Gerardus Pesch; een 18e eeuws tabakshandelaar uit de Lievevrou westraat 60 61 door: LIC. VERA VANDENBULCKE en GERRIT GROENEWEG De Lievevrouwestraat, ooit ge roemd als de mooiste straat van Nederland, leed jarenlang een kwijnend bestaan. Bewoners en bedrijven verlieten de monumenta le panden, zodat verpaupering en verval in een versneld tempo afbra ken wat ooit met veel zorg en kapi taal was opgebouwd. Dankzij de inspanningen van voor al de Stichting Stadsherstel kon de Lievevrouwestraat weer in haar oude luister worden teruggebracht. Tal van huizen konden de afgelo pen jaren worden gerestaureerd en de plaatsing medio 1990 van de Morganpoort halverwege de straat vormde het symbolische gebaar waarmee de face-lift van de Lieve vrouwestraat werd bekroond. Het eerste project in de Lievevrou westraat dat onder auspiciën van de Stichting Stadsherstel kon wor den gerestaureerd werd gevormd door de huizen Draak en Scher- minkel.1 Die primeur verklaart wellicht de grote belangstelling voor beide panden en de publikaties die daar van het gevolg waren.2 Nu waren Draak en Scherminkel niet zo maar twee panden. Altijd al bepaalden zij voor een belangrijk deel het beeld van de Lievevrou westraat. Het verbaasde ons dan ook niet, dat wij op onze zoektocht in de archieven naar markante Bergenaren op een bewoner van juist deze panden stuitten: Gerar dus Pesch. De Rode Roos Het huis De Scherminkel, Lieve vrouwestraat 45, dateert uit 1401 en heet vanaf omstreeks 1600 'De Rode Roos'. (Afb. 1) In het kader van dit artikel is de situatie vanaf 1695 van belang, wanneer dit pand, tezamen met het nabij gele gen huis 'De Drie Koningen' in de Londonstraat, eigendom werd van Cornelis Verbart. Na de dood van Cornelis en diens echtgenote worden hun dochter Jacomina en haar man Johannes van Hees de nieuwe eigenaren. Wanneer Johannes van Hees overlijdt hertrouwt Jacomina, op 20 oktober 1733, met de koopman Gerardus Pesch. De vroegere naam Scherminkel is dan reeds lang vervangen door Rode Roos, een naam die wellicht minder afbreuk deed aan de kwali teit van het produkt dat vanuit dat winkelpand te koop werd aange boden. We willen die historische ontwikkeling geen geweld aan doen en het pand, zoals dat er in de achttiende eeuw uitzag, ook noemen bij zijn achttiende eeuwse naam: De Rode Roos. Of het huwelijk tussen Gerardus en Jacomina een zuiver romantische aangelegenheid is geweest, geba seerd op ware liefde, of dat daarbij ook andere motieven een rol speelden weten we niet. Gerardus Pesch is een onbekende en waar schijnlijk ook onbemiddelde jonge ling, afkomstig uit het land van Meurs nabij het Roergebied in Duitsland. Jacomina, die op de dag van haar huwelijk met Gerar dus reeds grootmoeder is, is dan misschien niet meer zo jong, maar zij heeft dan toch enkele niet onaanzienlijke goederen in de 'principaalste' straat van de stad.3 Enige jaren later reeds, in 1737, overlijdt Jacomina. In haar testa ment, kort daarvoor opgemaakt, maant zij haar kinderen aan zich te vreden te stellen met een bedrag van elk 100,-. Gerardus even wel moest in het volle bezit blijven van de volledige boedel, zo liet zij bij de notaris vastleggen.4 Korte tijd nadien, op 28 januari 1738, hertrouwt Gerardus Pesch met Elisabeth Ketgens. Ook deze vrouw komt uit een niet onbemid delde familie. En zo kwam Gerar dus in het bezit van de panden 'Het Wapen van Delft' in de Bosstraat en De Ploeg in de Sint- Antoniusstraat. 'In overdenckinge genomen te hebben de swakheijt en broosheijt des menschen leven, wetende dat er niets seeckeerder is dande doot, ende niets onseecker- der dan de tijt en ivre vandien' ver schijnen beide echtelieden een half jaar later voor de notaris om hun laatste wil vast te laten leggen. Zij verklaren ondermeer, dat de langslevende zal zorgdragen voor de opvoeding van de nog te ver wekken kinderen en die bij het be reiken van hun 25-jarige leeftijd een bedrag van 50,-- te overhan digen.6 Anderhalf jaar later wordt hun zoon Hendrik geboren.7 In 1742 verkoopt Gerardus zijn eigendommen in de Bos- en de Sint-Antoniusstraat. Omstreeks die tijd wordt het huis De Rode Roos uitgebreid. De uit bouw boven de beerput waarin de bewoners van de huizen Draak en Rode Roos hun afval loosden, ver ving men door een nieuw achter huis, waarbij de oorspronkelijke achtergevel van de Rode Roos bin nenmuur werd. (Afb. 2.) Het nieuwe achterhuis bestond uit twee verdiepingen en een zolder.8 Voor- en tegenspoed Op 24 april 1744 koopt Gerardus Pesch het pand De Drie Koningen in de Londonstraat. De achterer ven van de Drie Koningen en de Rode Roos grenzen aan elkaar.9 Achter De Drie Koningen bouwt hij een pakhuis, zodanig, dat de zol der van beide gebouwen één ge heel vormt.10 (Afb. 3.) Het lijkt Gerardus voor de wind te gaan en in 1754 koopt hij ook het De Waterschans nr. 4 1 990 Afb. 1. Situatieschets van de hoek Lieve- vrouwestraat/Londonstraat naar de kadastrale minuut uit 1830: Gevan genpoort (1), de inmiddels gesloop te Korenwaag (2), het huis De Rode Roos met aanhorigheden (3) en het huis De Draak (4). De Waterschans nr. 4 1990 Afb. 2. Schotel uit de beerput van de huizen Draak en Rode Roos. Rood loodglazuur aardewerk met geel- en groengetinte decoratie in pijpaarde, afkomstig uit Issum/Ker- venheim (Duitsland). De schotel is voorzien van het jaartal 1731: kort voor het eerste huwelijk van Gerar dus Pesch. Afb. 3. Lievevrouwestraat (van links naar rechts) en Londonstraat (vanaf het midden naar linksboven) in 1747. Midden op de foto is het hoekpand De Draak te zien, evenals rechts daarvan de tabakswinkel De Rode Roos. Duidelijk is ook het dan zo juist gerealiseerde achterhuis van De Rode Roos zichtbaar en - in de Lon donstraat - het huis De Drie Konin gen (Detail van de maquette in het Musée des Plans Relief te Parijs, fo to Gemeentelijke Archiefdienst).

Periodieken

De Waterschans | 1990 | | pagina 2