16
De Waterschans nr. 1 1991
een boek dat is geschreven door
Michael Mitchiner.
Deze auteur schrijft enige soortge
lijke in Engeland aangetroffen
kruisjes tot aan de stad Boxley wel
ke op een route lag naar Engeland
bekendste bedeoord Canterbury.
Een vijftiende eeuwse vondst
Men mag aannemen dat we hier te
maken hebben met een vondst uit
de vijftiende eeuw omdat het in
een vijftiende eeuwse archeologi
sche context werd aangetroffen. Al
het aangetroffen aardewerk was af
komstig uit de tweede helft van die
eeuw. Zeer waarschijnlijk hebben
we te maken met een voorwep met
een algemeen religieuze betekenis
zoals dat het geval was met pijpaar
den beeldjes. Deze beeldjes maak
ten deel uit van een religieus hoek
je of nisje in de laat-middeleeuwse
woning.
Bij het Ossendrechtse exemplaar
ontbreken echter de belangrijkste
attributen die kenmerkend zijn
voor een vijftiende eeuwse Boxley-
insigne. (afb. 4) Aan de onderzijde
van deze Boxley-insignes bevindt
zich nl. een abdij of schrijn met
daarnaast, gedeeltelijk tegen de
onderste kruisbalk gesitueerd, e.en
biddende pelgrim of monnik met
een gebedssnoer in de hand. Deze
attributen hebben duidelijk nooit
deel uitgemaakt van het Ossen
drechtse exemplaar.
Gedragen of weggezet?
Op de vraag of ons crucifix op de
kleding is gedragen, aan een oogje
heeft gehangen (afb. 5) of door
middel van een voetstuk kon wor
den weggezet, kan een tweedelig
antwoord worden gegeven. Of dit
crucifix heeft op een voetstuk
gestaan, of als tweede minder
waarschijnlijke mogelijkheid is het
kruis direct, met alleen een draadje
om het kruishout heen. op de kle
ding vastgenaaid. Pelgrimtekens
werden met een angel of d.m.v
aanwezige naaioogjes op de kle
ding bevestigd, (afb.6) Zowel de
angel als de oogjes werden als een
geheel met het insigne meegego-
ten. Van zulke oogjes of angel zijn
bij ons exemplaar absoluut geen
sporen aanwezig. De gietbra-
men.die tussen de boven en de
ondermal4 zijn ontstaan, bevinden
zich nog ononderbroken aan de
buitenrand van het onderwerp.
Dit betekent dat er zich nooit oog
jes aan de buitenrand hebben be-
Afb. 4. Pelgrimsteken afkomstig uit Boxley, Ivolgens Mitchiner). Bloem-
kruis met daaronder een voetstuk in de vorm van een schrijn of abdij.
Naast het voetstuk bevindt zich een biddende monnik of pelgrim met een
gebedssnoer in de hand.
vonden. Ook van een dergelijke
angel zijn geen sporen aanwezig.
Als laatste mogelijkheid kan het
kruisje direct zonder oogjes op de
kleding zijn genaaid, maar ook de
ze bevestigingswijze had de tere
randjes aan de buitenrand bescha
digd of minstens zouden er sporen
zijn achtergebleven. Ondanks het
feit dat ik deze bevestigingswijze
niet geheel uit wil sluiten, ga ik er
toch eerder vanuit dat zich onder
ons exemplaar een voetstuk heeft
bevonden. Aan de achterzijde van
de onderste vierpas is een gietrib-
bel te zien die, lopend naar de bui
tenrand, abrupt aan de rand op
houdt. Het onderste vierpas heeft
De Waterschans nr. 1 1991
Afb. 5. Drie kruisjes die voorzien zijn van draagoogjes. De eveneens losse corpus ontbreekt bij het linkse exem
plaar. Het rechtse exemplaar is van messing en hier is zowel de corpus als de titulus op het gesmede kruishout
vastgesoldeerd. De corpus is gegoten. De middelste crucifix is gemaakt (gegoten) uit een lood-tin legering. Zowel
corpus als kruishout zijn in één gietsel gegoten.
ten opzichte van de overige geen
complete vorm, er ontbreekt een
stukje. Beide onvolledigheden sug
gereren dat zich aan de onderzijde
van het vierpas een lip kan hebben
bevonden die in een voetstuk be
vestigd werd. (Afb. 7) De mogelijk
heid bestaat dat het voetstuk de
vorm van een Kalvarieberg heeft
gehad waarop zich Maria en of Ma
ria Magdalena of Johannes de Do
per bevonden. De lip kan door een
opening in de plastisch gemodel
leerde kalvarieberg worden aange
bracht en aan de onderzijde zijn
omgebogen waarna het geheel aan
elkaar is verbonden.5
Museumstuk
Ondanks dat dergelijke religieuze
voorwerpen betiteld worden als
massaprodukt is dit het eerste
exemplaar in deze vorm, wat mij
bekend is. Dit Ossendrechtse cruci
fix verdient mijns inziens een ere
plaats te krijgen in het knusse
streekmuseum waarover de heem
kundekring 'Het Zuid Kwartier'
sinds vorig jaar beschikt.
Maar er is meer. Het gaat hier im
mers niet alléén om de aanwinst
Afb. 6. Vier kruisjes met speciaal meegegoten oogjes die het mogelijk
maakte dergelijke kruisjes op de kleding te naaien.
Coll. L. Hopstaken
