Stad en land van Bergen op Zoom
in nieuwe publicaties 1989
VOORZIENIGHEIDSKERK
IN HET ZILVER
1964 - 1989
18
29 november
De Waterschans nr. 2 1990
door: MONIQUE RAATS
In deze aflevering treft u weer een
overzicht van nieuwe publicaties
over onze stad en regio aan. Het
betreft uitgaven, die in 1989 ver
schenen zijn, aangevuld met enke
le nagekomen publicaties, die in
het vorige overzicht niet meer kon
den worden opgenomen. Alle hier
vermelde boeken, tijdschriften en
brochures zijn bij de Gemeentelijke
Archiefdienst ter inzage. Om dit
overzicht ook in de toekomst zo
volledig mogelijk te kunnen hou
den, wil ik u verzoeken de archief
dienst op de hoogte te houden van
nieuwe, vooral in eigen beheer uit
gegeven, publicaties.
A. BERGEN OP ZOOM
Boeken
Deel 7 van onze eigen reeks Stu
dies uit Bergen op Zoom is geheel
gevuld met een bijdrage over de
geschiedenis van het Algemeen
Burger Gasthuis en zijn voorgan
gers. Onder de titel "Van gast-
huismeesters, momboirs en regen
ten" geven C. Vanwesenbeeck en
T. van Eekelen een overzicht van
de gezondheidszorg in Bergen op
Zoom, waarbij de eerste auteur
zich richt op de periode 1246, de
oudste vermelding van een gast
huis in onze stad, tot 1836, de
oprichting van het ABG. Vervol
gens beschrijft T. van Eekelen de
tumultueuze geschiedenis van deze
instelling tot 1968, het jaar, waarin
de ziekenhuisfunctie van het ABG
eindigde.
In het boek Een pand voor het
paradijs schetst M. Greilsammer
een beeld van het leven en de
denkbeelden van Lowys Porquin,
een Piëmontees zakenman, die in
de zestiende eeuw in Bergen op
Zoom leefde en werkte. Behalve
als zakenman is Porquin vooral be
kend geworden door zijn geschrif
ten op zedelijk en opvoedkundig
gebied. Van één van zijn werken
"Een lieflick memorie boeck" is de
tekst in deze uitgave opgenomen.
Zie ook de uitvoerige boekbespre
king elders in dit blad.
De Parochie van de Goddelijke
Voorzienigheid vierde het afgelo
pen jaar het 25-jarig bestaan van
haar kerkgebouw. Naar aanleiding
van dit jubileum is een gedenk
boekje samengesteld door P. van
Dijk en M. Venselaar onder de titel
Voorzienigheidskerk in het zilver
1964-1989, waarin naast de ge
schiedenis ook de diverse facetten
van het huidige parochieleven be
licht worden.
Brochures, scripties
Deze publicaties zijn veelal in eigen
beheer uitgegeven en niet in de
boekhandel verkrijgbaar. Ze zijn
wel, eventueel in fotokopie, bij de
archiefdienst ter inzage.
De lawntennisclub Olympia be
reikte in 1989 ook een mijlpaal. In
haar jubileumboekje 100 Jaar
Olympia 1889-1989, staan onder
andere de volgende bijdragen
- Vanwesenbeeck, C. Sport en re
creatie in Bergen op Zoom in
1889, p. 4-14.
- Molenaars, J. De ontwikkeling
van de tennissport, p. 19-49,
waarin de geschiedenis van de club
beschreven wordt.
De Stichting Vastenavend publi
ceerde in eigen beheer een uitge
werkte lezing van de heer W. Bes-
ling Van 5000 jaar carnaval en
500 jaar vastenavend, waarin de
nadruk ligt op de ontwikkeling van
het vastenavondfeest te Bergen op
Zoom na 1945.
