Excursie naar Lillo op 12 mei
8
STAD EN LAND VAN
BERGEN OP ZOOM
UITNODIGING JAARVERGADERING
Hiermede nodigen wij U uit voor de ALGEMENE LEDENVERGADERING
van onze Kring te houden ap dinsdag 24 april 1990, te 20.00 uur
in de zaal van cafe De Ster, Korenbeursstraat 40, te Bergen op
Zoom. Zaal open 19.30 uur.
namens het Bestuur:
A.G. van der Stoel - voorzitter.
C.A.L. van der Veer- secretaris.
AGENDA:
1. Opening door de Voorzitter.
2. Mededelingen en ingekomen stukken.
3. Verslag van de jaarvergadering van 26-4-1989bijgevoegd
4. Jaarverslag over 1989. (bijgevoegd)
5. Vaststelling financieel verslag over 1989.(bijgevoegd)
6. Verslag van de Kascommissie over het jaar 1989.
7. Benoeming Kascommissie 1990.
8. Vaststelling begroting voor 1991.(bijgevoegd)
9. Bestuursverkiezing: aftredend volgens rooster:
Dhr. J.W.A. van Gastel, penningmeester, herkiesbaar.
Dhr. dr. E.G.H. Hair tel niet herkiesbaar.
Dhr. A.G. van der Stoel, heeft te kennen gegeven te willen
aftreden
Door het bestuur wordt voor de vacature van voorzitter
voorgesteld de heer drs. N.H.M. Grosfeld.
Kandidaatstelling door de leden kan geschieden door
indiening van een schriftelijke bereidverklaring van
betrokkenen bij het bestuur.
10. Afscheid van de aftredende bestuursleden en van de aftre
dende secretaris van de Waterschans.
11. Uitreiking oorkonden 12,5-jaar lidmaatschap.
12. Rondvraag.
13Sluiting
CAUSERIE: na afloop van de jaarvergadering volgt een causerie
door de heer C. Meerbach, oud hoofdredacteur van het Brabants
Nieuwsblad, waarbij de nodige Bergse herinneringen de revue
zullen passeren.
Wij rekenen gaarne op uw aanwezigheid
De Waterschans nr. 1 1990
ERIC KEMPERMAN
Zoals reeds eerder in het groe
ne activiteitenprogramma is ge
meld. bezoeken we 12 mei Lillo,
vlak over de grens.
Vervoers mogelijkheden: zie pro
gramma 1989-1990.
FORT LILLO: HISTORIE IN
HET GROEN
Onlangs kreeg ik van de voorzitter
van de Geschiedkundige Kring een
telefoontje met het verzoek "Fort
Lillo, bij Antwerpen, schijnt wel
een aardige plaats te zijn om moge
lijk een excursie te organiseren.
Zou je niet eens op verken
ningstocht uit willen gaan?"
Zo ging ik dus op weg naar Fort Lil
lo, gelegen midden in het Ant
werpse haven- en industriegebied
aan de Schelde. Tijdens de rit be
kroop mij niet direct het gevoel
naar belangwekkende historische
monumenten op weg te zijn. Uit
eindelijk is hier in de zestiger en ze
ventiger jaren van onze eeuw een
industriegebied gesticht, waarvoor
complete dorpen onder het zand
verdwenen. Als stille getuigen van
de weinig subtiele wijze waarop
toen gemeend werd de "vooruit
gang" te dienen zijn nog de kerkto
ren van Wilmersdonk en (midden
in een container overslagbedrijf:
ietwat bizar!) het kerkje van Ooster
weel over.
Terug naar Fort Lillo. Onder een
stellage van buizen kom ik het
plaatsje binnen en word direct ge
troffen door het enorme contrast.
In het industrie gebied ligt Fort Lillo
als een groene oase. Met slotgracht
en vestingwallen, waar de schapen
grazen, lijkt het een beetje ver
dwaald in de moderne tijd. Fort
Lillo is nog steeds een bewoonde
plaats (40 inwoners), de voor
naamste functie is nu toerisme.
Vooral op zondag strijken honder
den Antwerpenaren neer op de ve
le horecagelegenheden, die het
kleine plaatsje rijk is. Helaas wor
den deze inkomsten maar spaar
zaam besteed aan het behoud van
historische gebouwen. Enkele mili
taire magazijnen en de kazerne
verkeren in deplorabele toestand.
Hier staat echter tegenover dat van
de wallen nog veel bewaard is ge
bleven. Een van de meest interes
sante onderkomens in Fort Lillo is
Poldermuseum.
het Poldermuseum: zowel het le
ven "vroeger" in de Schelde-
polders als de oudere historie van
het Fort komen hier aan bod. Het
ontstaan en het belang van het Fort
zal hieronder eerst behandeld wor
den.
Historie van de vesting Lillo
Het eerste plan voor de vestiging
van een versterkte plaats op de
Scheldeoever stamt van het begin
van de tachtigjarige oorlog. In
1576 beraamde Mondragon plan
nen voor een serie forten rond de
belangrijkste Zuid-Nederlandse ste
den (Antwerpen, Mechelen, Brus
sel) Fort Lillo werd echter niet
door de Spanjaarden gebouwd,
maar enkele jaren later door de
Staatsen. In 1578 verlegde Willem
van Oranje zijn hoofdkwartier naar
Antwerpen, en besteedde direct
aandacht aan de verdediging van
de stad. Zijn plannen omvatten
een fort op de oostelijke (bij Lillo)
en de westelijke (Fort Liefkens-
hoek) Schelde oever. Dit fort kon
echter niet zonder meer worden
aangelegd: het stadsbestuur van
Antwerpen beschouwde alles wat
met verdedigingswerken rond de
stad te maken had als haar privile
ge. Men had tevens een zeker
wantrouwen over de versterkin
gen: diegene die ze in zijn bezit
had. beheerste de vaart op Ant
werpen. In handen van een vijand
betekenden de schansen de onder
gang van Antwerpen. De toekomst
zou bewijzen hoe juist deze ziens
wijze was. Onder voorwaarde dat
Antwerpse officieren steeds het be
vel over de forten hadden, kon
Willem van Oranje met de aanleg
beginnen. Na een jaar bouwtijd
werd het fort in 1580 bemand, of
schoon het pas in 1582 vrijwel vol
tooid was.
In 1583 nadert de oorlogsdreiging:
Farnese bevindt zich achtereenvol
gens in Herentals, Roosendaal en
Lier. Zijn plannen voor de verove
ring van Antwerpen richtten zich
simpelweg op de forten Lillo en
Liefkenshoek: als hij deze in zijn
bezit had, was de val van Antwer
pen een kwestie van tijd.
Ondanks versterkingen wordt fort
Liefkenshoek in het voorjaar van
1584 door de Spanjaarden vero
verd. Lillo wordt door de Antwer
penaren nog meer versterkt met
troepen en materieel. In juli 1584
trekt Mondragon over de Schelde
en marcheert om Antwerpen
heen, om Lillo van landszijde aan
te vallen.
Op 8 juli 1584 begint Mondragon
GESCHIEDKUNDIGE KRING VAN
bergen op zoom. 26 maart 1990.
Postrekening: 24.05.922 ten name van:
Bank: A.B.N. rek.no. 52.50.45.244 Penningmeester Geschiedkundige Kring van Stad en Land van B.o.Z. te Bergen op Zoom
SECRETARIS: C. A. L. VAN DER VEER-MARKUSSE - LANGE PARKSTRAAT 5 -4611 CP BERGEN OP ZOOM - TEL. 01640 -42518
FAUSTO NUMINE
BERGA VICTRIX
