kwam
het er op aan de situatie te besten
digen, voor die operatie had de
2de Divisie dekking in de rug no
dig. Het geven van die dekking
werd in de vorm van een operatie
genaamd "Suitcase" toebedeeld
aan Britse, Poolse, Amerikaanse
en Canadese troepen. Welke troe
pen gezamenlijk onder tijdelijk be
vel van het Canadese 1ste Leger
werden gesteld.
De bevelhebber van dit 1ste Leger
de lt.generaal Simonds concen
treerde de onder hem gestelde
troepen ten noordoosten van Ant
werpen, alwaar de Canadese 4de
Pantserdivisie op 17 oktober klaar
stond voor de komende strijd. In
het kader van de genoemde opera
tie ondernam de 10de infanterie
brigade van de 4de Pantserdivisie
op 21 oktober een verrassingsaan
val op het Belgische grensplaatsje
Essen, 15 km. ten noordoosten
van Woensdrecht. Zonder noe
menswaardige tegenstand werd
het plaatsje de volgende dag inge
nomen. Het volgende doel was
Bergen op Zoom.
78. Uit het schetsboek van me
vrouw Lijnkamp. Het ontwerp van
de tekening van de tankwal valt te
herkennen.
19. De O.D. leider van het eerste
uur: ir. A.J.L. Juten, leraar schei
kunde aan de Rijks H.B.S.. Infiltra
tie in verzetskringen leidde in
1943 tot zijn arrestatie.
In die gemeente waren de burgers
nu machteloos, al leek het einde
van de strijd nog zo dichtbij. Wat te
denken van het "...verlammende
gevoel als op 21 October het plak
kaat te Nieuw-Borgvliet verschijnt
dat de verplichte evacuatie van het
dorp beveelt". Op last van de Duit
se autoriteiten diende Lijnkamp
het stadsdeel ten zuiden van de
Huijbergsebaan, de Rembrandt-
straat en de Langeweg te laten ont
ruimen. Vrees greep om zich heen
omdat mensen elkaar niet meer
vertrouwden, ook de burgers on
derling niet. Men vreesde berovin
gen en brandstichting, natuurlijk
van Duitse zijde maar ook "...door
eigen mede burgers die zich Neder
landers dorsten noemen maar er
niet tegen opzagen zich te vergrij
pen aan het goed van de toch al
het meest van al getroffen Borg-
vlietsche bevolking...".45 Door de
ligging van Duitse veldversterkin-
gen in het waterleidinggebied was
Nieuw Borgvliet namelijk al op
De Waterschans nr. 3 1989
Metaalgieterij Rogier Nerincx Rich
ter werden in de meeste gevallen
met de tekening in de hand ont
daan van waardevolle zaken. Op
maandag 9 oktober vermeldde
Ton Veen in de marge van haar
dagboek hoe de Duitsers de voor
raden van de Spiritusfabriek in be
zit namen:
"Op de spiritusfabriek wordt alles
door de kanen weggehaald en de
vrouwen uit de havenbuurt krijgen
voor een knipoogje 'n flesch... al
cohol. Sommige hebben 25 fle-
schen en dus 'n verlamde
oogspier. Wat zal 't daar 'n bende
worden".47
Ook op ander wijze wisten inwo
ners van de stad in het bezit te ko
men van zelfs vaten alcohol. De
vaten die naar het station gerold
dienden te worden veranderden
soms namelijk plots van richting
om met man en al in een al
openstaande deur te verdwijnen.
De nieuwe eigenaren zouden hun
schaarse bezit nadien tegen woe
kerprijzen op de Zwarte Markt aan
de man hebben gebracht.48
Probeerden de Duitsers op deze
wijze de stad te ontdoen van haar
"bezittingen", ook slaagden de be
zetters er in om de toegangswegen
tot Bergen op Zoom te ondermij
nen waardoor de bevrijding van de
stad na de val van Essen nog vier
dagen in beslag nam. In die laatste
dagen ondernamen de Duitse au
toriteiten nog een poging om de
stad te laten evacueren. Op don
derdag 26 oktober kreeg burge
meester Lijnkamp waarschijnlijk
van lt.kol. Von der Heydte het be
vel de stad te evacueren naar Dor-
20. Op deze foto ontmoet res.ka
pitein S.N. Waringa -ten tijde van
de bevrijding stadscommandant
der O.D.- Z.K.H. Prins Bernhard
opperbevelhebber der Nederlandse
strijdkrachten.
donderdag 12 oktober getroffen
door een bombardement van Typ
hoons (jachtvliegtuigen) dat aan
zienlijke schade had aangericht.
Het plakkaat deed er nog een
schepje bovenop, het liet echter
vooral de herinnering bovenko
men aan de taferelen die zich rond
om Dolle Dinsdag hadden af
gespeeld!
Het was duidelijk dat er van Duitse
zijde geen mogelijkheid onbenut
zou blijven om bedrijven te ont
mantelen en elders vernielingen
aan te brengen. De bezetters waren
daarmee namelijk al begin oktober
min of meer systematisch mee be
gonnen. De Duitsers gaven zich
vanaf zaterdag 7 oktober over aan
de vernieling van bedrijfscom-
plexen: de Zuid Nederlandse Spiri
tusfabriek, Haardenfabriek Bec
kers, Ijzergieterij Asselbergs en
21. De eerder genoemde tankwal
was er de oorzaak van dat de
O.D. op de dag van de bevrijding
was afgesloten van haar district
scommandant de res.kapitein Dek
ker.
drecht. Een bevel dat Lijnkamp
pertinent weigerde op te volgen
omdat de door de komst van veel
vluchtelingen sterk aangezwollen
bevolking van de stad niet op korte
termijn geevacueerd zou kunnen
worden. Beraad in Duitse kring le
verde op dat Lijnkamp in dat geval
"slechts" een bevel diende uit te
vaardigen dat de stadsbewoners
zich voor alles rustig dienden te
houden op straffe van het in brand
schieten van de stad. Een nieuwe
weigering van de zijde van de bur
gemeester leidde er toe dat de in
middels met het naderen van de
strijd "Kampfkommandant" ge
worden kapitein Schmidt zelf het
gewraakte bevel liet uitgaan. De
laatste woorden van Schmidt, die
blijkens uitspraken gedaan kort na
Dolle Dinsdag al in een eerder sta
dium het geloof in de Duitse strijd
had verloren, tot Lijnkamp waren:
"Ik wens U veel geluk met Uw
stad".49
Het geluk daalde echter niet direct
op de stad neer. Al verlieten veel
Duitse troepen de stad op 26 okto
ber, zij die achterbleven en met na
me "Falschirmjagers van de Her
mann Göring-divisie" boezemden
de bevolking in de laatste uren van
de bezetting nog grote angst in. Al
diegenen die zich doordrongen
van de ernst van de situatie in
schuilkelders hadden begeven en
het maar even waagden om zich
buiten deze beschermde omgeving
te vertonen vielen ten prooi aan
deze niets en niemand ontziende
dieven van allerhande persoonlijke
bezittingen.
Inmiddels was ook het commando
van het 6de pararegiment, oftewel