Eveneens in eigen beheer uitge
geven is de bundel De Sint Gertru-
diskerk in 1500 een poging tot re
constructie door H. Bos. Na eerder
verschenen artikelen in onze Wa
terschans beschrijft hij hierin uit
voeriger de bouwgeschiedenis en
de architectuur van de kerk.
De Waterschans nr. 2 1 990
Onder de titel "Kriegerfriedhoj"
Bergen op Zoom heeft D.F. van
Hoof verdere gegevens over de
luchtoorlog boven West-Brabant
en de slachtoffers daarvan, die in
Bergen op Zoom begraven liggen,
gebundeld.
E. Piasmans schreef voor zijn stu
die Nieuwste geschiedenis aan de
Universiteit van Nijmegen de doc
toraalscriptie De N.V. Stoomtram
weg-maatschappij Antwerpen-Ber-
gen op Zoom-Tholen 1886-1934.
In 1989 verschenen twee Stads
wandelingen van Bergen op
Zoom, uitgegeven door de VVV
en Harmonie Kolpingszonen.
De bundeling van kranteartikelen
over de Bergse vastenavond, sa
mengesteld door A. Weijdt en G.
van Dijck, werd vervolgd met het
deel Vastenavond geknipt 1957-
1959.
In de serie Bergen op Zoom in
kaart en beeld, waarin reproducties
van oude kaarten en prenten van
Bergen op Zoom en directe omge
ving uitgegeven worden, versche
nen vier nieuwe afleveringen
- Afl. 5. Plattegrond van Bergen op
Zoom, bewerkt door R.H.C. van
Someren, 1890 toel. W.A. van
Ham.
- Afl. 6. De Grote Markt te Bergen
op Zoom door Hans Bol en Adri-
aen Collaert toel. C. Vanwesen
beeck.
- Afl. 7. De ontploffing van de
Stoelemat 29 maart 1831 toel. C
Vanwesenbeeck.
- Afl. 8. De stad en omgeving ten
tijde van de inval van de Spanjaar
den in 1631 toel. W.A. van Ham.
Artikelen
Antiek 24 (1989/90) nr. 6, p.
346-351.
In "Hoe een kruisigingstriptiek van
Quinten Metsys in Antwerpen be
landde..." beschrijft F. Gieles de
perikelen rond de verkoop van een
drieluik van de kerk van de H.
Maagd Maria in 1897.
In De Bechtbul 7 (1989) nr. 19,
p. 382-385 worden nieuwe gege
vens over de Bergse tak van de fa
milie Becht gepubliceerd.
In Brabantia 38 (1989) een twee
tal artikelen
- J. Sanders geeft een beeld van
het cultureel leven in Bergen op
Zoom in de periode 1955-1965
nr. 6, p. 15-19.
- H.A.J. Roes beschrijft het echec
van de katholieke jongerenbewe
ging, waarin o.a. de rol van Anton
van Duinkerken belicht wordt nr.
8, p. 15-18.
G. Groeneweg geeft in Brabants
Heem 41 (1989) nr. 4, p. 170-175
een profielschets van de Grote
Markt aan de hand van vondsten
en onderzoeken, gedaan tijdens de
reconstructie van de Markt in
1984.
De Nederlandsche Leeuw 106
(1989) behandelt de genealogie
van twee Bergse families
- O. Schutte beschrijft de familie
De Vrieze nr.7-8, p. 228-336.
- G.J.J, van Wimersma Greidanus
probeert het laatste woord over de
Van Nispen-afkomst te geven
nr. 1-2, p. 66-78.
In het blad De Vierschaer 7
(1989) nr. 3, p. 33-43 beschrijft
J.A.A.C. Struijs in het artikel "In
en om het kasteel" de gebeurtenis
sen in Bergen op Zoom en rond
het kasteel van Wouw in de perio
de 1576-1587 met de nadruk op
de gevolgen voor de Wouwse be
volking.
Westerheem 38 (1989) nr. 6, p.
