DE MAAGD
De Waterschans nr. 2 1990
Eind twaalfde eeuw verleende de
hertog de nederzetting stadsrech
ten. Den Bosch kreeg een eigen
bestuur en de bevoegdheid zelf
wetten te maken en recht te spre
ken. Het Bossche recht is het
oudste bekende stadsrecht van Ne
derland. De procesgang werd
schriftelijk vastgelegd. Daarmee
was einde gekomen aan het ge
bruik van het tweegevecht, het zo
geheten Godsoordeel of de
bloedwraak. De Handel zou vrij
zijn en de hertogen zouden de vei
ligheid en grenzen garanderen.
De stad Den Bosch telde vele
kloosteroorden. Een aantal van
deze kloosters produceerde hand
schriften (scriptoria schrijfkamer)
Zo ontwikkelden de Wilhelmieten
een eigen decoratiestijl en schre
ven zowel voor zichzelf als voor op
drachtgevers buiten hun klooster.
Voor de stad 's-Hertogenbosch
schreven en verluchtigden zij een
deel van het "Rood Privilegeboek"
met de kruisigingsminiatuur, waar
op de Brabantse hertogen en an
deren hun eed van trouw moesten
afleggen. Op het "Rood Privilege
boek" met de kruisigingsminiatuur,
waarop de Brabantse hertogen en
anderen hun eed van trouw
moesten afleggen. Op het "Rood
Privilegeboek" zien we inderdaad
de vervagingen door de hando
pleggingen.
De tentoonstelling
De bedoeling van de tentoonstel
ling is (en deze laat dit ook zien) het
verleden van de late Middel
eeuwen en Renaissance tastbaar te
maken door de presentatie van
een geselekteerd overzicht van de
voorwerpen die in 's-
Hertogenbosch funktie en beteke
nis hadden.
Onze rondleidster "Anja" gaat ons
steeds voor. De tocht door het mu
seum voert ons langs uiteenlopen
de kunstwerken en konfronteert
ons met kunstenaars, ambachtsgil
den, gebeurtenissen en instellingen
uit het verleden.
De schilder Pieter Saenredam uit
Haarlem maakte in 1633 tekenin
gen van het stadssilhouet, de be
langrijkste gebouwen als stadhuis
en de Sint-Jan, het monumentale
oxaal en het hoogaltaar in die kerk.
Een onderdeel van het oxaal is in
bruikleen uit het Victia Albert
museum te Londen op de exposi
tie. Deze koorafsluiting werd in
1866-67 afgebroken en verkocht!
De verkoop hiervan - het Bossche
schandaal - is aanleiding geweest
tot de oprichting van de Rijksmo
numentenzorg, die o.a. het expor
teren van kunst uit Nederland
moest tegengaan.
Het levensgrote beeld in albast dat
Justitia (vrouwe gerechtigheid)
voorstelt, staat als representief
voor het gehele oxaal. Justitia be
hoort met de beelden van Geloof,
Liefde, Hoop en Vrede tot de
reeks van vijf deugden. Het Oxaal
benadrukte de contrareformatische
stellingname van de stad en de
kerk. De stad Den Bosch had zich
immers (we zitten in 1610 midden
in de Tachtigjarige oorlog) niet
aangesloten bij de opstandige Ne
derlandse provincies (de Unie van
Utrecht). Het Twaalfjarig Bestand
was in 1610 ingegaan, toen de op
dracht tot het oxaal werd gegeven.
s'Hertogenbosch was het meest
noordelijk bolwerk van het katho
lieke zuiden, van de Zuidelijke Ne
derlanden, die het traditionele ge
zag - de koning van Spanje als on
der andere hertog van Branbant -
trouw bleven.
De stad Den Bosch en haar belang
rijkste bouwwerk de Sint-Jan
moesten een politieke en daarmee
onlosmakelijk verbonden gods
dienstige uitstraling hebben, wat
een belangrijk aspekt van de
"kunst" was.
De zestiende eeuwse Bossche kro
niekschrijver Cuperinus sprak over
de "vrome ende playsantelycke
stat van Tsertoghenbosch".
Begin 17e eeuw, de val van de
stad met de inname door Frederik
Hendrik, betekende de definitieve
breuk (1629) met het Bourgon
disch verleden.
Voor ons een aanbod van 200
schitterende kunstwerken, bijeen
gebracht uit alle delen van Europa,
voor het eerst sinds vele eeuwen in
hun plaats van herkomst geëxpo
seerd. Veel van deze kunstwerken
werden vervaardigd en betaald in
opdracht van hoge geestelijken,
adel, rijke burgers, gilden of broe
derschappen die hiermee God eer
den en ook hun status of rijkdom
toonden!
Als besluit zegt de heer Jenniskens
een woord van dank aan onze
rondleidster "Anja" en overhandigt
haar namens onze Geschiedkundi
ge Kring de studie "Om de vruch
ten van Gods berg" geschreven
door drs. Ch. de Mooy, lid van on
ze Kring en verbonden aan het
Noordbrabants museum. We heb
ben nog een uurtje voor eigen initi
atieven zoals het bekijken van een
diaserie, het drinken van een sapje
in de beeldentuin van het museum
of wellicht toch nog even naar de
Sint-Jan!
Om 18.45 uur precies komen we
weer in Bergen op Zoom aan,
waar de reisleiding door allen
wordt dank gezegd.
Nieuwe leden vanaf 1 januari 1990:
5 Jan., J.N. v.d. Meer, Bergen op
Zoom; J.T.A.C. Cleiren, Bergen op
Zoom.
8 Jan., J.J.P.M. Franken, Bergen op
Zoom.
9 Jan., F.M.J. Hagens, Bergen op
Zoom; P.M.W. van Tilborg, Woens-
drecht; J.M.J.M. van Loon, Bergen op
Zoom; Mevr. B.M.F1.T. van der Kreek-
Asselbergs, Woensdrecht; P.H. Blom,
Lepelstraat.
15 Jan., Mevr. C. Krimpenfort, Woens
drecht.
17 Jan., B. Matthijs, Bergen op Zoom.
18 Jan., M.P. Clarijs. Bergen op Zoom.
7 Maart, J. Houtstra, Bergen op Zoom.
16 Maart, P.H.W. van Tilburg, Bergen
op Zoom.
22 Maart, W.A. Luijks, Bergen op
Zoom.
26 Maart, H. Veraart, Bergen op Zoom;
W.P. van Riemsdijk, Putte.
7 April, Mr. A. Takx, Bergen op Zoom,
G.M.T.M. Hilgersom, Bergen op
Zoom; G.C.J.J. Slokkers, Bergen op
Zoom.
17 April, N.J. Nagtzaam, Bergen op
Zoom.
Encyclopedie van Noord-
Brabant
Deze vierdelige naslagwerken zijn
tot stand gekomen met medewer
king van de provincie Noord-
Brabant en deskundigen op veler
lei gebied.
Het is fascinerend een reis te ma
ken door het verleden en heden
van ons woelige Brabant. In alfabe
tische behandeling wordt aandacht
besteed aan onze bevolking - ge
schiedenis - dialecten - kunst - cul
tuur - kerkelijk leven - sport - land
bouw - flora en fauna - industrie -
volkskunde - recreatie en het bra-
bants landschap. Bijzonder veel
aandacht wordt ook besteed aan
steden en dorpen, kerkdorpen en
gehuchten.
Prijs 4 delen 344,35.
Tel. bestelling: 01623-20903
Schriftelijk: M. van Popering
Lisztstraat 12
5102 XC Dongen
