De stadspoorten van Bergen op
Zoom 2
72
73
De Waterschans nr. 4 1990
De molenaar
De redding van de molen van
Nieuw Borgvliet was op het nip
pertje, maar toen de restauratie op
gang was gekomen is het herstel
zeer vlot verlopen. Een molen her
stellen is een hele klus, maar het
valt ook niet mee om een mole
naar te krijgen. En wat dat betreft
heeft men geboft. Vlak achter de
molen woont de heer A. Pleging,
een man met technische interesse,
die het herstel met belangstelling
zat te volgen. Hij was systeem-
analyst bij een groot Bergs bedrijf
en juist in die periode werd hij door
zijn eigen afdeling 'uit-gesaneerd'.
Om zijn tijd zinvol te vullen meldde
hij zich bij de stichting 'De Holland
se Molen', die het 'Gilde van Vrij
willige Molenaars' onder haar hoe
de heeft. Hij ging voor eigen reke
ning in de leer bij een beroeps
molenaar en behaalde na twee jaar
het vereiste diploma. Pleging kreeg
een aanstelling als molenaar en is
vrijwel elke zaterdag en op af
spraak steeds beschikbaar voor
rondleidingen.
De molen had nog op een andere
manier de wind in de zeilen. Op 29
november 1980 werd in het Mar
kiezenhof de Juniorkamer 'Het
Markiezaat' geïnstalleerd. De Ju
niorkamer is een wereldomvatten
de organisatie, die hulp wil bieden
aan maatschappelijke en interna
tionale activiteiten. De kamer heeft
onder meer een vaste zetel in de
F.A.O., in de Verenigde Naties en
in de Raad van Europa. Om als
plaatselijke Juniorkamer erkend te
worden heeft men een installatie
project aan te bieden en daarvoor
was het project van 'De Twee
Vrienden' uitgekozen. Bij deze in
stallatie werd een start- kapitaal
van f 20.000,-- aan de stichting
aangeboden.
En zo kon vrij zorgeloos het eerste
eeuwfeest van de molen worden
gevierd. Dat gebeurde op 17 juni
1990 op het molenterrein met de
uitvoering van het speciaal voor
deze gelegenheid geschreven to
neelspel 'De bedrieger bedrogen'
van Jan Naaykens door de toneel
groep 'Merijntje Gijzen', waarna
een versierde fietswedstrijd werd
gehouden. Op woensdag 20 juni
waren er voor de jeugd in Borgvliet
volksspelen. En dat hoort ook zo,
want de jeugd past bij een molen
die er weer voor een eeuw tegen
kan.
Aantekeningen
1. Gemeentearchief Bergen op Zoom, serie hinderwetvergunningen. S.H.A.M. Zoetmulder e.a., De Brabantse molens (Hel
mond, 1974) 47. 2. C. Vanwesenbeeck, 'De Watermolen te Bergen op Zoom en zijn omgeving', Studies uit Bergen op Zoom
3 (1979) 25- 52. 3. M. Venselaar, De Twee Vrienden 1890-1990, uitgegeven ter gelegenheid van het 100 jarig bestaan van
de molen 'De Twee Vrienden' te Borgvliet (Bergen op Zoom, 1990). Dit artikel is een samenvatting van deze brochure. 4. Zoet
mulder e.a.. De Brabantse molens, 47. Noot van de redactie de schrijver van het molenboek is niet helemaal duidelijk. Men
zou uit de tekst kunnen opmaken dat de houten standaardmolen, genaamd 'De Heimolen' ook te Nieuw-Borgvliet heeft gestaan.
Deze stond echter in werkelijkheid ter plaatse van het gehucht De Heimolen op de grens van Borgvliet en Zuidgeest (gemeente
Woensdrecht)Die molen is ca. 1890 afgebroken en de materialen werden voor 'De Twee Vrienden' gebruikt.
Stichting BRG (Brabantse Regionale Geschiedbeoefening)
De stichting BRG heeft het cursusprogramma 1990-1991 bekend gemaakt. Naast de in
vele plaatsen te geven cursussen 'Oud-schrift' zowel voor beginners als voor gevorder
den, noemen we:
- Projectgroep 'Bosch Protocol'
- Aspecten van de Meijerij
- Cursus 'Middelnederlands'
- Minicursus 'Kijk op de kerk'
- Minicursus 'De praktijk van een veldnameonderzoek'
- Minicursus 'Historische biografie'
- 'Zoeken naar het verleden'
- Lezingencyclus 'Brabanders bestuurd en berecht'.
U kunt zich aanmelden bij Stichting BRG, Postbus 1104
5200 BD 's Hertogenbosch, tel. 073-146193.
-j
De Waterschans nr. 4 1990
Na de Steenbergsepoort1 komt
thans de Wouwsepoort aan de or
de. Het was vanouds de uitgang
naar de weg, die naar het dorp
Wouw leidde. Binnen de wallen
heette de straat haast vanzelfspre
kend Wouwsestraat.
De middeleeuwse poort wordt
voor het eerst in 1358 genoemd.
Aangezien de nabije gracht al in
een akte van 1337 voorkomt, zal
de poort minstens twintig jaar jon
ger zijn geweest.2 In 1412 ligt er
nog een dak van stro op. In dat
jaar zijn overigens onderdelen van
het gebouw verbeterd. Dertig jaar
later wordt onder het (thans met
leien gedekte) dak een 'voie' (loop
gang) aangebracht. De poort blijkt
dan een voorpoort (voorbaille) te
hebben.3 De kaart van Jacob van
Deventer uit 1560 geeft een schets
van het gebouw met flanktorens;
op een afbeelding door Valentijn
Klotz uit 1672 zijn de resten van de
voorpoort te zien (afb. 1-3).4
In 1585 en opnieuw in 1587 werd
bevel gegeven een ravelijn of bol
werk buiten de poort aan te leg
gen. Op kaarten die de situatie tij
dens het beleg van 1588 weerge
ven, ligt er inderdaad een ravelijn
ten oosten van de poort, in de weg
I 100 ncter
1. Situatie van de Wouwsepoort,
ca. 1 560.
Bron stadsplattegrond van Jacob
van Deventer (zie afb. 2).
1Wouwsepoort
door: WILLEM VAN HAM
naar Wouw. Het ravelijn werd
daarna vervangen door een groter
vestingwerk, dat met de hoofdwal
verbonden werd. Het heette 'het
bolwerck buyten de Wouwsche-
poort' of Wouwse bolwerk. Aan de
bouw van een nieuwe poort is in
1589 begonnen. De poort was ge
legen in de noordelijke flank van
het bolwerk, dat overigens in 1591
nog niet voltooid was (afb.4). De
poort zelf is afgebeeld op een ge
zicht door Barnardus Klotz, gete-
2. De Wouwsepoort en omgeving
ca. 1 560. Detail van de stadsplatte
grond van Jacob van Deventer.
Kon. Bibliotheek, Brussel.
3. Restanten van de voorpoort van
de Wouwsepoort (1 671detail van
een tekening door Valentijn Klotz.
Rijksprentenkabinet Amsterdam.