274-286 G. Groeneweg geeft
een overzicht van aardewerk
vondsten uit een afvalput op het
Paardenkerkhof bij de Lindebaan.
B. WEST-BRABANT
Boeken
In het boek Verdwenen venen
heeft K.A.H.W. Leenders een re
constructie gepubliceerd van de lig
ging en exploitatie van verdwenen
venen in het gebied tussen Antwer
pen, Turnhout, Geertruidenberg
en Willemstad uit de periode 1250-
1750.
Brochures, scripties
In eigen beheer publiceerde
A.M. Bosters de Genealogie Kar-
remans (1700-ca.l930). Deze fa
milie komt met name in de omge
ving van Halsteren en Steenbergen
voor.
Het geslacht Kers in West-Bra
bant 1758-1989, samengesteld
door H. Diependaal is een uitgave
van de Heemkundige kring Fij
naart en Heijningen.
Artikelen
Brabants Heem 41 (1989) nr. 3,
p. 123-137 K.A.H.W. Leenders
beschrijft het probleem van het
ontbreken van archeologische
vondsten bij de bestudering van nu
verdwenen venen in westelijk
Noord-Brabant.
De Brabantse Leeuw 38 (1989)
geeft een viertal artikelen over
West-Brabant
- W.A. van Ham beschrijft de wa
pens en vlaggen van de platte
landsgemeenten in West-Brabant
nr. 1, p. 1-20.
- P.L. Leget-Kuijlen en J.N. Leget
geven een genealogie van de fami
lie Kuijlen in Zuidwest-Brabant
nr. 2, p. 73-84.
- De Roosendaalse families Obels
en Nobel, die ook in de omgeving
van Steenbergen veel voorkomen,
worden beschreven door J.B. van
Loon nr. 3, p. 131-145.
-A.M. Bosters geeft een genealo
gie van de oudste generaties Zeeu
wen/Eisten/Van der Eist, ca.
1450-1550, voorkomend in de
omgeving Roosendaal - Kruisland
nr. 4, p. 203-208.
De Oudheidkundige kring van
Roosendaal publiceerde jaarboek
49 van De Ghulden Roos. Hierin
o.a. de volgende bijdragen
- R.C.M. van Otterlo beschrijft het
banditisme in West-Brabant aan
het einde van de achttiende eeuw,
waarbij de nadruk op Wouw ligt
p. 79-91.
- R.C.M. Jacobs geeft een histo
risch overzicht van de gemeentelij
ke herindelingsplannen in westelijk
Noord-Brabant in de periode
1813-1940 p. 92-148.
- Dezelfde auteur geeft op p. 167-
183 evenals vorige jaren een uit
voerige kroniek van de geschied
schrijving in westelijk Noord-
Brabant van oktober 1988 tot ok
tober 1989.
In Industriële archeologie 9
(1989) nr. 30, p. 22-38 geeft
K.A.H.W. Leenders een beschrij
ving van de turfvaarten in West-
Brabant in het artikel "Enige aspec
ten van de pre-industriële kanalen-
bouw". Dit artikel is gebaseerd op
zijn boek "Verdwenen venen". (Zie
boven)
In De Nederlandsche Leeuw 106
(1989) nr. 3-4, p. 141-142 is een
beschrijving opgenomen van het
wapen van het waterschap Zoom-
vliet door W.A. van Ham.
Tijding (1989) van de Heemkun
dige kring Het Zuidkwartier bevat
o.a. de volgende bijdragen
- E. de Lelys besluit zijn verhaal
over de lotelingen van de klas
1812 en van de klas 1813 uit het
vredegerechtskanton Bergen op
Zoom nr.l, p. 26-49.
- In aansluiting hierop geeft A.J.
Pijnen enkele kanttekeningen bij
het artikel nr. 1, p. 50-52.
- De serie "Wetenswaardigheden
over de polders van het Zuidkwar
tier" van de Werkgroep Topony
mie wordt vervolgd met een inlei-
