De excursie naar het Noordbrabants
Museum
32
f
op zondag 8 april 1990
De Waterschans nr. 2 1990
'i LUNET
STEENBERGEN
hebben in de as van de tegenwoor
dige Steenbergsestraat, op de
overgang van de Noord- naar de
Westersingel.
De poort van 1590 (2) stond op
een punt, waar thans de hoek van
de Burgemeester Stulemeyerlaan
en de Westersingel is gelegen.
De poort uit 1741-1742 (3) lag bin
nen het tegenwoordige huizenblok
tussen de Noordsingel, de Box-
hoornstraat, het Bolwerk Zuid en
de Burgemeester Stulemeyerlaan.
De doorgang, geflankeerd door
keermuren, begon reeds ter plaat
se van het pand Steenbergsestraat
50/Noordsingel 2; terwijl een
wachthuis stond, waar zich thans
Steenbergsestraat 49 bevindt. De
brug lag dwars over het terrein van
de vroegere kerk van de Heilige
Martelaren van Gorkum. De voor
lopige poort, die van ca. 1702- ca.
1742 in de oostelijke flank van het
Steenbergse Bolwerk stond, is hier
niet aangegeven. Deze moet bin-
7. De Steenbergsepoort vanuit het
noorden. Op de achtergrond de
bebouwing van de Steenberg
sestraat. Foto winter 7869/1870.
Gemeentelijke archiefdienst, Ber
gen op Zoom.
100 meter
6. Situatie van de Steenbergse
poort, 1825.
Schaal 1:2000.
Bron: anonieme kaart, gemeentelij
ke archiefdienst Bergen op Zoom,
KM 206 en kadastraal plan door
Frltsen en Knaap.
1. Steenbergsepoort
2. Doorgang door bastion Ginkel
3. Steenbergsestraat
4. wachthuis
hele Noorderfront in 1883-1886.4
Waar moeten we de plaats van ge
noemde poorten in het tegenwoor
dige stadsbeeld zoeken Dit is aan
gegeven op afb.9. De Middel
eeuwse poort (1) blijkt gestaan te
1 100 meter
9. Situatie voormalig poortterrein
1990.
Schaal 1: 2000.
1. poort ca. 1330-1590
2. poort 1590-1704
3. poort 1742-1869
4. Steenbergsestraat
M. Muziek- en Balletschool (voor
malige Wilhelminakazerne).
nen laatstgemelde doorgang heb
ben gelegen.
8. De Steenbergsepoort vanuit het
noordwesten. Links op de achter
grond de voormalige Sint Margrie
tenkapel, rechts de poort. Foto
winter 1869/1870. Gemeentelijke
archiefdienst, Bergen op Zoom.
1. W.A. van Ham, Merck toch hoe sterck (Bergen op Zoom, 1982)
2. Van Ham, Merck toch, 59.
3. Van Ham, Merck toch, 79 en kaarten 27, 28 en 42.
4. Van Ham, Merck toch. 102-103.
De Waterschans nr. 2 1 990
door: MEVR. C.A.L. VAN DER VEER
"INBOSCODUCIS"
Een omvangrijke tentoonstel
ling over de Bourgondische
tijd 1430-1629 te 's-Hertogen-
bosch.
Een gezelschap van 20 perso
nen vormt onze groep. Na begroe
ting c.q. kennismaking vertrekken
we 11.30 uur per bus naar Den
Bosch. We stappen 12.45 uur
voor hotel "Centraal" uit en daar
wordt ons stijlvol de Bossche-bol
met koffie geserveerd. Buiten op
de Markt roffelen trommels - Den
Bosch viert Palmpasen. Ruim een
half uurtje later wandelen we gezel
lig naar het Noordbrabants mu-
De titel van de tentoonstelling "In
Boscodius" verwijst naar de oudste
plaatsaanduiding van de stad,
gesticht "in het bos van de hertog".
In de landstaal wordt er echter al in
1273 gesproken over de "stat van
tsHertoghenbosch". Den Bosch
was trots op haar hertogelijke stich
ting (1185) en benadrukte dat tel
kens weer. Overduidelijk wordt dit
bijvoorbeeld aangetoond door de
stadszegels die bij uitstek als een re-
presentief beeld golden. Op de
stadszegelstempels staat een in het
bos rustende hertog afgebeeld.
Beeldig is rebus-symboliek van de
naam op de met rood franje afge
boorde groen fluwelen banden,
waarvan er totaal 5 bewaard zijn
gebleven. In zilver, dat oorspron
kelijk verguld was, is de stadsnaam
aangeduid door een S-kapitaal,
een hart, twee ogen en weer in ka
pitalen het woord Bossche, dus S-
hart-ogen-BOSSCHE. Deze fluwe
len armbanden behoorden tot de
uitrusting van de stadspijpers van
Den Bosch. Al in de vroege vijf
tiende eeuw had de stad muzikan
ten in dienst die een salaris ontvin
gen en van stadswege "klederen"
kregen betaald. Na overlijden of bij
ontslag moesten deze insignes
weer worden ingeleverd. Vermoe
delijk weren de rebusarmbanden,
evenals de brodsies, later ook door
andere stadsfunktionarissen ge
bruikt als waardigheidsteken.
Symbolen van de hertogelijke dy
nastie - vonkende vuurslag, stam-
Ambachtslieden en kunstenaars.
Omstreeks 1470.
menkruis, later de Rijksadelaar -
symbolen die de stad om haar sta
tus te tonen, op talloze plaatsen liet
aanbrengen, bijvoorbeeld op de
stadhuisgevel. Die is op een teke
ning van Saenredam te zien. Ook
op de waterput, die is afgebeeld op
het bekende schilderij van de la-
kenmarkt (1530 gedateerd) en on
getwijfeld in opdracht van het Bos
sche gilde van gewandsnijders of
drapeniers gemaakt. Waarschijnlijk
was het bestemd voor het gildeal-
taar van de drapeniers in de Sint-
Jan. De Bourgondische hertogen
logeerden in Den Bosch meestal in
het Keizershof. Dit schitterende
huis is verdwenen maar enkele re
naissancistische "korbelen" (met
beeldhouwwerk versierde balken)
bleven bewaard en zijn hier ten
toongesteld.
